De academische wereld in Nederland merkt de gevolgen van het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump. Dat bleek uit een onderzoek door verschillende media op Nederlandse universiteiten. Ook op de Radboud Universiteit (RU) krijgen wetenschappers en studenten te maken met de gevolgen van Amerikaanse maatregelen.
Onderzoeksplatform Investico, HOP, NU.nl en de Groene Amsterdammer voerden een peiling uit onder ruim tweehonderd wetenschappers aan verschillende universiteiten in Nederland. Het is de eerste keer dat er een breed onderzoek is gedaan naar de impact van Amerikaans beleid. Uit de peiling blijkt dat één derde van de wetenschappers de gevolgen van Trumps regering merkt in hun dagelijkse werk. Het gaat hierbij onder andere om het wegvallen van financiering, het stopzetten van samenwerkingen en het uit de lucht halen van datasets. Ook reisadviezen naar de VS worden aangescherpt voor onderzoekers en studenten.
Kennis in gevaar
In de VS staat academische vrijheid sinds de herverkiezing van Trump onder druk. Onderzoeksbudgetten worden flink gekort en academici worden ontslagen. Ook wordt er gedreigd subsidies te schrappen voor universiteiten die niet aan bepaalde eisen voldoen. Zo wordt er alles gedaan om onderzoek naar onderwerpen als diversiteit en klimaat te dwarsbomen. Als gevolg zijn er talloze multilaterale onderzoeksprojecten binnen deze gebieden in gevaar. De trans-Atlantische uitwisseling van kennis komt verder onder druk te staan doordat congressen worden geannuleerd.
Academici in Nederland ervaren ook de gevolgen van deze maatregelen. Dit geldt met name voor wetenschappers die zich bezighouden met onderzoek naar bijvoorbeeld klimaat, gender en diversiteit. Het betreft voornamelijk onderzoeksgebieden die bij president Trump op veel weerstand stuiten. De VS heeft zich bijvoorbeeld teruggetrokken uit belangrijk klimaatonderzoek, zoals dat van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).
Een woordvoerder van het Radboudumc laat weten dat vooral onderzoekers die werken aan thema’s die de Amerikaanse regering niet langer actief ondersteunt – zoals de invloed van klimaatverandering op gezondheid en verschillen in gezondheid tussen mannen en vrouwen – het moeilijk hebben. Heleen de Coninck, klimaatwetenschapper aan zowel de RU als de Technische Universiteit in Eindhoven, vertelde in een interview met Cursor dat er veel zorgen zijn rond de financiering van belangrijk klimaatonderzoek in de VS. Daarbij worden tevens de gevolgen gevoeld op het gebied van data-uitwisseling.
Ook Sander Chan, RU-wetenschapper op het gebied van internationale milieu- en duurzaamheidspolitiek, vertelt dat het beleid van Trump gevolgen heeft voor zijn vakgebied, simpelweg omdat klimaatonderzoek geen prioriteit meer heeft. Dit kan gevolgen hebben voor de financiering van onderzoek. Chan: ‘Private geldschieters zullen waarschijnlijk eerder geld uitgeven aan andere onderwerpen die onder druk staan, zoals het beschermen van de democratie of ontwikkelingssamenwerking.’
Reizen naar de VS
Ook fysieke uitwisselingen, zoals studiereizen en congressen tussen Europa en Amerika staan onder druk. Onlangs scherpte de Universiteit Utrecht haar reisadviezen voor onderzoekers en studenten aan, nadat er kritische wetenschappers geweigerd werden bij de Amerikaanse grens. De RU heeft vooralsnog geen reisadviezen afgekondigd voor medewerkers en studenten die de VS willen bezoeken.
‘Ik heb toen tegen studenten gezegd dat ze hun sociale media moesten schoonmaken, want er kwamen wat geluiden over gekkigheden aan de grens.’
Een studiereis van American Studies stuitte wel op wat bezorgdheid, vertelt docent Peter van der Heiden. De reis was echter al georganiseerd en betaald. Van der Heiden: ‘Ik ben begonnen met de organisatie toen iedereen nog dacht, en ik zelf ook, dat Kamala Harris de verkiezingen ging winnen. Er was niemand die toen dacht dat we niet naar Amerika konden gaan.’ Later kwam er wel wat twijfel en nam de groep voorzorgsmaatregelen. ‘Ik heb toen tegen studenten gezegd dat ze hun sociale media moesten schoonmaken, want er kwamen wat geluiden over gekkigheden aan de grens’, aldus Van der Heiden. Ook hijzelf had al zijn kritische berichten over Trump vooraf verwijderd.
Nog geen directe consequenties
Toch heeft de sfeer er niet onder geleden en zijn er geen voorvallen geweest. ‘Een student moest twee uur langer wachten bij de grensbewaking voordat hij naar binnen mocht. Die hebben ze een paar extra vragen gesteld, maar dat was puur spierballengedrag.’ Een hoteleigenaar raadde de groep wel aan om het onderwerp politiek zo veel mogelijk te vermijden, iets dat Van der Heiden nog nooit had meegemaakt tijdens een van zijn reizen naar de VS.
Voor nu zijn er voor wetenschapper Chan ook nog geen directe, impactvolle gevolgen, zoals zijn collega’s in de VS dat wel ervaren. ‘Ik merk er niet direct iets van in mijn eigen onderzoek, maar ik ben ook niet afhankelijk van geld uit Amerika.’ Ook De Coninck ziet vooralsnog geen aanwijzingen voor onderzoek op de RU dat eventueel moet worden stopgezet.
Net als op andere universiteiten, ontbreekt een structurele aanpak. Ook zijn er nog geen landelijke maatregelen genomen. Wel werkt de universiteit aan een nieuwe strategie op het gebied van ‘digitale soevereiniteit’. Of en hoe de situatie in de VS grotere effecten zal hebben op de RU, moet voor nu nog blijken.