Van chocoladerepen tot kaas, ‘eiwitrijke’ producten nemen de koelingen en schappen van de supermarkt over. Deze voedingstrend lijkt onschuldig, maar blijkt toch helemaal niet zo gezond. Laat je niet inpalmen door de eiwitfabel: maak jezelf én je portemonnee weer fit!
Proteïnerijke producten hebben de afgelopen jaren een opmars gemaakt. Chips en chocolademousse, die in eerste instantie niet in de basis van een gezond dieet lijken te passen, worden in een eiwitrijk jasje gestopt. Ze lijken daarmee de ideale aanvulling om je levensstijl makkelijk wat gezonder te maken. Zelfs van producten die van nature al rijk aan eiwitten zijn, zoals kwark, bestaan eiwitrijke varianten. De dure belofte van deze etenswaren is misleidend: ze doen geen wonderen voor extra spiergroei en tasten je zelfbeeld aan.
Sixpack uit de shakebeker
Wie het internet afzoekt naar informatie over eiwitten, stuit op vele websites die suggereren dat het belangrijk is om tijdens je maaltijd te focussen op eiwitten om je sportdoelen te behalen. Dat lijkt logisch, proteïnen zijn niet alleen onmisbaar voor spiergroei: ook de meest basale zaken in het menselijk lichaam zoals de opbouw van cellen en het functioneren van het immuunsysteem zijn van eiwitten afhankelijk. Zogenaamde fitfluencers overdrijven deze boodschap en proberen je te overtuigen van het consumeren van extra proteïnen in de vorm van shakes en poeders, zodat de sixpack gekweekt kan worden.
Het Voedingscentrum schrijft dat het eten van extra eiwitten voor veel mensen helemaal niet nodig is. Bijna niemand heeft speciale eiwitrijke voeding nodig, want je krijgt al genoeg binnen via normale maaltijden. Eiwitrijke shakes en repen worden wel verkocht als gezonde aanvulling op een ‘normaal’ dieet, maar ze staan niet in de Schijf van Vijf, vanwege bijvoorbeeld toegevoegde suikers. De meeste sporters hebben al die hippe eiwitproducten dus ook niet nodig volgens het Voedingscentrum: ‘Eiwitshakes en proteïnerepen zijn producten die bedoeld zijn voor heel intensieve sporters, voor wie het met gewone voeding niet lukt om voldoende eiwitten binnen te krijgen.’
Deze boodschap wordt bevestigd door Manja Peters, adviseur op het gebied van voeding bij het Radboud Sport en Cultuur (RSC) en voormalig topsporter. ‘In principe krijgt elk mens voldoende eiwitten binnen, ook als je vegetarisch eet. Alleen veganisten zullen misschien iets beter op moeten letten.’ Aan iemand die vaak en intensief aan krachttraining doet, adviseert Peters wel een hogere eiwitinname, maar dat geldt volgens haar niet voor de gemiddelde student. ‘Als je gewoon drie keer in de week een uurtje sport en je doet wat met gewichten en hardlopen, dan heb je geen extra proteïneproducten nodig.’
‘Een pakje chocomel na afloop van een hele intensieve training heeft eigenlijk de ideale combinatie van eiwitten en koolhydraten in de vorm van suikers, maar die boodschap verkoopt natuurlijk niet.’
Zonde van je geld
Voor wie een optimaal dieet wil aanhouden, klinkt de bekende, saaie boodschap: zorg dat je gevarieerd eet en consumeer met mate. Ook moet je behalve eiwitten rekening houden met andere macronutriënten, namelijk koolhydraten en vetten. Peters: ‘Als je van tevoren niet genoeg koolhydraten hebt gegeten en je gaat intensief sporten, dan zijn die eigenlijk belangrijker dan de eiwitten.’ Koolhydraten zorgen namelijk voor een energievoorraad, terwijl eiwitten zorgen voor spieropbouw en -herstel. Daarnaast noemt Peters dat de combinatie van macronutriënten juist belangrijk is, ook als je let op eiwitinname en het herstellen van je spieren na een training. ‘Een pakje chocomel na afloop van een hele intensieve training heeft eigenlijk de ideale combinatie van eiwitten en koolhydraten in de vorm van suikers, maar die boodschap verkoopt natuurlijk niet.’ Als de eiwitshake suikervrij is, zou hij daarom volgens Peters zelfs ontoereikend zijn. Sterker nog, voor cardiotrainingen zoals spinning en hardlopen, is het veel beter om een koolhydraatrijke bodem te hebben.
‘Als ik dat tekort probeerde te vullen met supplementen, veroorzaakte dat directe schade aan mijn spijsverteringsstelsel.’
Een sporter die met vallen en opstaan een genuanceerde kijk op proteïne heeft ontwikkeld, is de Nijmeegse student Mohamad Aljalab. Hij is fanatiek sporter, traint vier keer per week in het sportcentrum en volgt al jaren een eiwitrijk dieet, afgestemd op krachttraining. Vroeger was zijn eiwitinname echter buitensporig. ‘Ik heb periodes gehad waarin ik een extreem eiwitrijk dieet volgde. Als ik dat via natuurlijke voeding probeerde, at ik te veel. Als ik dat tekort probeerde te vullen met supplementen, veroorzaakte dat directe schade aan mijn spijsverteringsstelsel.’ zegt hij. Zijn houding tegenover de eiwithype is tegenwoordig vooral afwijzend. Hij houdt zich niet meer aan strikte dieetplannen en heeft een kijk op eiwit die te vergelijken is met die van Peters. Als je geen professioneel bodybuilder bent, kom je met een normaal dieet volgens hem ook prima aan je lichamelijke behoeftes.
Wie dan toch veel eiwit wil eten is zeker niet overgeleverd aan dure proteïnesnacks. ‘Mijn belangrijkste bronnen zijn vlees en zuivel,’ legt Aljalab uit. ‘Eiwitpoeders consumeer ik nu een stuk minder, hooguit als aanvulling.’ Kennelijk lijdt zijn spiergroei hier niet onder, de verschijning van Aljalab liegt er niet om. Modieuze proteïnesnacks laat hij links liggen, in plaats daarvan kiest hij voor simpele en goedkope basisproducten zoals kwark. Hij let dus wel op zijn eiwitinname, maar keert zich tegen de eiwithype.
Knap staaltje marketing
Waarom bestaan al die overbodige proteïneproducten dan? Ze liggen in de schappen omdat de voedingsindustrie er grof geld aan verdient. Uit onderzoek van Wakker Dier blijkt dat je gemiddeld 24% meer voor proteïneproducten betaalt dan voor de standaardvariant. Sommige voorbeelden spannen de kroon. Zo is de proteïnerijke Sterke Start magere yoghurt van Campina 142% duurder dan magere yoghurt uit een pak. Dit alles voor een beetje extra weipoeder, een restproduct van kaas dat veel eiwitten bevat. Of neem de proteïne pannenkoekenmix van Koopmans. Je betaalt 64% meer, en krijgt in ruil slechts een paar gram extra eiwit: deels omdat je er zélf melk in plaats van water aan moet toevoegen. Het eiwitfabeltje is louter een marketingtruc om gigantische prijsverschillen te rechtvaardigen.
De échte misleiding vindt op sociale media plaats, waar de industrie bijval geniet van ‘fitfluencers’ die met een flinke dosis halve waarheden, gefotoshopte content en commerciële belangen onze ideeën over gezonde voeding hertekenen. Online krijgen jongeren perfecte plaatjes voorgeschoteld van afgetrainde lichamen, perfecte dagindelingen en feilloze zelfdiscipline – zogenaamd allemaal binnen handbereik. ‘Wil jij dit ook? Koop dit en drink dat.’ Wat verpakt is als louter inspiratie, is onderhuidse manipulatie. Op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit staan in een publicatie over misleiding voorbeelden van reclameteksten die ‘verboden marketing’ zijn: ‘een snackmoment voor bij de tv, waarbij je wél kunt zeggen dat je gezond bezig bent!’. Vooral emotioneel geladen beeldspraak is gevaarlijk, waar er vaak wordt ingespeeld op zelfbevestiging van de ontvanger. Dit is in essentie de high-protein trend: het verkopen van een goed gevoel in plaats van een product.
‘De eiwithype klinkt als een welkome trend binnen een maatschappij die gefixeerd is op fitness en gezondheid, maar het blijkt vooral een slimme marketingtruc.’
Eiwitstress
De emotionele spelletjes in de marketing van proteïneproducten zijn niet zomaar onschuldige verkooptechnieken, maar wakkeren een obsessieve focus op gezonde voeding aan, met mogelijk schadelijke gevolgen voor mentaal welzijn. Ook Peters komt dit tegen wanneer ze studenten spreekt: ‘Ik zie een veranderende trend, waarbij steeds meer studenten excessief sporten combineren met extreem gezond eten.’ Deze veranderende trend zorgt ervoor dat studenten minder snel kunnen genieten van een biertje in de kroeg of een pizza na het uitgaan. ‘Als student zijnde gaat dat ten koste van sociale activiteiten. Het kan dan echt eenzaam worden’, aldus de voedingsdeskundige. Ook Aljalab herkent de sociale en psychologische impact van deze voedingsobsessie. Waar hij eerder een streng dieet volgde, kiest hij nu voor meer flexibiliteit. Eten moet ook sociaal en plezierig blijven. ‘Eerder had ik er wel stress van’, zegt de student terugblikkend, ‘toen dacht ik nog dat ik per se heel veel eiwit moest binnenkrijgen. Nu ik weet dat dat helemaal niet nodig is, gaat gezond eten veel natuurlijker’.
De eiwithype klinkt als een welkome trend binnen een maatschappij die gefixeerd is op fitness en gezondheid, maar het blijkt vooral een slimme marketingtruc. Waar eiwitten onmisbaar zijn voor het lichaam, is de overdosis aan high-protein producten dat allerminst. Ze zijn duur, onnodig en vaak gewoon ongezond. Trap niet in de misleidende verpakkingen of listige plaatjes van influencers met sixpacks, ook al ben je dus een fitgirl of gymboy die minstens drie keer per week in de sportschool staat. Soms doet een pakje chocomelk ook al wonderen, en blijkt deze ook nog eens gezonder voor je zelfbeeld dan de eiwitrijke Snickers.
Koopmans Pannenkoeken Compleet
Per 100 gram bereid product:
Eiwitten: 5,0 gram
Energie: 164 calorieën
Vet: 2,7 gram
Koolhydraten: 29 gram, waarvan suikers 4,6 gram
Vezels 0,8 gram
PRIJS: € 10,43 per kg
Koopmans Pannenkoeken Proteïne
Per 100 gram bereid product
Eiwitten: 11 gram
Energie: 170 calorieën
Vet: 3 gram!
Koolhydraten: 23 gram, waarvan suikers 5,1 gram!
Vezels: 2 gram
PRIJS: € 17,09 per kg
Een identieke fles kan volgens Koopmans prima met 35 gram inhoud minder de schappen in. Daarnaast wordt je geacht om bij de eiwitrijke versie melk toe te voegen, terwijl je bij de originele versie water toevoegt. Je betaalt dus in principe zelf voor je eiwitten. Voor je door melk aangedikte 6 gram extra eiwit betaal je 60% meer, de extra suikers en vet krijg je er gratis bij.
