Architectuur is niet neutraal: zelfs het kleinste detail van een gebouw kent politieke implicaties. Student geschiedenis Laurens Monster schrijft over de theorie achter torens en de dogma’s van dakpannen.
De omwentelingsgezinde studenten beschikken over een repertoire aan acties om druk te zetten op het universiteitsbestuur. Het bezetten van campusgebouwen is daar een van. Zo poogde ook de studentenintifada in mei 2024 om het Thomas van Aquinogebouw te bezetten. Alhoewel het falen van deze bezetting primair te wijten viel aan organisatorisch gehakketak, behoeft ook de architectuur van het TvA nadere inspectie.
Eerst een ontstaansgeschiedenis. Thomas van Aquino was ooit een theoloog, daarna een straat op onze campus, nu enkel nog een losstaand gebouw. Eenzaam als een wees. Het is een kind van de late jaren zeventig, die gekenmerkt werden door de zogeheten democratiseringsgolf. Iedereen kreeg, zo ging het verhaal, inspraak in het ontwerpproces. De realiteit bleek echter anders. Hoogleraren genoten medezeggenschap, lagere staf en studenten niet.
Al gauw keerde de universiteit haar geesteskind de rug toe. In 2018 werden de gelijksoortige broeders en zusters van het huidige TvA namelijk het doelwit van de onverbiddelijke sloopkogel van de universiteit. De nauwe, makkelijk te barricaderen straat maakte ruimte voor het Maria Montessorigebouw en onmogelijk te barricaderen gazons. Een schoolvoorbeeld van antirevolutionaire architectonische beleidskeuzes.
Dan nu de antirevolutionaire aspecten van het binnenwerk van TvA. Daar treft men een labyrintisch interieur en vele lokalen. Dit heeft drie gevolgen. Allereerst is het voor de coördinatoren van de bezetting onmogelijk om overzicht te bewaren. Daarnaast hebben de vele ruimtes vele deuren, waardoor er meer verschansingen nodig zijn, welke meer tijd, geld en materiaal kosten om te bouwen. Tevens is het TvA een gatenkaas der brandveiligheid: het gebouw telt negen toegangswegen, die ieder barricades vereisen.
‘De hoofdingang en enkele trappenhuizen werden weliswaar gebarricadeerd, maar achter deze barricades werd graffiti gespoten en patat gegeten’
Menig lezer zou echter stellen dat de recente actie in het TvA juist haar bezetbaarheid bewijst. Niets is echter minder waar. Gezien de focus van desbetreffende actie namelijk niet op bezetting, maar op destructie lag, gelden geheel andere maatstaven van succes. De hoofdingang en enkele trappenhuizen werden weliswaar gebarricadeerd, maar achter deze barricades werd graffiti gespoten en patat gegeten. Het werd een ravage, aangericht door een leidingloos en structuurloos groepje anarchisten, dat na hun molestaties vrij snel weer vertrok. Een duurzame bezetting was dus geenszins een doel, wat tevens bleek uit het ongeblokkeerd laten van menig in- of uitgang. Alhoewel competente bezetters het wellicht langer uit zouden houden, zouden ook zij in het hermetisch afsluiten van het gebouw een grote opgave vinden.
Het TvA is dus ambigu. Aan de ene kant is zijn ontstaansgeschiedenis progressief, vanwege de, al dan niet beperkte, inspraak die het personeel kreeg. Aan de andere kant belet het uiteindelijke ontwerp de studenten het gebouw te bezetten, wat verzet tegen de vastgeroeste structuren van de universiteit verhindert. Een eindoordeel blijkt hier lastig. TvA is niet inherent antirevolutionair, de moord op zijn familie wel.
Eerder verscheen dit artikel in ANS-krant 3.