Dat er in het Grotiusgebouw een schilderij van voormalig premier Louis Beel hangt is op zijn zachtst gezegd ‘ongemakkelijk’, vindt de groep Reframing Radboud. Vanmiddag haalde promovendus Oscar Ekkelboom namens de groep het schilderij neer. Beel was verantwoordelijk voor het extreme en structurele geweld dat Nederland uitoefende tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.
De sfeer was vanmiddag gespannen in het Grotiusgebouw. Rond vier uur trok kunsthistoricus Oscar Ekkelboom rubberen wegwerphandschoenen aan, pakte Beels portret op en zette het op twee rubberen plaatjes op de grond. Op de plek waar eerst het schilderij van de oud-premier hing, naast een collegezaal, is nu een door Ekkelboom zelf gemaakt schilderij van de Indonesische nationale held Diponegoro te bewonderen. ‘We moeten als universiteit nadenken over wie er op zo’n plek hangt, over wie we willen laten zien’, aldus Ekkelboom.
Diponegoro
Waar eerst Beel hing, hangt nu een portret van Diponegoro. Hij was de leider van de Java-opstand tegen het Nederlandse bewind in de negentiende eeuw. ‘Er is dus niet per se een directe link met Beel’, licht Ekkelboom toe. Maar dat is volgens hem juist geen probleem, want zo wordt benadrukt dat het in de discussie over het koloniale verleden niet alleen om de periode tussen 1945 en 1949 gaat, maar ook aan de daaraan voorafgaande geschiedenis.
‘Het idee om het schilderij op de grond te zetten en te vervangen komt ook uit de Indonesische revolutie’, voegt Ekkelboom toe. In het toenmalige gouvernementsgebouw in Batavia hingen portretten van Nederlandse leiders. ‘Die zijn in de Onafhankelijkheidsoorlog verwijderd en netjes naar Nederland gestuurd. Nu hangen ze in het Rijksmuseum.’
Beel
Het portret van Beel hing in het Grotiusgebouw naast die van drie andere oud-premiers die aan de rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit (RU) hebben gestudeerd: Victor Marijnen, Jo Cals en Dries van Agt. Van 1946 tot 1948 en van 1958 tot 1959 was Beel namens de Katholieke Volkspartij (KVP) minister-president van Nederland.
Daarnaast was hij in 1948 tot medio 1949 Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon, de hoogste gezagsdrager in het na de Tweede Wereldoorlog geherkoloniseerde Indonesië. In die rol zette hij het kabinet aan tot de tweede ‘politionele actie’, het tweede grote militaire offensief in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. In deze oorlog vielen minstens 100.000 doden.
Uit het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950 dat Nederland onder Beel structureel en extreem geweld heeft gebruikt. Daarnaast concludeert het programma dat ‘het overgrote deel van de verantwoordelijken aan Nederlandse kant [hiervan] kennis had of kon hebben, maar in gezamenlijkheid bereid was dit te tolereren, te rechtvaardigen, te verhullen en onbestraft te laten’. Aan dit programma, afgerond in 2022, werkte onder andere het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies mee.
Ongemakkelijk erfgoed
De actie is deel van het project ‘Ongemakkelijk Erfgoed’ van het collectief Reframing Radboud, dat als doel heeft aandacht aan te wakkeren voor de meer omstreden onderdelen in de erfgoedcollectie van de universiteit. ‘Wij willen niet zeggen: dit is goed, of dit is slecht. Ook Beel heeft uiteraard een plek in onze geschiedenis, maar wat moeten we daarmee? Daarover willen we het gesprek starten’, vertelt Ekkelboom.
Reframing Radboud is een samenwerking tussen studenten van de RU en hedendaagse kunstinstelling P-OST. Op het Radboud Art & Science Festival, dat volgende week ter ere van het honderdjarig bestaan van de universiteit wordt gehouden, houdt de groep een verkiezing voor het ‘meest ongemakkelijke erfgoed’ van de RU.
Verkiezing
‘De term “ongemakkelijk” wordt in dit project gebruikt om studenten en medewerkers van de universiteit aan te sporen om het erfgoed van haar eigen instituut te heroverwegen’, is te lezen op de flyer van de groep. Het was nog een aardige klus om onderzoek te doen naar de erfgoedcollectie van de RU, vertelt Maartje van de Beek, die ook deelneemt aan het project. ‘Er is blijkbaar een depot, maar dat was ontoegankelijk.’
‘Daarom hebben we verschillende mensen binnen de universiteit gevraagd om iets aan te dragen voor de verkiezingen, en daaruit hebben wij vijf kandidaten geselecteerd’, vertelt Ekkelboom. ‘Sommige erfgoedbeheerders waren enthousiast over ons project, sommige minder.’ Het portret van Beel is dus een van de kandidaten die het samenwerkingsverband voor de verkiezing heeft geselecteerd. Een andere kandidaat is bijvoorbeeld het Linnaeusgebouw, dat vernoemd is naar de taxonoom Carl Linnaeus, die bepaalde volkeren in Afrika niet erkende als Homo sapiens.
Op 19, 20 en 21 oktober in het Collegezalencomplex is te stemmen op de verschillende ‘ongemakkelijke’ delen van de erfgoedcollectie van de RU. De uitreiking is op 21 oktober om 16:30.