ANS bezocht: Eco-Our-System!

Van 27 januari tot 2 februari vond de Nijmeegse poëzieweek plaats. Ook in tijden van corona organiseerde de Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen weer een week vol poezië, gevuld met onder andere poëziewandelingen en gedichtennachten. Op dinsdagavond was de livestream van Cultuur op de Campus (CODC) Eco-Our-System! te volgen.

Dit jaar stond de natuur centraal in de poëzieweek. De reden voor het thema was dat door alle maatregelen en lockdowns iedereen dit jaar beperkt was om verre natuur op te zoeken en gedwongen was om de natuur dichtbij te herontdekken. Door wandelingen, middagen in de achtertuin en het uitzicht vanaf het balkon kon men natuur om zich heen opnieuw beleven. 

CODC organiseerde deze week een dichtavond die werd gelivestreamd vanuit Theaterzaal C. Het evenement Eco-Our-System! stond in het teken van een combinatie van ethische, ecologische en economische onderwerpen. Drie artiesten reflecteerden op de relatie en interacties tussen mens en natuur. De reflecties lieten de luisteraars nadenken over hoe het gaat met het klimaat en welke rol mensen daarin spelen. Ook maakten de sprekers via hun werk duidelijk dat de mens maar een klein deel uitmaakt van een groter geheel.

Natuur van klein naar groot

Op Youtube is de avond te volgen. Na een korte introductie opende Campusdichter Sam Theunissen de avond met een reeks gedichten. Sommige schreef ze speciaal voor vanavond, andere had ze al eerder geschreven. Toch was het haar gelukt om de gedichten een samenhangende volgorde te geven. Als eerste las ze haar eerder geschreven teksten voor. Deze begonnen bij het individu: je eigen kamer, de bekende omgeving en je eigen gedachten. Vervolgens zoomde haar gedichten verder uit naar de stad Nijmegen en vakanties. Hoewel ieder gedicht zijn eigen onderwerp had, waren ze toch verbonden door het terugkerende thema natuur.

Na de reeks eerder geschreven gedichten volgden de gedichten die ze had geschreven voor vanavond. Vooral de gedichten aan het einde waren aansprekend omdat ze de luisteraar lieten nadenken over de relatie tussen mens en aarde. Code rood was een gedicht over de milieucrisis: ‘Dat wat vriest had niks te vrezen, tot het tegendeel bewezen werd.’ Het gedicht was mooi maar niet erg hoopvol. Theunissen gaf toe dat het een dreigende toon had, maar dat paste ook wel bij het onderwerp. Het gedicht Pekelkreeftjes ging over de maakbaarheid van leven. ‘Ik was nog nooit bij iemand thuis geweest die geloofde dat natuur oneindig maakbaar was’, droeg Theunissen voor. Het gedicht deed denken aan de aarde en de toekomst ervan. Zeker de zin ‘ook voor de schepper geldt: fascinatie is maar tijdelijk’ liet de luisteraar stilstaan bij de onheilspellende toekomst voor onze aarde. 

Genesis

De tekst was nieuw, maar slechts een andere verwoording van dezelfde boodschap die hij eerder verkondigde: men moet in plaats van naar het individuele naar het gehele kijken. Het werk heette Genesis, en begon met een beschrijving van de creatie van het universum, en eindigde bij de mens. Het sloot mooi aan bij de gedichten van Theunissen, omdat Avitan in plaats van de individuele dingen liet zien, de relaties beschreef, en juist van de grote naar de kleine plaatsen ging. Hij eindigde met een kritisch element over de manier waarop de mens omgaat met de natuur en de wereld, wat wederom perfect aansloot bij het thema van de avond. Het kritische element nam niet de vorm van de welbekende waarschuwing dat de mens voorzichtig moeten zijn met de aarde, maar eerder hoe de mens is vergeten dat ook hij slechts onderdeel is van de aarde. 

Vluchten

Tegen het einde van de avond was het woord aan zangeres en spoken word artiest Sandra Pham. Haar gedichten werden eerder gepubliceerd in de dichtbundel Dit Was Eigenlijk Een Voorstelling van schrijverscollectief Poetry Circle 013. Dinsdagavond liet ze ook een gedicht horen wat ze speciaal schreef voor Eco-our-system!. Pham  ging bij zichzelf te rade wat dat thema voor haar betekent. In plaats van cijfers over CO2 en smeltend ijs op te dreunen onderzocht ze in het gedicht Moeder Aarde haar twijfels over het nemen van kinderen. Ze benoemde het ethisch dilemma dat tegen de natuurlijke wens om voort te planten ingaat: ‘Elk kind zou een fijn leven willen terwijl moeder aarde de prijs betaalt.’ Het was gedurfd om een onderwerp zoals dit, wat gevoelige snaren kan raken,  aan te snijden.

Pham noemde nog een tweede reden voor haar twijfels: door de klimaatverandering wordt het steeds moeilijker een kind te verzekeren van een veilige leefomgeving, en de dreiging van rampen steeds groter. De artiest vertelde dat zij door haar identiteit als Vietnamees-Nederlands meisje als geen ander weet wat vluchten met een mens doet. De luister begreep hierdoor beter waarom zij haar twijfels had. Daarnaast lukt het Pham met dit gedicht de kritieke status van de natuur met haar eigen levenservaring te verbinden, en de luisteraar de noodzaak van bewustzijn hiervan te laten inzien. 

Het was een avond waar cultuur en natuur samenkwamen. Campusdichter Theunissen slaagde erin zowel de natuur dichtbij, als een onderwerp zo groot als de klimaatcrisis via haar gedichten waarneembaar te maken. Avitan sprak over de relaties en interacties tussen mens en aarde, en liet de luisteraar herontdekken dat de mens slechts een onderdeel is van de meer-dan-menselijke wereld om ons heen. Tot slot liet Pham een kritisch geluid horen over de omgang van de mens met het klimaat, en ook wat de gevolgen daarvan zijn. Zonder op cijfers en details over klimaatproblemen in te gaan lieten alle drie de sprekers toch de luisteraar de noodzaak van dit thema inzien. Via poëtische teksten en mooie, maar dreigende woorden werd de toeschouwer geholpen meer te reflecteren over zichzelf en zijn relatie met de natuur.