De reusachtige zwart-witportretten op Plein 1944 zijn moeilijk te missen. Deze rondreizende tentoonstelling wil het onderwerp depressie bespreekbaar maken met behulp van foto’s, begeleid door persoonlijke verhalen en een podcast.
Uit onderzoek blijkt dat een op de vijf jongeren krijgt te maken met depressie. Veel van hen ervaren het als een taboe om hierover te spreken. Dat is ontzettend jammer, vinden Miriam Bekker Stroop, directeur van Stichting Open Mind, en fotograaf Linelle Deunk die samen deze expositie maakten. Juist het bespreekbaar maken van depressiviteit is een belangrijke stap om hiermee om te leren gaan. Samen reisden zij door het land om met dertig jongvolwassenen te spreken over hun depressie. Het resultaat is een multimediale tentoonstelling, die nog tot 21 juni in Nijmegen is te bezoeken. Daarna worden de portretten verplaatst naar een nieuwe locatie in Nederland.
Podcast, teksten en (bewegende) portretten
De tentoonstelling heeft geen vaste volgorde. Je kunt dus zowel aan de kant van de Primark als bij De Dromaai beginnen. Dat is handig gedaan, want zo kan iedere verbaasde voorbijganger meteen een kijkje nemen. Aan beide kanten staat een bord met inleidende informatie over waarom deze foto’s gemaakt zijn en aan wie we deze expositie hebben te danken. Ook is er een QR-code die je doorverwijst naar een podcast. In deze podcast vertellen zowel de makers als de geportretteerden over de tentoonstelling. Je hebt deze informatie niet nodig om de foto’s op Plein 1944 te bekijken, dus je kunt hem gerust ook pas later beluisteren. De podcast is echter niet noodzakelijk om te luisteren, want een groot deel van de informatie kun je ook tijdens de expositie opdoen.
Vervolgens staan er dertig portretten in zwart-wit klaar om te bekijken. Het zijn mooie en eerlijke foto’s, zonder make-up en zonder afleidende kleding of achtergrond. Je ziet alleen de indringende, soms treurige, maar ook uitnodigende blik van de geportretteerden. Alle foto’s worden vergezeld door een korte tekst waarin de afgebeelde personen vertellen over hun ervaringen met depressie. De portretten lijken door het verhaal meer tot leven te komen. Mocht je de verhalen liever beluisteren dan lezen, dan kan dat via de QR-code die onderaan de tekst te vinden is. Ook kun je daar de bewegende versie van het portret bekijken. Dit voelt wat ongemakkelijk, omdat je een lange minuut recht wordt aangestaard.
Verhalen over depressie
Alle dertig geportretteerden hebben een eigen verhaal, want voor iedereen is een depressie weer heel anders. Wat de verhalen gemeen hebben, is dat ze behoorlijk heftig zijn. Zo lees je dat Sacha voor het eerst depressief werd na de zelfmoord van haar vader. Ze beschrijft het als een pure zwarte donkere zwaarte in haar lichaam en vraagt: ‘Mag ik alsjeblieft mijn vader achterna?’ Dit soort zinnen schud je niet zomaar van je af. De hartverscheurend hard huilende baby die met zijn moeder langs komt wandelen had geen beter achtergrondgeluid kunnen zijn.
Alle geportretteerden hebben iets gevonden waardoor hun depressie leefbaar is geworden.
Van dertig ellendige verhalen zou je je zelf ook wat zwaarmoedig kunnen gaan voelen. Gelukkig bevat de tentoonstelling ook een hele hoopvolle boodschap. Caro schrijft: ‘Als ik nu in een depressie zit, is dat als een soort film en wanneer de film start, weet ik ook dat hij weer eindigt.’ Of het nou praten met mensen in hun omgeving of experts, het geloof in God, het slikken van medicatie of een combinatie hiervan is, alle geportretteerden hebben iets gevonden waardoor hun depressie leefbaar is geworden. Na zo’n heftig verhaal is dit fijn om te lezen.
Bespreekbaarheid
De tentoonstelling is indrukwekkend. Dat komt niet alleen door de persoonlijke en moeilijke verhalen, maar ook door het enorme formaat van de foto’s. Hierdoor zijn de portretten onmogelijk over het hoofd te zien. Het is goed om de foto’s niet alleen in een museum te tonen, omdat de tentoonstelling als doel heeft om depressies zichtbaar en bespreekbaar te maken. Zo wordt een zo groot mogelijk publiek met de portretten geconfronteerd. Het meest centrale punt van Nijmegen is daar de uitgelezen plek voor. Als er namelijk een boodschap is om uit deze tentoonstelling mee te nemen, is het wel hoe ontzettend belangrijk de bespreekbaarheid van het onderwerp is. Uit vrijwel alle verhalen blijkt dat het praten over depressie als taboe wordt ervaren, terwijl achteraf gezien juist dat praten ontzettend heeft geholpen. Die bespreekbaarheid wordt nog urgenter nu we weten dat maar liefst een op de vijf jongeren met een depressie krijgt te kampen.
Kijken naar en lezen over iemands depressie is niet het meest ontspannende uitstapje om tussen het leren voor tentamens door te ondernemen. Maar mocht je toch even tijd hebben, ga naar Plein 1944. Weersta de lokroep van de Primark en bekijk de portretten. Deze verhalen verdienen het niet alleen om te worden gehoord, het is ook van enorm belang dat ze worden gehoord. Daarnaast zijn het ook mooie foto’s en is de tentoonstelling leerzaam. Deze geeft een inkijkje hoe het is om depressief te zijn en biedt een opening om het gesprek hierover aan te gaan. Deze belangrijke expositie is daarom absoluut de moeite waard om even te bezoeken.
