Wanneer het weer vroeger donker begint te worden, organiseert de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit iedere laatste vrijdag van de maand een Open Sterrenkijkavond. Hierbij kunnen geïnteresseerden een kijkje nemen door de telescopen die in de koepels van het Huygensgebouw staan. Op 30 oktober was deze Sterrenkijkavond voor het eerst online. ANS nam een kijkje en zag wat voor ervaring dit opleverde.
Beelden: screenshots van de sterrenkijkavond.
Na op de Zoom-link geklikt te hebben wordt de bezoeker welkom geheten door een medewerkster van de afdeling Sterrenkunde, die enthousiast een introductie geeft over het programma van de avond. De sfeer is rustig en nog wat statig, wat natuurlijk te verwachten valt bij een online evenement zonder fysiek aanwezig publiek. Vragen kunnen in de Q&A-functie van Zoom worden gesteld en worden tussendoor besproken.
Sterrenstof
Allereerst wordt er een lezing gegeven door de universitair hoofddocent van de opleiding Astrophysics, Onno Pols, die ook al in de meeting aanwezig is. Hij doet dit aan de hand van een PowerPoint presentatie. De lezing draagt de naam ‘de levenscyclus van sterren’ en gaat dan ook over het ontstaan, de evolutie en het doven van sterren. Sterren kunnen aan het einde van hun leven samensmelten en na hun doven zorgen ze weer voor elementen die nieuw leven produceren. Pols noemt dit ‘kosmische recycling’, een term die voor het publiek meteen makkelijker te begrijpen is.
Hij vertelt rustig en simpel, zodat het ook voor niet-sterrenkundigen goed te volgen is. Daarnaast gebruikt hij duidelijke plaatjes en heeft hij korte ondersteunende punten in zijn PowerPoint opgeschreven. Hierdoor zijn zelfs een aantal natuurkundige formules en ingewikkelde termen te begrijpen. Ondanks zijn simpele uitleg voelt het toch als een erg leerzame lezing.
De lezing wordt af en toe onderbroken door de medewerkster die vragen van het publiek voorleest. Deze beantwoordt hij allemaal meteen beknopt, zo ook een slimme vraag van iemands acht jarige dochtertje. Na een half uurtje is de lezing alweer voorbij. Als laatste komt de conclusie van Pols in beeld: ‘Wij zijn gemaakt van sterrenstof.’ Een bemoedigende afsluiter, dat iedereen deel uitmaakt van zoiets groots.
Het is nu meer een ‘Sterreninformatieavond’ dan een Sterrenkijkavond.
Bewolkt + braille
Hierna vindt er een rondleiding door de koepels plaats. Het beeld van een iPhone camera verschijnt, die Marc Fokker en Harrie Nillissen in een van de twee koepels filmt. Fokker en Nillissen zijn vrijwilligers van de Astronomische Kring Nijmegen. Fokker verwelkomt het publiek en vertelt dat er normaal zo’n dertig mensen in de koepel passen, maar dat er nu maar liefst 270 deelnemers zijn. Ze vertellen wat over de techniek in de ruimte, zoals de telescoop en de aansluiting op de computers. Dit gaat gepaard met wat oncharmante beelden als gezichten die van onder worden gefilmd en de camera die een bureau filmt in plaats van de twee mannen. Deze neemt het publiek maar voor lief, het is nou eenmaal de eerste keer dat alles online moet.
Helaas is het een bewolkte avond en kan er dus niet naar de sterren worden gekeken. Enthousiast noemen de twee op wat er allemaal wel zichtbaar was geweest als de hemel helder was geweest, waaronder Mars, de Melkweg, m45, m15 en m75, allen met de nodige uitleg.
Dit aspect voelt natuurlijk een beetje zuur, aangezien het nu meer een ‘Sterreninformatieavond’ in plaats van een Sterrenkijkavond is. Dit mag de pret niet drukken: Fokker en Nillissen staan in beeld met veel passie alles uit te leggen over de telescoop, de camera en de database, mede door middel van het beantwoorden van veel vragen. Bij deze uitleg missen de afbeeldingen en geschreven punten van Pols die zulke duidelijkheid schepten voor de onervaren sterrenkijkers onder ons. Gelukkig gooien Fokker en Nillissen er regelmatig wat grapjes tussendoor, waardoor het toch niet saai wordt. Fokker zegt bijvoorbeeld ‘Ah, we krijgen eindelijk breedbeeldtelevisie’ wanneer het camerabeeld een horizontale positie aanneemt. Ook doen de heren een aanvraag voor de burgemeester of ze alsjeblieft een afstandsbediening zouden mogen voor de lantaarnpaal aan de overkant, omdat deze voor lichtvervuiling zorgt.
Er wordt rommelig nog een laatste vraag beantwoord.
Wijze les
Aangezien het kijkje in de tweede koepel pas laat aan bod komt en het publiek niet fysiek aanwezig kan zijn, voelt het niet echt als een rondleiding. Na een tijdje wordt de uitleg toch iets te onduidelijk en gaat het allemaal iets te lang door voor een publiek dat thuis naar een redelijk onstabiel camerabeeld zit te kijken. Wel worden er nog oude foto’s van de sterrenhemel getoond en er verschijnt nog een live-beeld, gefilmd vanuit de telescoop. De letters ‘Versi’ staan in beeld, de telescoop staat namelijk gericht op de verlichtte woorden ‘Radboud Universiteit’ van het Erasmusgebouw wanneer er niets in de hemel te bekijken valt. Dit alles gebeurt via een computer die op de Zoom-meeting is aangesloten en het scherm deelt: het is duidelijk goed geregeld. Uiteindelijk leren de kijkers nog een wijze les van Nillissen: ‘Nooit, echt nooit met een telescoop direct in de zon kijken, anders kan je braille gaan leren.’ De avond wordt niet echt afgesloten, alleen de medewerkster van de afdeling Sterrenkunde bedankt iedereen nog en er wordt rommelig nog een laatste vraag beantwoord.
Al met al was de Sterrenkijkavond dus vooral een erg informatief evenement. De lezing was net lang genoeg om heel leerzaam te zijn maar voelde ook heel kort aan door de goede en begrijpelijke uitleg. In tegenstelling tot de lezing ging de rondleiding iets te lang door, vooral omdat er soms best complexe dingen worden uitgelegd zonder nuttige visuele ondersteuning. Het plezier en de interesse waarmee de twee mannen hun werk doen spatte er wel vanaf. Hoewel het natuurlijk enorm jammer was dat het geen heldere avond was, kon de afdeling Sterrenkunde daar niets aan doen. Wolken aan de kant duwen blijft een lastige taak.