Van 21 tot 30 oktober vindt het Schemerlicht Festival plaats in het Goffertpark, als tweede deel van een drieluik. Dit jaar staat het thema ‘Lucht Ruim’ centraal. Het festival bestaat uit een route van vijftien audiovisuele kunstwerken die de ontastbare lucht tastbaar maken door licht en geluid.
Binnen het drieluik Water Grenzen – Lucht Ruim – Aardse Lagen ontwierpen beeldend kunstenaars, wetenschappers en componisten samen audiovisuele installaties. Het uitgangspunt van het drieluik is de negatieve invloed van mensen op de natuur. De kunstroute in het Goffertpark waarin de kunstwerken worden gepresenteerd, is van zeven uur ’s avonds tot middernacht te bewandelen. Naast de route zijn er overdag lezingen en muziekoptredens te bezoeken. De kunstwerken die worden gepresenteerd, variëren van groots en intimiderend tot persoonlijk en ontroerend. Het publiek was minstens net zo gevarieerd. Jong en oud liet zich, dik ingepakt voor de koude avond, betoveren door de lichten en de geluiden om hen heen. Bezoekers werden in aanraking gebracht met lucht, een fenomeen dat normaal nauwelijks zichtbaar is.
En toen was er licht
De route begon onhandig. Een kring van typische festival-eettentjes waar storend harde popmuziek werd gedraaid, contrasteerde behoorlijk met wat daarachter te wachten stond. Het eerste kunstwerk, een verlichte zuil waaruit een zachte vrouwenstem klonk, werd verstoord door de luide muziek op de achtergrond. De proza van de vrouw over nieuwe liefde en schemering viel erbij in het niet. Al snel verbleekte de harde muziek echter die werd vervangen door een mysterieuze melodie. Op het donkere heuvellandschap van het Goffertpark gaven enkele lichten al inkijk in de kunstwerken die zouden komen.
Een van de eerste werken was rustgevend en sloot door de visualisering van wind goed aan bij het thema. In een groot raster wapperden vaandels van plastic, verlicht door blauw en paars licht. De plasticjes toonden zo de stromen van de wind. Dit werd versterkt door het geritsel van bladeren in de bomen, die dezelfde stroom volgden. Daarachter stond een andere installatie met flikkerende blauwe lampen waaruit het geluid van wind klonk. Vooral de mist die hierbij werd geproduceerd zorgde voor een betoverend tafereel. De mistgolven, die goed te zien waren in het blauwe licht, waren bijna hypnotiserend. Het minimaliseerde de toeschouwers tot vage schimmen, waardoor een gevoel van afzondering ontstond.
‘Leuk, maar het is het nét niet.’
Andere kunstwerken waren minder rustgevend. Zo bestond een installatie uit twee grote palen met elk twee horizontale wieken, wat deed denken aan iets uit een sciencefiction film. De wieken slingerden rond, waardoor een zoemend geluid ontstond. Ze hadden iets weg van armen en het geluid was ongemakkelijk en intimiderend. Een vrouw zuchtte tegen haar man: ‘Leuk, maar het is het nét niet.’ Een klein meisje verstopte zich zelfs voor het afschrikkende kunstwerk achter de benen van haar vader. De meeste mensen bleven er dan ook niet lang bij staan en focusten zich liever op de installatie ernaast, die aangenamer om naar te kijken maar niet minder indrukwekkend was. Door het aan en uit knipperen van lampen die in een cirkel waren gezet, werd het effect van ronddraaiende lichtbollen gecreëerd. Ze draaiden in een grote kring om de bezoekers heen en bewogen sneller en dan weer langzamer. Op de achtergrond speelde een ruisend geluid, vergelijkbaar met een auto op de snelweg. De combinatie van licht en geluid maakte de installatie af en het concept van lucht tastbaar.
Vloeiend geheel
Een interessant onderdeel van de avond waren de toeschouwers zelf. Door mist, schaduwen en gekleurde lampen waren mensen in een ander licht te zien. Zo braken ze met het blauwe licht in de mist, waardoor schimmige figuren ontstonden. Ook op het gras werden op deze manier interessante en lange schaduwen geprojecteerd. De lampen creëerden bijna abstracte silhouetten en belichtten verschillende expressies op gezichten. De mensen waren hierdoor geen passieve toeschouwers, maar onderdeel van de lichtinstallaties.
Het licht en geluid van de losse kunstwerken bij het Schemer Festival liep in elkaar over, wat het festival tot een eenheid maakte. Bij een installatie waren bijvoorbeeld twee filmschermen tegenover elkaar gezet, maar het bijbehorende geluid werd verder weg afgespeeld. Zo ging het geluid van de films, zoals het gelach van een vrouw, het geblaf van een hond en de harde ruis van wind, weer onderdeel uitmaken van een ander werk. Het licht van het ene werk maakte schaduwen bij het andere, en op de voorgrond van de ene installatie waren op de achtergrond alweer lichten van een volgende te zien. Een grote schijnwerper die projecteerde op een boom, scheen bijvoorbeeld over de boom heen naar een ander werk. Hierdoor werd de route een geheel en werd de toeschouwer benieuwd naar het volgende kunstwerk.
De eenheid die audiovisueel werd bereikt, werd ondersteund door thematische samenhang.
Duistere boodschap
De eenheid die audiovisueel werd bereikt, werd ondersteund door thematische samenhang. De makers van het festival kozen voor het thema ‘Lucht Ruim’ om klimaatkwesties als lucht- en geluidsvervuiling te visualiseren. In irritant zoemgeluid, geruis van de wind en naar zwavel ruikende mist was dit thema terug te vinden. Toch verbleekte het wetenschappelijke en activistische element bij de visuele esthetiek. Het initiatief van kunstenaars en wetenschappers om milieuvervuiling zichtbaar te maken was niet duidelijk het centrale punt van het festival. Verwijzingen naar klimaatproblemen zullen dan ook door veel bezoekers over het hoofd worden gezien door de schoonheid van de kunstwerken.
Het Schemerlicht Festival toverde het bekende Goffertpark om tot een grote tentoonstellingsruimte. Met indrukwekkende installatiekunstwerken die in elkaar vloeiden werd lucht een zichtbaar fenomeen. Na de route doorlopen te hebben, keerden de toeschouwers verkleumd maar vol bewondering terug naar de uitgang. Met frietjes en warme chocolademelk kon de kou snel worden weggegeten. Toen waren de etenstentjes opeens wel welkom.
Meer recensies van evenementen vind je hier.