Een verdeelde samenleving, een vermoorde lijsttrekker en rellen op het Binnenhof: voor wie bewust het begin van de 21ste eeuw heeft meegemaakt roept de vijfdelige serie Het jaar van Fortuyn wellicht pijnlijke herinneringen op. Voor wie te jong was om zich deze periode te herinneren is deze nieuwe miniserie een interessante geschiedenisles over de grootste omwentelingen in de naoorlogse politieke geschiedenis van Nederland.
De vijfdelige politieke dramaserie Het jaar van Fortuyn, te zien op NPO Plus, neemt de kijker mee naar de jaren 2001 en 2002. Pim Fortuyns opkomst in de politiek, de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen, de moord op Fortuyn op 6 mei 2002 en de nasleep hiervan komen uitgebreid aan bod.
De verkiezingsstrijd tussen PvdA-lijsttrekker Ad Melkert en LPF-lijsttrekker Fortuyn vormt de rode draad van de serie. Deze strijd gaat gepaard met een toenemende polarisatie binnen de politiek en de samenleving: de aanslagen op 9/11 zorgen voor hevige verdeeldheid over onderwerpen als multiculturaliteit en migratie. Een voorbijkomend citaat van Mat Herben dekt de inhoud van de serie perfect: ‘hoe moeilijk kan het zijn om te luisteren naar iemand waarmee je het niet eens bent?’
Gruwelijke werkelijkheid
De kijker hoeft niet bang te zijn voor een rooskleurige vertelling van de werkelijkheid. Scenarioschrijvers Pieter Bart Korthuis en Nathan Vecht zijn niet voor een heiligverklaring van de personages of verzachting van gebeurtenissen gegaan. Dit maakt de serie spannend, boeiend en aangrijpend. Zo worden in de eerste aflevering zomerse beelden van genietende Nederlanders afgewisseld met flashforwards: beelden van de net doodgeschoten Fortuyn, gespeeld door Jeroen Spitzenberger, op de grond van het Mediapark in Hilversum en hevige protesten rondom het Binnenhof. Ook de gedetailleerde scène van de moord zelf is er een die de gruwelijkheden van de werkelijkheid niet schuwt.
De scène van de moord is er een die de gruwelijkheden van de werkelijkheid niet schuwt.
Op eigen wijze
In een poging een te zware toon te voorkomen wordt er in de serie ook gebruik gemaakt van luchtigere, vernieuwende elementen. Dit geeft de serie echter een tenenkrommende, komische toon. Zo heeft LPF-woordvoerder Mat Herben, gespeeld door Fedja van Huêt, de rol van alwetende verteller. Hoewel hij ook onderdeel is van het verhaal, breekt het personage de zogeheten ‘vierde’ wand. Herben kijkt daarbij in het rond of niemand hem kan horen en spreekt vervolgens de kijker direct en soms in kindertaal aan. De aangedikte uitvoering hiervan zorgt ervoor dat deze momenten afbreuk doen aan de geloofwaardigheid van de serie.
Spitzenbergers vertolking van Fortuyn doet denken aan een persiflage uit De TV Kantine.
Het acteerwerk is echter sterk. Ramsey Nasr doet het voortreffelijk als de stoffige Melkert en is met het monnikenkapsel en make-up bijna onherkenbaar. Spitzenbergers vertolking van Fortuyn doet daarentegen denken aan een persiflage uit De TV Kantine en komt minder in de buurt van Fortuyns ware verschijning. Dit heeft niets met acteerkwaliteiten te maken: Fortuyn was met zijn excentrieke stem en flamboyante houding een karikatuur van zichzelf. Toch weet Spitzenberger hem met unieke, theatrale bewegingen op geheel eigen wijze overtuigend neer te zetten.
Verschillende werelden
De serie geeft uitstekend weer hoe Fortuyn en Melkert als dag en nacht van elkaar verschillen. In iedere aflevering wordt afwisselend gefocust op de twee politici. Door het vervlechten van deze scènes wordt het contrast tussen hun levens scherp weergegeven. Dit geeft een verhelderend beeld van de dynamiek tussen de twee verschillende politieke stromingen die de politici vertegenwoordigen. De ervaren PvdA-politicus Melkert werkt volgens de traditionele regels en worstelt met zijn saaie en chagrijnige imago. Aan de andere kant staat Fortuyn die zegt wat hij denkt, leeft met butler en twee hondjes en het imago van ‘man van het volk’ weet te creëren. Dat de twee politici échte tegenpolen zijn, wordt perfect geschetst door een scène waarin Fortuyn in een café op de dansvloer met mannen in matrozenpakjes staat te dansen op muziek van Britney Spears. Ondertussen zit Melkert thuis met zijn vrouw en kinderen en werkt nog wat achter zijn bureau voordat hij gaat slapen.
De serie geeft uitstekend weer hoe Fortuyn en Melkert als dag en nacht van elkaar verschillen.
At your service
De kijker wordt niet alleen een stuk geschiedenis voorgeschoteld, maar krijgt ook een belangrijke boodschap voor het heden mee. Veel maatschappelijke vraagstukken die twintig jaar geleden onderwerp van gesprek waren, zijn nog altijd actueel en polariserend. Een visioen van een vriendelijk maar waarschijnlijk fictief gesprek tussen Melkert en Fortuyn, laat dan ook een wijze les achter: blijf de dialoog met elkaar aangaan en neem elkaars onvrede serieus in een democratie.
Het jaar van Fortuyn is vernieuwend door te breken met de ‘vierde wand’ en daarmee ook de Nederlandse tv-maatstaven. De aangedikte uitvoering zorgt echter voor een tenenkrommend gevoel bij de kijker. Desondanks weet de serie te overtuigen met sterk acteerwerk en een aangrijpende weergave van het roerige tijdsbeeld. Het Jaar van Fortuyn toont op unieke wijze hoe de Nederlandse democratie wankelde en het politieke landschap voorgoed veranderde.
Ben je benieuwd naar andere shows en films? Deze lees je hier.