De serie The Queen’s Gambit heeft voor een ware hype gezorgd. Mensen halen massaal hun oude schaakbord van zolder of bestellen een nieuwe online. De esthetische coming-of-age-serie die het bingewatchen waard is, vertelt een verhaal over schaken en verslaving en biedt een verrijkende kijk in de geest van schaakster Elizabeth Harmon.
Beeld: still uit de trailer in ANS-format.
Het verhaal van The Queen’s Gambit begint in 1957 wanneer de negenjarige Elizabeth ‘Beth’ Harmon na het overlijden van haar alleenstaande moeder naar een weeshuis voor meisjes wordt gestuurd. In de kelder van het weeshuis ontmoet Beth de norse conciërge William Shaibel die haar voor het eerst in aanraking brengt met schaken. Beth krijgt aanvankelijk in het geheim les maar al snel verspreidt het nieuws over haar opmerkelijke talent. Ze wordt uitgenodigd door de plaatselijke middelbare school waar ze succes boekt met een gelijktijdig spel tegen oudere schooljongens. Naast de introductie tot schaken, komt Beth in het weeshuis ook voor het eerst in aanraking met toentertijd gangbare verdovingsmiddelen. Ze gebruikt deze om hallucinaties op te wekken waardoor ze het zwart-witgeblokte schaakpatroon voor zich ziet op het plafond van de slaapzaal. De groene pilletjes vormen voor Beth het beginpunt van een aanhoudend gevecht met verslavende middelen. Deze strijd in samenspel met haar snel ontwikkelende carrière en het feit dat ze de enige vrouw in de schaakwereld is, leidt tot een wervelwind van gebeurtenissen en onbalans.
De elegante jaren zestig stijl
De ontwikkeling die Beth doormaakt, wordt op prachtige wijze gerepresenteerd door de sublieme outfits die ze draagt. Aan de hand van de outfits zie je Beth midden in de jaren ’60 opgroeien van een meisje tot een jonge vrouw. Ze ontwikkelt een eigen stijl die parallel aan haar positie in de schaakwereld ook serieuzer en volwassener wordt. Een bijzonder kenmerkende outfit is de witte jas met bijpassende muts, handschoenen, broek en schoenen die ze in de laatste aflevering draagt. Hier is ze zelf de witte koningin van het schaakbord geworden. De kleding en het decor zijn tot in detail uitgewerkt in de verfijnde jaren zestig stijl waardoor je als kijker helemaal ondergedompeld wordt in Beths wereld. In de virtuele expositie The Queen and the Crown, georganiseerd door Netflix in samenwerking met het Brooklyn Museum, worden veertien van de kostuums geëxposeerd. Deze expositie toont fragmenten uit de serie en interviews om naast de esthetische rol ook de betekenis achter elke look uit te leggen.
De serie verwierp de verwachtingen dat niemand een serie over schaken interessant zou vinden.
Schaken is niet saai
In ironisch contrast tot het enorme succes van de serie, was het voor scenarioschrijver en producent Allan Scott verre van meteen raak. Het kostte hem dertig jaar, negen herschrijvingen en tal van afwijzingen van diverse studio’s om 28 dagen na de release de meest bekeken miniserie ooit op Netflix te worden. Allan Scott is erin geslaagd om de schaakwedstrijden realistisch maar ook spannend neer te zetten. Elk spel is op een eigen, artistieke wijze neergezet met verschillende camerastandpunten en een ritmische vaart waardoor het keer op keer interessant blijft. Een voorbeeld is aflevering vijf, wanneer Beth en haar schaakconcurrent Benny in een competitie verspreid over drie dagen de ene na de andere tegenstander verslaan voordat ze tegenover elkaar komen te zitten. Met de energieke muziek en snel wisselende shots die naast elkaar op het scherm te zien zijn, zit er vaart in de wedstrijden.
Tegelijkertijd is de kijker zich bewust van de vele uren die tijdens deze schaakspellen verstrijken. Hierdoor zit je zelfs bij het zoveelste spel op het puntje van je stoel en ervaar je als kijker ook de intense frustratie en paniek van Beth als ze in een val van de tegenstander is gestapt. The Queen’s Gambit verwierp hiermee de verwachtingen, dat niemand een serie over schaken interessant zou vinden, volledig. Het is dan ook niet verrassend dat de verkoop van schaakborden, zowel nieuw als tweedehands, enorm is gestegen, volgens sommige winkels in november zelfs met 1.048 procent.
Door Beths eigengereidheid, introversie en charisma sluit de kijker haar in het hart.
Het overtuigende acteerwerk van Anya Taylor-Joy
Anya Taylor-Joy draagt de serie met haar vertolking van schaaktalent Beth. Ze gaf in een interview aan al vanaf het eerste moment een sterke connectie te voelen met het karakter. Dit is te zien in de serie door haar overtuigende en natuurlijke weergave van Beth en haar innerlijke wereld. De sensationele Taylor-Joy geeft, als Beth, schaken een nieuw, verfrissend en interessant imago. De glamoreuze en intrigerende Beth steekt af tegen het idee van de serieuze, strenge mannen die de schaakwereld domineren. Door Beths bijzondere mengeling van eigengereidheid, introversie en charisma sluit je haar als kijker al snel in je hart.
Desondanks blijft het wel lastig om het ietwat naïeve en sociaal-onhandige kind-genie te begrijpen. Zo lijken haar zelfdestructieve eigenschappen haar grootste vijand te zijn, al verklaart ze zelf alleen bang te zijn voor de Russische wereldkampioen Borgov. Taylor-Joy weet sterk en subtiel invulling te geven aan deze verscheidenheid tussen zelfdestructie en verstandigheid. Ze zet het karakter en de innerlijke strijd van Beth krachtig neer waardoor in additie tot het schaken, een ander thema minstens net zo belangrijk lijkt te worden. Namelijk de jonge vrouw die haar weg probeert te vinden in een wereld waar ze niet wordt begrepen. Schaken is slechts haar manier om aan deze wereld te ontsnappen. De gesteldheid op de gekwelde Beth neemt je als kijker mee in het verhaal, wat je steeds weer doet verlangen naar de volgende aflevering.
Kortom is The Queen‘s Gambit een stijlvol historisch drama over schaken, verslaving, volwassen worden en je plek vinden in de wereld. Met de intrigerende Beth in de hoofdrol is deze miniserie met zeven één uur durende afleveringen en een net zo hoog verslavingsgehalte als de groene pilletjes, perfect om te bingewatchen.