Gevangen zitten in maatschappelijke normen die je beletten te zijn wie je wil zijn, daarover gaat Wat stilte wil, Arthur Japins nieuwste roman. Tegen de achtergrond van de Nederlandse literaire kring van de negentiende eeuw vertelt Japin met zorg het waargebeurde verhaal van Anna Witsen.
Het verhaal volgt Anna Witsen aan het einde van de negentiende eeuw. Ze is een vrouw van goede komaf en heeft groot talent voor zingen. Ze wil graag beroemd zangeres worden en ziet niets in een traditioneel leven van thuisblijven om voor de kinderen te zorgen. Dat is echter wel wat vrouwen van haar stand behoren te doen. Wanneer ze op het conservatorium wordt aangenomen, zet vader Witsen een streep door zijn dochters ambities. Zij mag haar talent van hem louter in huiselijke kringen tentoonspreiden. Verslagen en somber schikt ze zich hiernaar. Ondertussen komt ze door haar broer, die onderdeel is van de Amsterdamse literaire wereld, in aanraking met veranderende normen. In gezelschap van mensen als Willem Kloos en Albert Verwey, die later grote literaire figuren zullen worden, kan ze in tegenstelling tot bij haar familie, zichzelf zijn. Daarnaast sterken haar tantes nieuwe ideeën over vrouw-zijn en socialisme Anna’s geloof dat er voor haar meer in het leven is dan het huishouden. Na lang vechten krijgt Anna een kans om haar droom te verwezenlijken en op te treden. Als dat echter in een drama verandert, ziet zij geen andere optie dan terug te kruipen in de kaders die al voor haar vastlagen.
Luchtigheid en ernst
Japins romantische schrijfstijl leent zich uitstekend voor het verwoorden van Anna’s binnenwereld en de dialogen die ze voert met anderen. Aan het verfijnde taalgebruik is duidelijk af te lezen dat Japin oog heeft voor detail en de woorden en zinnen zijn met zorg uitgekozen. Deze geven nauwkeurig weer en doen compleet recht aan wie Anna is: een gevoelige, vrijgevochten vrouw met een groot hart. Daarnaast helpt het archaïsche taalgebruik ook bij het creëren van tijdsgevoel. De lezer wordt niet alleen meegenomen in de emoties van Anna en andere personages, maar voelt zich ook aanwezig in de donkere, groezelige negentiende-eeuwse kamers en straten. Hoewel je hierdoor als lezer goed in het verhaal wordt gezogen, dreigt deze bij tijd en wijle ook zwaarmoedig te worden.
Japin weet de lezer uit het zwaarmoedige gevoel te halen met luchtige en theatrale personages.
Japin weet de lezer echter iedere keer tijdig uit dat zwaarmoedige gevoel te halen met luchtige en haast theatrale personages. Zij dienen duidelijk als een pauze van de heftige emoties, maar gebeurt wonderwel zonder aan ernst in te leveren. Zo zie je al voor je hoe Kloos en Verwey onderuitgezakt en dronken in hun stamkroeg lallen over hoe vreselijk inhoudsloos de oude garde schrijft, of hoe haar tante geheel in karakter op het toneel verschijnt, om Anna’s somberheid te verdrijven met nieuwe kleren. De roman vormt zo een aangename balans waarin zowel groot verdriet als kleine vreugdes een plaats hebben.
Verrassend herkenbaar
Hoewel het verhaal zich aan het einde van de negentiende eeuw afspeelt, zijn de thema’s in de roman vandaag de dag nog altijd herkenbaar. Net als toen wordt deze tijd onder andere gekenmerkt door een feministische golf, aandacht voor sociale ongelijkheid en afrekening met oude ideeën. Wat in het bijzonder opvalt, is dat de problemen waar Anna en andere vrouwelijke personages tegenaan lopen nog steeds spelen in het heden. Welke plaats je dient in te nemen in de samenleving en hoe deze anders is dan hoe je het zelf hebt bedacht, is iets waar velen nog altijd mee worstelen. Anna staat model voor zoveel vrouwen die iets anders hebben gewild dan wat van ze verwacht werd vanuit het systeem waar ze aan onderhevig waren. Vrouwen die tegen die verwachting hebben gevochten tot de laatste snik, om uiteindelijk met hangend hoofd terug in het gareel te gaan. Japin geeft haar verhaal met zorg en aandacht voor de verschillende kanten ervan weer. Daarom is deze roman niet alleen een feest om te lezen, maar ook nog bijzonder relevant voor deze tijd.
Wil je meer recensies van boeken lezen? Je vindt ze hier.