Home CultuurANS leest ANS leest: Jaap Robben – Schemerleven – ★★★★★

ANS leest: Jaap Robben – Schemerleven – ★★★★★

Schemerleven beschrijft het leven van de 81-jarige Ida, die opgroeide in het conservatieve, roomskatholieke Nijmegen van de twintigste eeuw. In zijn meest recente roman vertelt schrijver Jaap Robben op meeslepende wijze hoe religie de verboden liefde tussen Ida en haar jeugdliefde Otto traumatisch liet aflopen. 

De fictieve roman over Ida’s geheime jeugdrelatie met Otto verscheen begin september dit jaar en speelt zich af in en rondom Nijmegen. In het boek is te lezen hoe hoofdpersoon Ida na de plotselinge dood van haar man Louis, steeds vaker terugdenkt aan een traumatisch verlies uit het verleden dat ze haar hele leven lang verborgen heeft gehouden. Als jonge vrouw in het religieuze Nijmegen werd ze gedwongen om de gebeurtenis in de doofpot te stoppen, maar in haar laatste levensfase komen alle herinneringen boven tafel. De lezer wordt door middel van tijdsprongen meegenomen in Ida’s verleden, waarin Otto centraal staat. Gaandeweg wordt duidelijk wat er zich in haar jeugdige jaren voltrok en waarom de herinneringen over haar verboden jeugdliefde na al die jaren weer terugkomen. 

Treffende tijdsprongen 

Het dramatische liefdesverhaal van Ida en Otto wordt verteld aan de hand van sprongen in de tijd. De tijdsprongen zijn een verhelderende toevoeging aan het verhaal: ze creëeren spanning en begrip. Door de kennis over Ida’s leven in een latere fase, raakt de lezer nieuwsgierig naar deze ontwikkelingen. Doordat de lezer meer over het verleden van Ida te weten komt, wordt haar gedrag in het heden steeds beter te begrijpen. Waar Ida in het begin van het verhaal slechts een oude, chagrijnige vrouw lijkt, begint de lezer naarmate het verhaal vordert steeds meer sympathie en medelijden voor haar te voelen. 

Robben weet op impliciete wijze de overgangen tussen de levensfases aan te duiden.

Robben slaagt er feilloos in deze tijdsprongen in het verhaal te verwerken zonder verwarring te veroorzaken. De lezer hoeft bij geen enkele scène te gissen in welke tijd het zich afspeelt. Dit komt door de drastische verschillen tussen het aangrijpende leven van Ida op haar eenentwintigste en het chagrijnige-bejaarde leventje op haar eenentachtigste. Hierdoor weet Robben op impliciete wijze de overgangen tussen deze levensfases aan te duiden. 

Bekende beelden  

Robben weet de lezer volledig mee te nemen in het verhaal door beeldende scènes te schetsen. Dit doet hij door veel gebruik te maken van beeldspraak, zoals metaforen, vergelijkingen en synesthesie, bijvoorbeeld: ‘Betrapte lachjes wanneer onze blikken elkaar aantikten’. Dit zorgt niet alleen voor prachtige zinnen, maar wakkert ook het voorstellingsvermogen van de lezer aan. Zo ervaart de lezer de spanning en vreugde van de prille liefde tussen Ida en Otto. Ook als het leven van Ida minder rooskleurig wordt, leeft de lezer mee met dit verdriet.   

Je wordt herinnert aan het beklemmende gevoel van Ida bij de gedachten aan haar verleden.  

Het beeldende karakter van het verhaal wordt versterkt door de bekende beelden van Nijmegen die Robben gedetailleerd beschrijft. Vooral voor Nijmegenaren komen de passages langs de Waal tot leven. De ritjes door de Sint Annastraat van Ida’s werk naar haar huis roepen eveneens een gevoel van herkenning op. Hierdoor waant de lezer zich volledig in Ida’s leven en is het makkelijk om je te verplaatsen in het hoofdpersonage. 

Terugkerende thema’s

Een andere manier waarop de lezer een inkijkje in de gedachten van Ida krijgt, is door symboliek. Zowel nachtvlinders als witte anjers zijn symbolen die haar aan Otto doen denken en daarmee benadrukken hoe herinneringen aan hem de gedachten van Ida domineren. Door de steeds terugkerende symbolen wordt op een mooie manier duidelijk dat Ida niet los kan komen van haar verleden. Het terugkeren van de nachtvlinder in het verhaal staat symbool voor het opduiken van de herinneringen aan Otto. Zijn hobby was namelijk het tellen van de nachtvlinderpopulatie langs de Waal. Nachtvlinders duiken zowel letterlijk als figuurlijk telkens op in het leven van Ida, bijvoorbeeld in de vorm van een vergelijking: ‘Sommige sparren waren zo harig als de voelspriet van een nachtvlinder.’ Ook witte anjers, de lievelingsbloemen van Ida, doen haar denken aan haar jeugdliefde. De lezer wordt door de terugkomende symbolen herinnert aan het beklemmende gevoel dat Ida krijgt bij de gedachten aan haar verleden.  

Schemerleven neemt je mee in het historische Nijmegen waarin de passages volledig tot leven komen door de combinatie van beeldspraak en bekende Nijmeegse scènes. Hierdoor is het gemakkelijk voor de lezer om mee te leven met Ida. Het dramatische verhaal raakt de lezer daardoor diep en Robben laat je achter met een brok in je keel.

Wil je meer recensies van boeken lezen? Je vindt ze hier.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen