Home CultuurANS leest ANS Leest: Marieke Lucas Rijneveld – Mijn lieve gunsteling – ★★★★

ANS Leest: Marieke Lucas Rijneveld – Mijn lieve gunsteling – ★★★★

De tweede roman van Marieke Lucas Rijneveld, Mijn lieve gunsteling, verrijkt de literatuur met een vernieuwend, hedendaags lolita-achtig verhaal. Het betovert en krenkt tegelijkertijd en neemt de lezer mee terug naar de strijd tussen het fantasievolle kind-zijn en het hulpeloze volwassen worden.


Het is de tweede roman van de in Brabant geboren schrijfster. Deze verscheen na de dichtbundel Kalfsvlies waarvoor ze de prestigieuze C. Bunndingh’ Prijs voor beste poëziedebuut ontving, en het prozadebuut De avond is ongemak dat haar in 2020 de International Booker Prize opleverde. Ze was de eerste Nederlandse auteur aan wie deze prijs ooit is uitgereikt.

Het plot is vrij simpel: de roman verhaalt van een getrouwde negenenveertigjarige veearts en vader van twee zoons. Een veearts die naast de koeien van de boer voor wie hij werkt, ook oog heeft voor de veertienjarige dochter die op het erf ronddoolt, ofwel ‘zijn hemelse uitverkorene’. Hij tracht gedurende de hele roman obsessief haar leefwereld binnen te dringen. Het verhaal is een raamvertelling en wordt geschreven door de veearts. Hij begint zijn ode aan de boerendochter met wie hij één zomer doorbracht, als volgt:

‘Lieve gunsteling, ik zeg het je maar meteen: ik had je in dat steilorige hoogseizoen als een zweer met een hoefmes uit de klauwlederhuid moeten verwijderen, ik had ruimte moeten maken bij de tussenklauwspleet zodat mest en vuil ertussenuit zouden vallen en niemand je kon infecteren.’

Vanaf deze eerste regel stort Rijnevelds’ nieuwe roman de lezer in een tomeloze stroomversnelling van zinnen vol komma’s en kinderlijke allegorieën uit de leefwereld van de boerendochter, die je naar adem doen snakken. Hierdoor leest het verhaal bijzonder vlot en is het moeilijk het niet in een ruk uit te lezen. Aan het eind van het verhaal kun je pas weer rustig ademhalen wanneer er een hoogstnoodzakelijke punt achter het verhaal wordt geplaatst. Niet omdat je genoeg hebt van Rijnevelds’ pen maar omdat je, tezamen met de veearts, bent meegesleurd in het dilemma van een verboden liefde: van een 49-jarige man voor een minderjarig kind, zijn zogenaamde ‘gunsteling’.

Mijn lieve gun – ste – ling

Het is een koosnaam die absoluut niet bij de dochter past. In het leven lijkt zij niet zo zeer ‘begunstigd’ te zijn: ze is op jonge leeftijd verlaten door haar moeder, heeft een vader die haar verwaarloosd en schijnt nogal eenzaam te zijn. Ze zoekt herkenning en houvast in gesprekken met imaginaire personen en in sombere liedteksten van Kurt Cobain en Leonard Cohen. Deze oefent ze op haar gitaar buiten op het erf en ontmoet daar haar grootste fan die haar een hoognodig luisterend oor biedt: de veearts. Wat zij echter niet weet, is dat hij meer van haar wil dan enkel haar vriendschap.

De kinderlijke fantasieën geven het verhaal een air van betovering.

Gedurende de hele roman hijgt het verhaal tegen de wettelijke grenzen aan. Wanneer hij haar met haar gaat zwemmen om vervolgens alleen thuis zich, denkend aan haar, te bevredigen. Naarmate het verhaal vordert, overtreedt hij ogenschijnlijk niet enkel de wettelijke grenzen maar ook die van de ‘Gunsteling’. Een koosnaam die in dit opzicht licht ironisch klinkt.


De ‘verboden’ liefde beëindigd

Aan het eind van de zomer die de boerendochter met de veearts beleeft, vertelt ze aan haar vader wat er allemaal is voorgevallen tussen hen. Door de reactie van andere buitenstaanders merkt ze op dat de band die de veearts met haar aangegaan is niet zo doorsnee is als hij haar voorhield: ‘dit is wat grote mensen doen als ze elkaar leuk vinden’. Door deze openbaring verandert de band tussen de twee en belandt de veearts in een benarde situatie, waar vanuit hij het verhaal retrospectief beschrijft. Het verhaal eindigt nogal abrupt en lijkt hierdoor vrij irreëel.

De roman bevat meer van zulke onwaarschijnlijkheden: een meisje van veertien dat fervent fan is van existentialistische toneelstukken van Samuel Beckett en in gedachten met figuren als Freud en Hitler praat. Ze gelooft nota bene dat zij verantwoordelijk is voor de aanslag op de Twin Towers omdat ze er per ongeluk in is gevlogen in de gedaante van ‘de vogel’ – een van de vele dieren waarin ze in gedachten transformeert.

Toch zijn het misschien juist deze absurde, kinderlijke fantasieën die het verhaal een air van onbevangenheid en betovering geven. Die nemen je gedurende de roman mee naar je eigen jeugd vol kinderlijke naïviteit waardoor je je plots beseft hoe vernieuwend de roman is en met een glimlach denkt: dat is lang geleden.

Omdat je de pedofiel niet genoeg verafschuwt, walg je van jezelf.

Liefdevolle romanticus annex pedofiel

Je leest het verhaal vanuit de ogen van de veearts terwijl hij haar kinderlijke verlangens vol monsterlijke onschuld romantiseert en zijn monsterlijke verlangen daarnaar juist verbloemt. Daardoor is het dus niet zo snel duidelijk wat ‘jij, mijn kleine nimfijn’, eigenlijk beleeft.

Het perspectief en de kundigheid waarmee dit wordt beschreven zorgen ervoor dat je wordt meegesleurd in het doen en laten van de veearts. In de gedachtegang en emoties van enerzijds een liefdevolle romanticus, voor wie je sympathie ontwikkelt, maar anderzijds een pedofiel, die je van jezelf doet walgen omdat je hem niet genoeg verafschuwt om zijn handelingen. Dit is een meesterlijk goede zet van de auteur die doet denken aan een ander groots literair werk: Lolita van Nabokov. Een wereldberoemde klassieker. Mijn lieve gunsteling, dat belooft wat.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen