Home CultuurANS leest ANS Leest: Tofik Dibi – Het Monster van Wokeness – ★★★

ANS Leest: Tofik Dibi – Het Monster van Wokeness – ★★★

In een tijd waarin verschillende meningen steeds meer te horen zijn, zijn er ook steeds meer mensen die zich hierdoor beledigd of bedreigd voelen. In Tofik Dibi’s Het Monster van Wokeness (2020) worden die twee partijen scherp tegenover elkaar gezet, maar wordt ook op moralistische wijze getoond hoe zeer zij op elkaar lijken.


Het fictionele verhaal speelt zich af in de huidige samenleving waarin de status quo steeds vaker ter discussie wordt gesteld. Mensen die lange tijd ondergronds moesten blijven om wie ze waren of vanwege hun idealen, vinden hun weg naar boven. Zo ook auteur Tofik Dibi, die lange tijd voor GroenLinks in de Tweede Kamer zat. Hij kwam tijdens deze periode meermaals in opspraak wegens extreme uitlatingen en na een tevergeefse gooi naar het lijsttrekkerschap nam hij afscheid van de landelijke politiek. Tegelijkertijd groeide het vermoeden dat hij als Marokkaan homoseksueel zou zijn. In een interview met De Volkskrant kwam hij uit de kast. Hierna kwam zijn eerste boek Djinn uit, dat Dibi baseerde op deze ervaringen.

In Het Monster van Wokeness volgt de lezer de eveneens Marokkaanse ik-persoon Kawtar, alias @Kannibelle op Twitter. Haar voornaamste karaktereigenschap is haar wokeness. Samen met haar twittervrienden, die net zo woke zijn, maakt ze zich op het berichtenplatform hard voor gelijkheid en spreekt zich fel uit tegen de racistische neigingen van haar witte omgeving. Ze krijgt veel lof voor haar acties, maar daar tegenover staat het legertje boze witte burgers dat er elke keer weer als de kippen bij is om haar met de grond gelijk te maken. Afgezien van haar twittervrienden weet niemand dat Kawtar en @Kannibelle verbonden zijn aan een persoon. Dit geeft haar de vrijheid om online te kunnen zeggen wat ze wil, maar frustreert haar tegelijkertijd omdat dit offline niet kan. Haar online activisme wordt tegelijkertijd ook steeds agressiever en ondoordachter, tot het punt dat ze aan bijna iedereen die het niet met haar eens is, de oorlog verklaart. Wanneer dit een hoogtepunt bereikt, zijn de gevolgen voor haar twee identiteiten niet te overzien. Hierna komt Kawtar tot inkeer en doet ze afstand van het activisme van de woke community. Het verhaal eindigt met een onverwachte wending, die echter niet aansluit op alle ontwikkelingen die daaraan vooraf gaan in de roman.

Met hun taal jagen de personages de lezer tegen zich in het harnas.

Pseudo-activistisch gewauwel

De wokeness van de personages onderstreept Dibi met dik aangezet, bijpassend taalgebruik. Vanaf de eerste bladzijde wordt dit al overvloedig gehanteerd, wat in het begin nogal tenenkrommend is. De dialogen en gedachtegangen zijn hevig doorspekt van oneliners als ‘sounds about white’ en ‘De vijftienjarige Kawtar zou gaggen’. Na enige tijd kom je erachter dat dit met opzet gedaan is om de personages het stereotype social justice warrior-air te geven. Dat stereotype is goed gelukt, maar daardoor zijn de personages ook minder sympathiek want met hun taal jagen ze je als lezer tegen hen in het harnas. Al was dat misschien ook wel de bedoeling, gezien de boodschap van de roman.

Gelukkig laat Dibi Kawtars taalgebruik op een knap gedane manier mee veranderen met afscheid van haar woke activisme. De Engelse termen verdwijnen langzaam op hetzelfde tempo als de ontwikkeling van haar gedachten en uitspraken. Hierdoor merk je pas na verloop van tijd dat de toon van het verhaal, dat door Kawtar wordt verteld, is veranderd. Het wordt een scherp contrast met haar woke vrienden, die die taal in de dialogen nog wel bezigen. Dibi probeert hiermee de kernboodschap van de roman in te leiden. In plaats van iedereen die niet tot een minderheid behoort zomaar de oorlog te verklaren, gaat activisme juist over saamhorigheid en doordachtheid. Ondersteund door een bijpassende tenor wordt die boodschap door middel van Kawtars reflectie op haar online gedrag gefocaliseerd.

Dibi brengt het manifest en de roman subtiel bijeen.

Manifest

Deze reflectie en het bijbehorende gefilosofeer van Kawtar is waar de roman vervlochten raakt met manifestachtige elementen. Dibi brengt deze twee verhaalvormen op subtiele wijze bijeen en zet de lezer zelf ook aan tot nadenken. Het doorgeschoten activisme en de consequenties daarvan voor Kawtar, zijn namelijk evengoed van toepassing op de huidige samenleving. Wanneer gaat je hard maken voor een goed doel te ver en word je eigenlijk net zoals de mensen op wie je je pijlen richt? Wat is je eigen plek in die samenleving en hoe zou je je het best voor gelijkheid hard kunnen maken? De lezer merkt echter door de soms moralistische manier waarop Kawtar op zichzelf reflecteert dat Dibi de boodschap te graag wil meegeven. De gedachtegangen zijn dan niet meer van de hoofdpersoon maar gericht op de lezer. Dat valt teveel op, wat afdoet aan de belangrijke en hyperactuele boodschap.

Belang van de boodschap

Mede vanwege die actualiteit en het belang van de boodschap zou de roman een aanrader zijn. Op het moralisme en de sterk aangezette stereotypes waarmee de thema’s in de roman worden neergezet, zit de lezer echter niet altijd te wachten.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen