De student heeft het maar druk: studeren, sporten, spacen op feesten en vaak nog een bijbaan. Het hoofd koel houden in dit stressvolle bestaan met zijn onzekere toekomst is nog niet zo makkelijk. Dankzij de praktische wijsheden van de Romeinse Keizer Marcus Aurelius behoudt Pablo Vinkenoog zijn zelfbeheersing, zelfs in de meest hachelijke momenten.
‘Leer uzelf om nauwkeurig naar de woorden van een ander te luisteren en verplaats u zo veel mogelijk in degene die spreekt.’ – Marcus Aurelius, boek 6: citaat 53
Afgelopen Nieuwjaar ontmoette ik iemand die als vertaler in de betwiste oblast Donetsk in Oost-Oekraïne was geweest. Hier verbleef zij bij een gezin middenin een belegerde stad. Het ontploffen van bommen weerklonk in de verte, iedere dag een kilometer dichterbij. Op een middag speelden de kinderen buiten toen plots de doodsangst op het gezicht van hun moeder verscheen: een bom was bij hen in de straat ingeslagen. De verhalen die zij vertelde leken voor mij door mijn vragen en aandacht tot leven te komen. Uit ons gesprek kwam daarom de kracht van actief luisteren duidelijk naar voren: jezelf verplaatsen in de ander. Weliswaar vormt deze ervaring daarin een extreem voorbeeld. Iedereen met een greintje empathie hoort zoiets heftigs namelijk aandachtig aan.
Dit is echter niet altijd vanzelfsprekend. Dagelijks kom ik situaties tegen waarbinnen een slechte verhouding tussen vertellen, doorvragen en luisteren bestaat. Daarnet praatte ik met een vriend over huisdieren. Hij wilde graag een hond, maar zijn huurcontract stond het niet toe om huisdieren te nemen. Dat vond hij uiteraard vervelend. Daarover was ik het met hem eens, maar in plaats van door te vragen begon ik over mijn eigen ervaring. Dit betekende algauw het eind van ons gesprek. Door mijn manier van reageren eiste ik weinig tactvol de aandacht op en had ik ons gesprek doodgeslagen. Daarmee schoot de kans om koetjes en kalfjes in een dieper gesprek te veranderen aan mij voorbij.
Je zou iedere interactie zonder vooringenomen antwoord of oordeel tegemoet moeten treden.
Om dit te voorkomen, zou je iedere interactie zonder vooringenomen antwoord of oordeel tegemoet moeten treden. Iets waarin ik zelf dus weleens de plank missla en dat is zonde. Ten eerste omdat actief luisteren anderen een goed gevoel geeft en ten tweede help je jezelf erdoor. Je ontdekt namelijk niet alleen wat je absoluut nog moet meemaken, het verschaft ook perspectief op zaken die je wenst te mijden. Dit is bijvoorbeeld handig bij het herkennen van relatieproblemen. Ook verhalen over situaties waar je hoogstwaarschijnlijk nooit in terecht zult komen vormen een aanwinst. Wat die aanwinst precies is, hangt denk ik van dat verhaal af. In mijn voorbeeld uit de eerste alinea bestaat deze uit een bijzondere ontmoeting en bewuste dankbaarheid voor de omgeving waarin ik ben opgegroeid.
Actief luisteren is daarom een onmisbare kracht in onze beangstigend korte levens. Een luisterend oor biedt namelijk de mogelijkheid voor het compenseren van dit tijdstekort, doordat je andermans verhalen als een spons kan absorberen. Daarom neem ik mij voor meer te zullen aanhoren dan te praten. Zodoende ik eerst weet hoe het een ander vergaat en daarna pas mezelf uitlaat.