De dood omarmen als een methode om beter te leven? Death awareness coach Claudia Crobatia (36) pleit ervoor in haar zelfhulpcursussen. Door al op jonge leeftijd met de dood te worden geconfronteerd, realiseerde ze zich dat de dood een onderdeel van het leven is. ‘Bewustwording van je eigen sterfelijkheid verandert je prioriteit in het leven, ongeacht hoe oud je bent.’
Na het succes van haar Engelstalige platform A course in dying start Claudia Crobatia binnenkort ook een Nederlands platform waarmee ze bewustzijn wil creëren over de dood. Wie haar website bezoekt, zal in eerste instantie niet vermoeden dat haar platform om de dood draait. De pastelkleuren en de hippe uitstraling staan in schril contrast met de donkere en sobere kleuren waarmee de dood normaal gesproken wordt geassocieerd. Crobatia heeft bewust voor deze lay-out gekozen om de afschrikwekkende werking van het onderwerp weg te nemen: ‘Ik wil het cliché doorbreken dat alles omtrent de dood zwart en morbide is.’ Op levendige wijze vertelt Crobatia over de reden dat de dood doodnormaal zou moeten zijn, zelfs voor mensen die misschien eerder aan het begin dan aan het einde van hun leven staan.
Fascinatie voor levensvragen
‘Als klein kind werd ik al met de dood geconfronteerd’, vertelt Crobatia. ‘Toen ik werd geboren, was mijn vader al 58 jaar en had hij gezondheidsproblemen.’ Crobatia legt uit dat ze al snel doorhad dat haar vader eerder dood zou gaan dan vaders van vriendinnetjes. ‘Daardoor had ik al vroeg een fascinatie voor grote levensvragen zoals de betekenis van het menszijn en van de dood.’ Uiteindelijk overleden haar ouders toen ze 24 en 32 jaar was. Op een rustige toon legt ze uit dat ze het lastig vond dat ze hier met haar omgeving geen ontspannen gesprek over kon voeren: ‘Mensen weten vaak simpelweg niet wat ze moeten zeggen.’ Later drong het tot haar door dat dit een maatschappelijk probleem is. ‘Op school leren we bijvoorbeeld wel hoe we een succesvol en gelukkig leven kunnen opbouwen, maar niemand leert je dat het leven eindig is en hoe je je daarop kunt voorbereiden.’ Ze vervolgt: ‘Ik zou graag zien dat mensen wat meer nadenken over hun eigen dood en die van dierbaren.’
‘Ik laat mensen een death plan maken waarin bepaalde voorkeuren al worden vastgelegd.’
Om deze gedachte vorm te geven, startte Crobatia haar platform. ‘Het begon met interviews over de dood met mensen die ik interessant en inspirerend vond’, vertelt ze over die periode. Dit waren interviews met heel uiteenlopende mensen, zoals een begrafenisondernemer die lijken verzorgt en daarmee de overledene zo herkenbaar mogelijk maakt voor familie. Ze sprak ook met ouders van overleden kinderen en met een kunstenaar die haar ervaringen met de dood verwerkt in collages. ‘Met deze interviews bouwde ik mijn eigen onderzoek naar de dood op, wat in 2016 is uitgegroeid tot mijn platform’, vertelt Crobatia. Hierop geeft ze begeleiding aan mensen om een traject in te gaan van bewustwording en omgang met de dood.
Crobatia’s cursus bestaat uit video’s en een e-book, gemaakt door Crobatia zelf. Mensen bekijken deze video’s en lezen het e-book zelfstandig en volgen de cursus dus geheel individueel. ‘Ik probeer ze hierin een beeld te laten krijgen van wat de dood voor hen precies inhoudt’, legt ze uit. Om dit beeld te krijgen, moeten deelnemers proberen om antwoorden te formuleren op vragen als ‘wat zijn de eerste ideeën die bij je opkomen als je aan de dood denkt?’ en ‘hoezeer speelt de angst voor de dood een rol in je leven?’. Daarnaast heeft de cursus het doel om mensen uit te dagen om zich voor te bereiden op de dood: ‘Ik laat mensen bijvoorbeeld een death plan maken waarin bepaalde voorkeuren al worden vastgelegd. Het doel hiervan is om mensen bewust te maken van hun sterfelijkheid, waardoor ze een nieuw perspectief op het leven krijgen.’ Ondanks het zware onderwerp vertelt Crobatia op enthousiaste wijze verder: ‘Wanneer je beseft dat het leven eindig is, kan je beter zien wat de waarde is van dit moment: wat het betekent om hier en nu in leven te zijn.’
De dood in de ogen kijken
Dit bewustzijn is volgens Crobatia zeker niet alleen belangrijk voor ouderen voor wie de dood steeds dichterbij komt. Ook voor jongeren kan het waardevol zijn om er nu al mee bezig te zijn: ‘Als je jong bent, kan het lijken alsof je nooit dood gaat. Het is gevaarlijk om je niet bewust te zijn van je sterfelijkheid, omdat je dan leeft alsof je onsterfelijk bent.’ Crobatia stopt even om na te denken voor ze verder gaat. ‘Als je in je achterhoofd houdt dat het leven op een gegeven moment zal eindigen, ga je bewuster in het leven staan en maak je meer doordachte keuzes. Je gaat dan niet eindeloos en doelloos door het leven, terwijl je wel bepaalde dromen en wensen hebt’, legt ze uit. Hiermee doelt ze bijvoorbeeld op dat je met het oog op de dood misschien sneller de keuze maakt om bijvoorbeeld een bepaalde baan wel of niet te nemen of om toch die grote wereldreis te maken. ‘Het verandert je prioriteit in het leven, wat belangrijk is ongeacht hoe oud je bent’, stelt Crobatia.
‘Veel mensen kijken ervan weg en durven hun eigen sterfelijkheid niet te erkennen.’
Naast het creëren van bewustzijn over de dood, is een ander doel van haar cursus om mensen met angst voor de dood te helpen. Hoewel deze angst volgens Crobatia eigenlijk heel logisch is, moet het niet de overhand nemen. ‘Veel mensen kijken ervan weg en durven hun eigen sterfelijkheid niet te erkennen. Juist de dood in de ogen kijken en erover filosoferen kan zorgen dat je er minder bang voor wordt omdat je er zelf de controle overneemt’, licht ze toe. Ze noemt de death meditation als een middel om deze angst onder ogen te komen: ‘Het is een visualisatieoefening waarbij je je een voorstelling gaat maken van het stervingsmoment.’ Je eigen dood inbeelden klinkt als een heftige oefening om individueel in je kamer of appartement te doen, maar volgens Crobatia is het volledig veilig om deze oefening alleen uit te voeren. ‘Ik benadruk dat het een visualisatieoefening is’, legt ze nuancerend uit. ‘Ik hoor juist vaak terug dat het een heel rustgevende meditatie is.’
Voordat Crobatia zich fulltime op haar website richtte, volgde ze een opleiding aan de kunstacademie en was ze werkzaam als copywriter en regisseur van muziekvideo’s. Ze heeft weliswaar geen psychologie gestudeerd, maar ziet dat door haar certificaat als rouwbegeleider niet als een probleem: ‘Ik zie mijn werk eerder als coaching.’ Regelmatig zijn er mensen die kampen met depressies of suïcidale klachten die Crobatia per mail benaderen. ‘Ik kan natuurlijk geen advies geven aan deze mensen. Wanneer de angst voor de dood zo extreem is dat het je blokkeert in het leven, heb je psychische hulp nodig. Dan zal mijn cursus niet volstaan’, zegt ze stellig. ‘Ik laat deze mensen weten dat ze beter naar een professionele zorgverlener kunnen gaan. Mijn cursus is bedoeld voor persoonlijke ontwikkeling.’
Dansen op begraafplaatsen
Hoewel Crobatia’s platform op dit moment erg gericht is op deze persoonlijke ontwikkeling, ziet ze zich in de toekomst ook in breder perspectief bezig zijn met de dood. ‘Ik zou bijvoorbeeld mensen kunnen helpen die zich aan het oriënteren zijn op hun eigen uitvaart of die van een naaste. In dit proces zou ik begeleiding kunnen bieden in het omgaan met rouw en verlies’, licht ze toe. Ook in de samenleving als geheel ziet Crobatia in de toekomst een grotere rol voor het bewustzijn over de dood weggelegd. ‘Vanuit de overheid kan er nog veel meer worden gereguleerd om de voorbereiding op de dood toegankelijker te maken. Stel dat je bijvoorbeeld kunt inloggen met je DigiD om zo bepaalde wensen over je dood vast te leggen in een documentje, het kan allemaal zoveel makkelijker’, vertelt ze bevlogen. Naast deze rol voor de overheid, ziet Crobatia meer mogelijkheden om jongeren bewust te maken van de dood. ‘Op school krijg je wel seksuele voorlichting, maar er is geen open gesprek over het feit dat het leven eindig is en hoe dat eruit ziet. Hier zou veel meer begeleiding in kunnen worden gegeven ’, bepleit ze. Een andere manier om jongeren te inspireren om met de dood bezig te gaan, is volgens Crobatia het toegankelijker maken van begraafplaatsen: ‘In het Verenigd Koninkrijk en Amerika worden bijvoorbeeld tours, concerten en filmavonden gehouden op begraafplaatsen. Er heerst daardoor ook minder weerzin tegen begraafplaatsen.’ Crobatia mist die ontspannen houding in Nederland: ‘Het is hier überhaupt een taboe om een begraafplaats te bezoeken. Dat vind ik zonde want zo zou je de dood veel meer kunnen betrekken bij het leven.’
Crobatia is hoopvol over de toekomst van het bewustzijn over de sterfelijkheid van mensen. Toch is ze niet bang dat haar werk in de toekomst overbodig wordt. ‘Ik weet niet of dat snel zou gebeuren, maar ergens zou het ook wel weer fijn zijn’, reageert ze lachend. ‘Als ik mensen niet meer bewust hoef te maken van hun eigen sterfelijkheid, zou dat een idyllische wereld zijn.’
Dit artikel verscheen eerder in de ANS krant.