Op 30 juni herdenkt Nijmegen voor de eerste keer officieel het slavernijverleden. De herdenking is geïnitieerd door het collectief Stemmen uit Nijmegen, dat aandacht vraagt voor zowel de overgebleven kracht als schade van de koloniale – en de slavernijgeschiedenis. Organisatoren Crystal Hassell en Nadine Robertus vertellen over het belang van deze herdenking voor de hele Nijmeegse gemeenschap.
Rond Keti Koti, op 1 juli, vonden er de afgelopen jaren afzonderlijke vieringen plaats in en rond Nijmegen. Zo organiseert het Afrika Museum al jarenlang het Keti Koti Festival, was er vorig jaar een diner met avondprogramma in restaurant Veggie Galore en gaf stichting Reframing HERstory Art Foundation een dansvoorstelling in De Vereeniging. ‘Dat was heel waardevol’, vertelt Crystal Hassell, theatermaker en inclusiviteitsadviseur. ‘Maar het zou nog mooier zijn als het breder zou worden gedragen in de stad.’
Na contact te leggen met hiphopplatform The Mansion leerde Hassell Stemmen uit Nijmegen kennen. Dit uiteenlopende collectief bestaat uit betrokkenen bij The Mansion, de Nederlands-Indië Herdenking, en Caribisch-Nederlandse, Surinaamse en Aziatische activiteiten. Eind januari overhandigde de groep al een manifest aan de gemeente waarmee ze opriep om onderzoek te doen naar het Nijmeegse koloniale verleden en de hedendaagse doorwerkingen in de stad. ‘We vonden dat er noodzaak was om hier bij stil te staan’, vertelt Nadine Robertus, onder meer voorzitter van Stichting Ayera, Awe i Mañan en oprichter van CaRiNg4U, een community voor Caribisch-Nederlandse studenten. Na een gesprek met burgemeester Bruls kwam het dan zover: op 30 juni wordt de eerste Nijmeegse Keti Koti-herdenking in de raadszaal gehouden. Op 1 juli volgt de viering in De Achtertuin, die bol zal staan van zang, dans en rap, onder leiding van hiphopplatform The Mansion en FreFuFo.
Wat is het belang van zo’n officiële herdenking, als organisaties zelf al jarenlang evenementen op touw zetten?
Hassell: ‘Het is fijn dat de burgemeester en de wethouder erbij zijn, zo komt er vanuit het stadsbestuur erkenning.’
Robertus: ‘Stemmen uit Nijmegen wil vanuit haar verschillende achtergronden eensgezind zijn in het herdenken van de slavernij- en koloniale geschiedenis. Het is een pijnlijke geschiedenis voor iedereen. Je moet met zijn allen het beest in de bek durven zien. Het kan misschien een verleden zijn, maar het is wel een gezamenlijke toekomst waar aandacht aan moet worden besteed.
Hoe vertaalt het herdenken van het verleden zich naar die gezamenlijke toekomst?
Hassell: ‘Om slavernij te laten bestaan, moet er ontmenselijking plaats kunnen vinden. Die ontmenselijking hebben we nooit ontmanteld. Hoe is het mogelijk om je zo superieur op te stellen? Welk gedrag is daar nog van over?’
Robertus: ‘We willen mensen bewust maken van de doorwerkingen van de slavernij in het heden. Er is natuurlijk geen probleem wanneer je met een kleur wordt geboren, maar er wordt door je leven heen wel een probleem van gemaakt. Bij sollicitaties is er vaak vanwege mijn achtergrond getwijfeld of ik wel hard genoeg mijn best zou doen, niet lui zou zijn. Het is zo erg ingebed in onze samenleving.’
Staan jullie er dus ook bij stil hoe de koloniale structuren vandaag de dag doorwerken in jullie levens?
Hassell: ‘Ook in jouw leven! Het koloniale – en slavernijverleden werkt in ieders leven door, sommige mensen zijn zich daar meer bewust van dan anderen. Als je veel privileges hebt, is het moeilijker om die doorwerking op te merken dan wanneer je minder tot geen privileges hebt. Mensen zijn zich vaak niet bewust van wat je dagelijks allemaal hoort, ziet en meemaakt als persoon van kleur. “Waar doe je moeilijk over? Je stelt je aan. Die ene opmerking, dat ene grapje.” Dat soort reacties bagatelliseren micro-agressies en werken het ontmantelen van de erfenis van slavernij en kolonialisme tegen.’
Hoe proberen jullie dit duidelijk te maken tijdens de herdenking?
Hassell: ‘In mijn lecture performance, na de herdenking op het gemeentehuis, deel ik persoonlijke ervaringen met racisme en goedbedoelende mensen, die soms onbedoeld en ongemerkt de plank misslaan. Vervolgens gaan het publiek en ik er over in gesprek.’
Robertus: ‘Zo maken we mensen bewust van de doorwerkingen en krijgen we ruimte om het er met elkaar over te hebben.’
In de herdenking is er ook veel ruimte voor oral histories. Geeft dat ook de mogelijkheid om ervaringen te delen?
Robertus: ‘We hebben niet gedacht: we moeten daarvoor een oral history toevoegen aan het programma. Oral history is eigenlijk heel breed, omdat je met de orale traditie bent opgevoed is het eigenlijk een onderdeel van wie je bent. Het zit zo ingebakken dat we elkaar verhalen vertellen. Dat kan op allerlei manieren, ook via dans.’
Op 1 juli is er ook veel dans en muziek tijdens de Keti Koti-viering. Hoe brengen jullie hier het verleden en heden samen?
Robertus: ‘Ik kom zelf uit het gebied van Curaçao waar Tula de vrijheidsstrijd voerde. Wanneer ik daar ben, voel ik me verbonden met die grond en met de mensen, en krijg ik een kracht die mij inspireert om zoveel mogelijk te doen. Een deel van mijn achtergrond wordt echter nog onderzocht, een deel is al duidelijk geworden. Ik heb weliswaar een verre Joodse voorouder, die in de achttiende eeuw trouwde met een zwarte vrouw die niet in slavernij leefde, maar mijn voorouders hebben onder heel moeilijke omstandigheden moeten leven. De strijd die is gevoerd, zit in ons, en kunnen we gebruiken om verder te komen. We empoweren elkaar daarin.’
Hassell: ‘Hoe krachtig moet je wel niet zijn om slavernij te overleven, en toch nog liefde en vreugde te kennen? De viering is ontzettend belangrijk om dat te laten zien en er erkenning aan te geven.’
Voor informatie over het aanmelden voor de herdenking en viering, klik hier.
1 Reactie
Keti Koti in Nijmegen. Het is eenvoudigweg niet waar dat iets wat vijf generaties geleden is afgesloten nog impact kan hebben op het heden. Het leven van mijn eigen grootouders lijkt in vrijwel niets op dat van mij, laat staat het leven van de grootouders van hun grootouders. Er is gewoon te veel tijd vergaan.
Om wat zou het dan gaan bij het doorwerken van het koloniale verleden en de slavernij? Er is geen enkele studie die enig bewijs presenteert voor het doorwerken ervan in de hedendaagse samenleving. Ook de meest serieuze studie ernaar niet, onder redactie van Esther Captain dat onlangs uitkwam. Daarvoor hebben zich erna veel te ingrijpende ontwikkelingen voorgedaan en omdat kolonialisme en slavernij vrijwel nooit meer waren dan een relatief marginaal verschijnsel voor onze economie, met uitzondering van enkele decennia in de 19e eeuw. Wel in Suriname en op de Antillen, maar niet hier. Op het hoogtepunt van de slavernij, droeg het vijf procent bij aan de economie hier.
Er wordt gesteld dat het slavernijverleden zou doorwerken in institutioneel racisme nu, maar ook daarvoor geldt: geen bewijs! Er is geen enkele studie, en ik ken ze allemaal, die ooit enig bewijs heeft geleverd voor racisme in Nederland. Niets dat beantwoordt aan de erkende definitie van racisme. Laat staan institutioneel racisme. Bij BuZa niet, bij de Belastingdienst niet… Wat voor zin heeft het om een irrelevant verleden te herdenken? Laten we samen vooruit kijken ipv oude koeien uit de sloot te halen en echte problemen aanpakken, zoals discriminatie op de arbeidsmarkt. Dat heeft immers niets met racisme van doen.