Home Artikelen Hoe kunst de effecten van digitale technologie zichtbaar maakt

Hoe kunst de effecten van digitale technologie zichtbaar maakt

door Thijs Meeuwisse

Digitalisering verandert de wereld om ons heen. Deze week promoveerde kunstdocent Marijke Goeting aan de Radboud Universiteit met haar onderzoek naar hedendaagse kunstwerken die reflecteren op nieuwe media en technologieën. ‘Kunstenaars kunnen de effecten van digitale technologie zichtbaar maken.’

‘Digitale technologie heeft invloed op onze waarneming, interactie met anderen en identiteit’, vertelt Marijke Goeting, docent Mediatheorie aan hogeschool ArtEZ in Arnhem. Deze week promoveerde zij aan de Radboud Universiteit op haar onderzoek naar de culturele effecten van digitale technologie en de manier waarop kunst met die effecten om kan gaan. ‘Ik breng verschillende onderzoeksvelden bij elkaar om kunstwerken te analyseren die kritisch reflecteren op nieuwe media en technologieën.’

Bewustwording van digitale technologie

Een van de perspectieven die Goeting gebruikt is dat van algoritmes. Goeting: ‘Algoritmes filteren content voor ons. Als we daar onkritisch mee omgaan, versterken we dat effect. Je zou ook op een heel andere manier kunnen omgaan met technologieën, bijvoorbeeld door vertraging in te bouwen. Zo krijgt de kijker de mogelijkheid bewust te worden van die mechanismen en heeft hij die ruimte om daar anders op te reageren.’ Ze vervolgt: ‘Je kunt ook willekeur inprogrammeren. Gebruikers krijgen dan tussen hun aanbevelingen willekeurige resultaten, zodat je niet in de tunnel terechtkomt waar je steeds hetzelfde krijgt voorgespiegeld.’

Volgens Goeting kan kunst een rol spelen om die bewustwording op gang te brengen. ‘Rafael Lozano-Hemmer heeft een interactief scherm met een camera gemaakt waarop je je eigen silhouet ziet’, geeft Goeting als voorbeeld. ‘Dat silhouet is echter opgebouwd uit beelden van mensen die op een eerder moment voor dat scherm hebben gestaan. Met deze een kunstinstallatie besef je dus dat je niet de eerste persoon bent die ervoor staat en kan je zien hoe anderen voor jou interactie met het scherm hebben gehad.’ Goeting hoopt dat dit soort kunstwerken mensen aan het denken zetten over collectievere en socialere manieren waarop we technologie kunnen inzetten. ‘Nu zie je in algoritmes alleen jezelf teruggespiegeld’, stelt Goeting. ‘Als we ons bewust zijn van die mechanismen, heeft dat effect op hoe je jezelf en de wereld ziet.’

Een nieuwe beleving van tijd

Een ander perspectief dat Goeting gebruikt, gaat over de supersnelle informatieverwerking door computers. Goeting: ‘Doordat computers informatie veel sneller kunnen verwerken dan wij, gaan we tijd anders beleven.’ Als voorbeeld noemt ze de flitshandel op de beurs, waar algoritmes in microseconden aandelen verhandelen. ‘De algoritmes handelen zo snel dat wij niet kunnen ingrijpen.’

Kunstenaars reageren met hun werk op deze ontwikkeling. Goeting: ‘VPRO en ontwerpstudie Catalogtree hebben een interactieve documentaire gemaakt over de flash crash van 2010, waarin miljarden dollars in rook opgingen omdat de algoritmes steeds op elkaar reageren.’ Volgens Goeting kunnen wij deze kleine tijdseenheden niet waarnemen, maar kunnen ontwerpers wel datavisualisaties gebruiken om bloot te leggen wat er gebeurt. ‘Het is een taak voor kunstenaars en ontwerpers om de effecten van digitale technologie zichtbaar te maken.’

Onderzoek in de praktijk

Goeting hoopt met haar onderzoek kunstenaars en ontwerpers te kunnen helpen met deze taak: ‘Zo kunnen zij beter reflecteren op deze effecten en zelf keuzes maken hoe zij dat in hun eigen praktijk willen doen.’ Ze vertelt dat haar studenten direct baat hebben bij het onderzoek: ‘Ik hoop dat het onderzoek studenten helpt bewuster om te gaan met digitale technologie.’

In haar vervolgonderzoek zou Goeting willen kijken hoe ontwerpers en kunstenaars gebruik kunnen maken van kunstmatige intelligentie. Goeting merkt op dat steeds meer kunstenaars aan het verkennen zijn hoe je kunstmatige intelligentie kunt gebruiken om beelden te maken. ‘Ik ben benieuwd wat wel en niet mogelijk is en wat dit betekent voor de kunst’, sluit Goeting af.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen