Toen ik het statement in de titel voor het eerst hoorde, reageerde ik hier erg verbaasd op. Ik dacht: “klimaatverandering raakt ons toch allemaal even hard?”. Het idee wekte wel mijn interesse, en dus nam ik deel aan de Feminist Climate Academy (FCA) van Action Aid om hier meer over te leren. Wat blijkt: op mondiaal niveau worden vrouwen en meisjes inderdaad harder geraakt dan mannen door klimaatverandering. Wat is hier precies gaande?
Verbaasd zijn over dat er raakvlak bestaat tussen gender en klimaatproblematiek is zeer begrijpelijk als we enkel naar ons eigen kikkerlandje kijken. Als onderdeel van het Globale Noorden merken we nog relatief weinig van de concrete gevolgen van klimaatverandering. Deels komt dat door een gunstige geografische ligging: vanwege ons gematigde klimaat ervaren we minder extreme weersomstandigheden dan op veel andere plekken op onze aardkloot. Ook zijn we welvarend, waardoor we schade aan bijvoorbeeld infrastructuur makkelijker kunnen voorkomen en repareren.
Tijdens de FCA leerde ik dat als we echter naar het Globale Zuiden kijken, dat het raakvlak tussen gender en klimaat ineens pijnlijk duidelijk wordt. Dit deel van de wereld kampt al tijden met verregaande gevolgen van klimaat gerelateerde rampen. Er is sprake van gehele eilanden die in de zee verdwijnen of voorheen vruchtbare gebieden die ineens opdrogen waardoor oogsten mislukken en hongersnood uitbreekt. Naast het feit dat deze landen harder worden getroffen door natuurrampen, hebben deze landen ook nog eens minder welvaart om deze rampen op te vangen.
Het Globale Zuiden staat dus onder veel meer stress dan het Globale Noorden. Doordat deze samenlevingen onder meer stress komen te staan, komen hier ook de sociale ongelijkheden tussen man en vrouw extra naar boven. Bijvoorbeeld: wanneer de man op het werk verhoogde stress ervaart ten gevolge van natuurrampen, leidt dit tot meer huiselijk geweld. Wanneer een gebied eenmaal zo hard getroffen is dat er sprake is van noodopvang in kampen, dan is de chaos van zo’n kamp vaak een onveiligere plek voor vrouwen vanwege seksueel geweld. Op deze manier worden vrouwen, via de al bestaande sociale ongelijkheden, inderdaad harder geraakt door de klimaatcrisis.
Doordat we deze intersectie tussen gender en klimaat in het Noorden echter niet zelf voelen, en we er ons dus niet echt bewust van worden, is het ook geen onderdeel van ons klimaatbeleid. Gender staat niet als onderwerp in de befaamde Parijsakkoorden, en is ook sindsdien niet als onderwerp verschenen in latere klimaattoppen. Dit heeft als gevolg dat de hulp díe we sturen niet terecht komt bij de mensen die het hardst worden getroffen.
Het is dus tijd om onze ogen te openen voor deze sociale dimensie aan het klimaatprobleem. Om hier een steentje aan bij te dragen hebben jongeren die deelnamen aan de Feminist Climate Academy over het hele land acties opgezet om mensen te informeren over het raakvlak tussen gender en klimaat. Zo heb ik zelf ook kortgeleden mee kunnen helpen aan de actie “Stappen naar Klimaatrechtvaardigheid” een wandeling met expositie langs de Waalkade in Nijmegen. Na deze acties reageren in ieder geval ikzelf, en de mensen die ik erover heb gesproken, minder verbaasd op het idee dat klimaatverandering vrouwen harder raakt.