Van huisjesmelkers tot illegaal downloaden en van stagevergoedingen tot DUO. Studenten komen het recht overal tegen. Op ANS-Online geeft Rechtswinkel Nijmegen-Oost maandelijks uitleg over juridische zaken waar studenten mee te maken krijgen. Deze keer: aan een gestolen fiets heb je bijna niets.
De sfeer in de kroeg zat er goed in. Je hebt lekker gedanst en in alle eerlijkheid iets te diep in het glaasje gekeken. De volgende ochtend kwam de kater extra hard aan toen je herinnerde dat jouw fiets die nacht is gestolen en jij met de benenwagen naar huis bent gegaan. Die mooie fiets belandt waarschijnlijk al snel op Marktplaats waar een andere, nietsvermoedende student hem voor een paar tientjes op de kop tikt. Ook deze student zal jammer genoeg met een katergevoel achterblijven wanneer hij zich realiseert dat zijn Marktplaatsfiets helemaal niet zijn eigendom is geworden.
Is het BLT-broodje compleet?
Wanneer je een fiets koopt, is het de bedoeling dat daarvan de eigendom overgaat van de verkoper naar de koper, ook wel ‘eigendomsoverdracht’ genoemd. De overdracht slaagt echter niet wanneer je een gestolen fiets koopt. Voor een geslaagde eigendomsoverdracht moet er namelijk aan drie vereisten zijn voldaan: beschikkingsbevoegdheid, een geldige levering en een geldige titel. Deze drie vereisten zijn af te korten met ‘BLT’ en doen denken aan een lekker BLT-broodje dat op zijn beurt pas compleet is als er aan drie ‘vereisten’ is voldaan, namelijk de ingrediënten bacon, lettuce en tomato.
Om te verklaren waarom je geen eigenaar wordt wanneer je een gestolen fiets koopt, zijn de laatste twee vereisten, de geldige levering en de geldige titel, niet van belang. Het probleem zit hem in het eerstgenoemde vereiste, de beschikkingsbevoegdheid. De dief is namelijk niet bevoegd om over de fiets te beschikken. Iemand is immers pas bevoegd om over een voorwerp te beschikken indien diegene daarvan de rechtmatige eigenaar is, en dat is een dief niet. De beschikkingsonbevoegdheid van de dief maakt dat het metaforische broodje BLT incompleet is wanneer jij een gestolen fiets koopt, waardoor er geen eigendomsoverdracht plaatsvindt.
Toch lijkt het gek dat je jezelf geen eigenaar mag noemen van een fiets die je elke dag gebruikt en waar je netjes geld voor hebt betaald. Je bent evenwel slechts de ‘bezitter’ van de fiets. Iemand heeft een voorwerp in zijn bezit wanneer hij er de macht over uitoefent en hij dit voor zichzelf doet. In het dagelijks leven worden de begrippen bezitter en eigenaar door elkaar gehaald terwijl ze juridisch een andere inhoud hebben. In tegenstelling tot de eigenaar, doet de bezitter slechts alsof het voorwerp van hem is. Denk aan de situatie waarin je erop vertrouwt dat je op geldige wijze een fiets hebt gekocht, niet wetende dat die fiets is gestolen. Je gaat je vervolgens gedragen als de eigenaar van die fiets hoewel je slechts de bezitter bent. Dat is een probleem, want je kunt de fiets dan bijvoorbeeld niet in eigendom overdragen aan iemand anders.
Zelfs een dief kan in Nederland eigenaar worden
Dat je slechts een bezitter bent van een gestolen fiets betekent niet dat je nooit meer gerust door Nijmegen kan trappen. Na het verstrijken van een bepaalde termijn, vindt verjaring plaatst: je wordt de eigenaar van een voorwerp dat jij in jouw bezit hebt. Er zijn twee vormen van verjaring te onderscheiden: de ‘verkrijgende verjaring’ en de ‘extinctieve verjaring’. Verkrijgende verjaring vindt na drie jaar plaats terwijl extinctieve verjaring pas na twintig jaar plaatsvindt.
De termijn voor verkrijgende verjaring is korter omdat daarvoor ‘bezit te goeder trouw’ is vereist. Dit houdt in dat jij jezelf als eigenaar van de fiets beschouwt en dat je jezelf ook als eigenaar mag beschouwen. Hiervan is echter niet altijd sprake. Als de fiets bijvoorbeeld voor een paar euro aan jou wordt verkocht en er een doorgeknipt slot op de fiets zit, hoor jij mogelijk te weten dat de fiets is gestolen. Koop je de fiets daarna alsnog, dan ben je mogelijk geen bezitter te goeder trouw waardoor je niet door verkrijgende verjaring eigenaar kunt worden van de fiets.
Dat is anders bij extinctieve verjaring, waar het niet uitmaakt onder welke veronderstelling je de fiets in jouw macht hebt verkregen. Dat is vreemd omdat het betekent dat zelfs een dief door extinctieve verjaring eigenaar kan worden van hetgeen hij heeft gestolen. Aanvankelijk wordt hij slechts de bezitter van de fiets en doet hij min of meer alsof hij de eigenaar is. De dief kan jou daardoor niet de eigenaar maken van het gestolen voorwerp hoewel jij er bij de verkoop op vertrouwt dat hij dat wel kan. De wetgever heft deze onwenselijke situatie op door middel van de extinctieve verjaring. Enerzijds kan de dief daardoor na een termijn van twintig jaar vrolijk door Nijmegen fietsen op een gestolen fiets die hij zijn eigendom mag noemen. Anderzijds kunnen consumenten die fiets van hem kopen en erop vertrouwen dat ze de daadwerkelijke eigenaar worden.
Conclusie
Pas de volgende keer op als je een fiets op Marktplaats koopt. Behalve het gegeven dat je je mogelijk schuldig maakt aan heling, word je van een gestolen fiets aanvankelijk niet de eigenaar. Gelukkig word je daarin geholpen door het leerstuk van de verjaring, dat ervoor zorgt dat je na drie of na twintig jaar alsnog de rechtmatige eigenaar wordt van de fiets. Misschien is jouw eigen fiets enkele jaren geleden wel gestolen. Weet dan dat er ergens op deze aarde iemand op een fiets rondrijdt die juridisch mogelijk nog steeds van jou is.
Ben je benieuwd naar andere artikelen van de Rechtswinkel Nijmegen-Oost? Deze lees je hier.