Van huisjesmelkers tot illegaal downloaden en van stagevergoedingen tot DUO: studenten komen het recht overal tegen. Op ANS-Online geeft Rechtswinkel Nijmegen-Oost maandelijks uitleg over juridische zaken waar studenten mee te maken krijgen. Deze keer: de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG).
Lucas is ontzettend blij dat hij zijn opleiding tot leraar basisonderwijs heeft afgerond en wil meteen aan de slag als meester. Vorige week heeft hij een veelbelovend sollicitatiegesprek gehad en vandaag kreeg hij te horen dat hij is aangenomen! Lucas kan niet wachten om te beginnen. Hij moet wel eerst nog een VOG aanleveren, voordat hij voor de klas mag gaan staan. Lucas maakt zich zorgen, want het is zijn langgekoesterde droom om meester te worden en zonder VOG valt zijn droom in duigen. Gaat de VOG daar een stokje voor steken?
Bewijs van goed gedrag
Waarom moet Lucas eigenlijk een VOG aanvragen? Hij is toch altijd een ontzettend brave student geweest? Een VOG toont aan of iemand, gelet op een eventueel strafbaar verleden, geschikt is om een baan te vervullen. Een VOG wordt daarom ook wel het ‘bewijs van goed gedrag’ genoemd. Een VOG is niet alleen voor personen met een strafbaar verleden. Iedereen, met of zonder strafblad, kan ermee te maken krijgen. En dat gebeurt met regelmaat. Het komt vaak voor dat een werknemer voor zijn nieuwe baan een VOG moet aanvragen.
Voor sommige beroepen is het aanleveren van een VOG wettelijk verplicht. Dit geldt onder andere voor het basisschoolonderwijs. Kinderen zijn namelijk extra kwetsbaar, en daarom is het bij uitstek belangrijk dat basisschoolpersoneel goed gescreend wordt. Lucas is dus wettelijk verplicht om een VOG aan te leveren. Voor taxichauffeurs en werknemers van de kinderopvang of peuterspeelzalen geldt zelfs dat zij continu gescreend kunnen worden. Bij deze personen wordt hun strafblad constant in de gaten gehouden. Als hun strafblad verandert, bijvoorbeeld als iemand iets strafbaars heeft gedaan, is dat direct bekend en kan de werknemer gevraagd worden om een nieuwe VOG aan te leveren. Een nieuwe VOG is nodig, omdat bij de aanvraag wordt gekeken of de werknemer, gelet op het nieuwe strafbare feit dat hij heeft gepleegd, nog steeds geschikt is om dat beroep uit te oefenen.
Ook als de werknemer niet wettelijk verplicht is om een VOG aan te leveren, kan de werkgever dit alsnog eisen. Het aanvragen van de VOG moet wel nodig zijn voor de werkgever om te kunnen bepalen of de desbetreffende sollicant de functie kan vervullen. Ook moet de werkgever echt een goede reden hebben. Denk bijvoorbeeld aan een sollicitant die bij een bank wil gaan werken. Hij moet waarschijnlijk een VOG aanvragen, omdat hij vanuit zijn functie toegang heeft tot gevoelige financiële informatie.
Op weg naar zijn droombaan
Goed, Lucas moet een VOG aanvragen. Daar komt hij niet onderuit, maar hoe doet hij dat? Lucas kan op twee manieren een VOG aanvragen, schriftelijk of digitaal. Om dit schriftelijk te doen moet Lucas een aanvraagformulier VOG invullen en dit inleveren bij de gemeente waar hij staat ingeschreven. Hij kan ook digitaal een VOG aanvragen, maar zijn werkgever moet daarvoor eerst een verzoek doen. Zijn werkgever doet dit bij ‘Justis’, de screeningsautoriteit van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Alleen de digitale aanvraag verloopt via Justis, de schriftelijke aanvraag niet. Lucas krijgt vervolgens een e-mail van Justis met het verzoek om de aanvraag in te vullen. Hij krijgt binnen vier tot acht weken na het indienen van de aanvraag een reactie. Het aanvragen van een VOG kost geld. Anno 2025 is dat zo’n dertig à veertig euro. Gelukkig voor Lucas is het gebruikelijk dat zijn toekomstige werkgever deze kosten vergoedt.
Lucas wordt onder de loep genomen
Lucas moet nu de reactie op zijn aanvraag afwachten, maar Lucas is toch een beetje nerveus. Zijn toekomst hangt af van dit ene papiertje. Hoe wordt zijn aanvraag eigenlijk beoordeeld?
Bij de beoordeling wordt gekeken naar alle ‘justitiële gegevens’ van Lucas binnen de ‘terugkijktermijn’. Allereerst, wat zijn justitiële gegevens? Justitiële gegevens zijn veroordelingen voor strafbare feiten. Voor bepaalde veelvoorkomende feiten, het huis-tuin-en-keuken strafrecht, kan het OM zelf een straf opleggen, de ‘strafbeschikking’. Ook zo’n strafbeschikking valt onder justitiële gegevens. Als het OM een verdachte in eerste instantie heeft vervolgd, maar uiteindelijk de vervolging heeft neergelegd, kan dit onder omstandigheden ook worden meegenomen in de beoordeling. De aanvrager is in dat geval dus niet veroordeeld, maar zijn aanvraag kan wel worden afgewezen.
Dan de terugkijktermijn. Justis kijkt alleen naar de justitiële gegevens die binnen een bepaalde periode vallen. Hoe lang die terugkijktermijn is, hangt af van de gepleegde feiten en de leeftijd van de aanvrager. In beginsel geldt er een terugkijktermijn van vier jaar. Een uitzondering hierop vormt de leeftijd van de aanvrager. Als de aanvrager jonger is dan 23 jaar, is de terugkijktermijn slechts twee jaar. Er zijn enkele uitzonderingen. Voor seksuele en terroristische misdrijven geldt dat de terugkijktermijn niet wordt beperkt. Deze feiten blijven je je hele leven achtervolgen. Als de aanvrager in de afgelopen twintig jaar een ander ernstig delict heeft gepleegd, zoals een moord of een doodslag, wordt dit delict ook altijd meegenomen, ongeacht de terugkijktermijn.
Als er geen justitiële gegevens zijn over Lucas, krijgt hij automatisch een VOG. Als Lucas wel een misstap heeft begaan, is het de vraag of er sprake is van een risico voor de samenleving, wanneer eenzelfde soort strafbaar feit wordt gepleegd door Lucas in zijn hoedanigheid als basisschooldocent. Als dat het geval is, krijgt Lucas geen VOG. De beoordeling hangt dus af van het type strafbare feit dat is gepleegd en of deze, bij herhaling, een goede uitoefening van de toekomstige baan van de aanvrager kan belemmeren. Het gaat om maatwerk. Zelfs als er sprake zou zijn van een problematisch risico, kan Lucas mogelijk nog steeds een VOG krijgen. In dat geval moet zijn belang bij het krijgen van een VOG groter zijn dan het belang van de samenleving om beschermd te worden tegen een onbehoorlijke uitoefening van zijn beroep.
Hoera voor Lucas!
De VOG is dus een belangrijke manier om toekomstige werknemers te screenen. Bij sommige beroepen is een VOG aanvragen verplicht, bij andere niet. Lucas moest er in ieder geval wel aan geloven. Binnen de terugkijktermijn worden alle justitiële gegevens verzameld. Bij gebreke van die gegevens krijg je automatisch een VOG. Anders is het de vraag of er sprake is van een risico voor de samenleving wanneer eenzelfde soort strafbaar feit wordt gepleegd vanuit de toekomstige baan van de aanvrager. Gelukkig goed nieuws voor Lucas, hij heeft na vier weken zijn VOG ontvangen en kan binnenkort als meester beginnen!
Is jouw aanvraag, in tegenstelling tot die van Lucas, helaas afgewezen? Kom dan vooral langs bij Rechtswinkel Nijmegen-Oost! Er zijn vervolgstappen waarmee wij kunnen helpen, zodat jij alsnog je VOG kunt bemachtigen.