Van huisjesmelkers tot illegaal downloaden en van stagevergoedingen tot DUO: studenten komen het recht overal tegen. Op ANS-Online geeft Rechtswinkel Nijmegen-Oost maandelijks uitleg over juridische zaken waar studenten mee te maken krijgen. Deze keer: het oprichten van een onderneming en de rol van notaris.
Frank heeft een geweldig idee om een extra zakcentje te verdienen: een online scriptiecontroleprogramma op basis van AI. Enthousiast als hij is gaat hij direct aan de slag met zijn ondernemingsplan. Al snel komt hij voor de vraag te staan in welke juridische vorm de onderneming gegoten moet worden: een eenmanszaak of toch een besloten vennootschap (ook wel: BV)? Hij vraagt zich af wat een BV überhaupt inhoudt en waarom je de moeite zou doen om langs de notaris te gaan om er een op te richten. In dit artikel lezen Frank en zijn medestudenten in hoofdlijnen wat het verschil is tussen een eenmanszaak en een BV, wat er allemaal komt kijken bij de oprichting van een BV en wat daarbij de rol is van de notaris.
In welk jasje?
Frank kan zijn onderneming drijven in verschillende vormen. Zo heeft hij onder meer de keuze tussen een eenmanszaak en een BV. Nederland telt in 2023 ongeveer anderhalf miljoen eenmanszaken en vierhonderdduizend BV’s. Daarmee zijn de eenmanszaken goed voor iets meer dan tweederde van alle ondernemingen in Nederland. De grote hoeveelheid van eenmanszaken is onder andere te verklaren door zijn eenvoud. Indien Frank een eenmanszaak wil oprichten kan hij direct, zonder eerst naar de notaris te hoeven, zijn onderneming laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Dit voordeel kent ook een nadeel, namelijk: de ondernemer is privé aansprakelijk voor alle zakelijke schulden. Frank is dan als het ware zelf de onderneming.
In tegenstelling tot de eenmanszaak, moet Frank voor de oprichting van de BV wel naar de notaris. De notaris richt voor Frank de BV op via een akte van oprichting. De akte bevat onder meer het spoorboekje van de BV (ook wel: statuten). Dit is belangrijk vanwege de rechtspersoonlijkheid. De BV is vanwege de rechtspersoonlijkheid als het ware een eigen persoon in het rechtsverkeer (ook wel: rechtspersoon). Dit houdt kortgezegd in dat een derde handelt met de BV zelf en niet met Frank persoonlijk. Frank is daardoor (in beginsel) niet aansprakelijk voor de zakelijke schulden van de BV. Frank heeft feitelijk de touwtjes in handen indien hij optreedt als enig bestuurder en aandeelhouder van de BV, de directeur-grootaandeelhouder (DGA).
De notaris als poortwachter
Voor velen is de beperkte aansprakelijkheid een doorslaggevende reden om een BV op te richten. Zoals gezegd, moet Frank voor de oprichting van een BV verplicht naar de notaris. Hij ziet het al voor zich: in zijn douchegestoomde pak op de fiets naar een omgebouwd herenhuis aan de Oranjesingel. Binnenkomend ziet hij een oude (witte) man zitten achter zijn bureau die op robotische wijze handtekeningen zet op een stapeltje vergeeld papier. Dit klinkt erg overdreven, want dat is het ook. Toch hebben velen zoals Frank een (mijns inziens) vertekend beeld van de notaris en zijn rol in de maatschappij. De notaris is namelijk naast een vrije beroepsbeoefenaar ook een ambtenaar, met een ministerieplicht. Dat wil zeggen dat de notaris niet zonder goede reden zijn diensten mag weigeren. Dat is maar goed ook, want voor bepaalde handelingen is het verplicht om naar de notaris te gaan. Denk hierbij onder andere aan: het kopen van een huis, het opstellen van huwelijkse voorwaarden of het oprichten van een rechtspersoon.
Toch hebben velen een vertekend beeld van de notaris.
Om het bij het ondernemingsrecht te houden, verlijdt de notaris op verzoek van Frank een akte: de oprichtingsakte. Voordat hij hiertoe overgaat, dient hij een cliëntenonderzoek uit te voeren. Frank als oprichter wordt gelegitimeerd en aan de hand van het risico wordt er verder onderzoek gedaan. Ter illustratie: iemand die al jaren via een eenmanszaak bakker is en over wil gaan in een BV behoeft minder onderzoek dan een bakker die (zonder enige ervaring) overstapt naar de paardenhandel. De notaris vervult in wezen een poortwachtersfunctie ter voorkoming van malafide gebruik. Denk hierbij aan het gebruik van een BV als middel om geld wit te wassen of het verrichten van faillissementsfraude. Bij Frank zit het wel goed met zijn studie Artificial Intelligence en werkervaring als websitebouwer.
Concluderend
Aan de hand van Franks geniale ondernemingsplan is in hoofdlijnen duidelijk geworden wat het verschil is tussen een eenmanszaak en een BV. Daarbij is ingezoomd op de oprichting van de BV en de poortwachtersrol van de notaris. Duidelijk is geworden dat de handtekening op het vergeelde papier een belangrijk onderdeel vormt van de werkzaamheden, maar dat dit vaak het slot is van een uitgebreid vooronderzoek. Frank is in ieder geval iets meer geïnformeerd over het oprichten van een onderneming en is daarmee een veelvoud aan vakjargon rijker. Hij kan zich nu weer volledig focussen op de inhoudelijke vormgeving van zijn onderneming. Waarvan akte.
Ben jij net zoals Frank voornemens een onderneming op te richten en heb je, ondanks dit artikel, nog vragen. Kom dan vooral langs bij een van onze spreekuren. De medewerkers van Rechtswinkel Nijmegen-Oost helpen je graag verder!