Van huisjesmelkers tot illegaal downloaden en van stagevergoedingen tot DUO: studenten komen het recht overal tegen. Op ANS-Online geeft Rechtswinkel Nijmegen-Oost maandelijks uitleg over juridische zaken waar studenten mee te maken krijgen. Deze keer: het nieuwe wetsvoorstel Wet seksuele intimidatie.
In 2017 ging #MeToo viraal op Twitter. Slachtoffers van seksuele intimidatie, aanranding of misbruik deelden hun verhaal en openden zo het debat over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het doorbreken van dit taboe heeft de drempel om melding te maken verlaagd. Een goede zaak, maar wat wordt hier vervolgens mee gedaan? Zijn er hierdoor meer gevolgen voor de daders?
Als maatschappij zijn wij bewuster geworden van het leed van slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast willen wij foutief gedrag sneller bestraffen. Dit lijkt niet altijd te lukken. Denk bijvoorbeeld aan de maatschappelijke onvrede over het niet (kunnen) vervolgen van een regisseur in de zaak rondom The Voice of Holland. De Nederlandse strafwet lijkt daarmee onvoldoende aan te sluiten op de huidige maatschappelijke opvatting van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Als reactie hierop heeft onze Minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yeşilgöz-Zegerius, het wetsvoorstel Wet seksuele misdrijven ingediend. Wat houdt dit wetsvoorstel in en wat zijn de consequenties daarvan voor studenten?
De huidige strafwet doet geen recht
In het strafrecht kan grofweg een onderscheid worden gemaakt tussen seksueel geweld en misbruik. Onder seksueel geweld valt verkrachting, aanranding, maar ook de situatie waarin de ander niet meer in staat is om te weigeren. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer iemand onder invloed is van verdovende middelen. Bij seksueel misbruik gaat het om een scheve machtsverhouding. Daarvan is bijvoorbeeld sprake wanneer een professor een relatie heeft met een student.
Je krijgt het ene woord tegen het ander, een welles-nietes-discussie.
Op dit moment is er pas wettelijk sprake van verkrachting of aanranding wanneer dwang, geweld of bedreiging kan worden bewezen. De lat van verkrachting of aanranding ligt dus erg hoog. Daarbovenop komt de lastige bewijspositie. Het gaat namelijk vaak om een een-op-een situatie. Je krijgt dan het ene woord tegen het ander, een welles-nietes-discussie. In het strafrecht is enkel de verklaring van het slachtoffer onvoldoende als bewijs. Ander bewijs moet de verklaring dus steunen, wat bij seksueel grensoverschrijdend gedrag vaak een knelpunt is. Hoewel de huidige wet regelingen kent om seksueel grensoverschrijdend gedrag te bestraffen, blijkt het in de praktijk onvoldoende adequaat om te voldoen aan onze maatschappelijke opvatting van strafwaardig gedrag.
Een voorstel tot verbetering
Met de invoering van de Wet seksuele intimidatie worden meer vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar. Zo wordt seksueel contact tegen de wil in strafbaar, indien je weet of had moeten weten dat de ander dit niet wilde. Het is dus niet meer noodzakelijk om bij een verkrachting of aanranding te bewijzen dat er sprake was van dwang, geweld of bedreiging. De lat om tot vervolging over te gaan wordt daarmee lager. Dit neemt echter niet weg dat het lastig blijft om te bewijzen dat er seksuele handelingen zijn verricht tegen de wil in. Indien dwang, geweld of bedreiging ook wordt bewezen, dan leidt dit tot een zwaardere straf.
Met de wet wordt beoogd dat degene die het seksuele contact initieert, duidelijkheid verschaft over de wil van de ander. Als een gezellig avondje stappen wordt afgesloten met een romantische liefdesdaad, moet er dus eerst consent zijn. Een ‘nee’ is ‘nee’. Wanneer daar geen gehoor aan wordt gegeven, is er sprake van strafbaar gedrag. Hiervan is ook sprake indien de ‘nee’ niet helder is uitgesproken, maar het wel indirect kan worden afgeleid uit andere bijkomstigheden. Gedacht kan worden aan een passieve opstelling van de een op een seksuele toenadering van de ander door te ‘bevriezen’. Hiermee wordt spijt achteraf echter niet strafbaar. Het moet namelijk gaan om een ontbrekende wil op het moment van de seksuele handelingen.
De initiator van seksueel contact moet nu duidelijkheid verschaffen over andermans wil.
Is het wetsvoorstel wel genoeg?
Door het wetsvoorstel wordt het mogelijk om in meer gevallen succesvol aangifte te doen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. De bewijslast wordt immers minder vanwege het wegvallen van het element van dwang, geweld of bedreiging. Er lijkt echter een probleem te zitten bij de capaciteit van de politie. De zedenrecherche kan namelijk nu al het aantal aangiftes niet aan. Het streven is om de wet in 2024 in werking te laten treden. Tegen die tijd moet er dus ook voldoende worden opgeschaald om de toename van aangiftes te kunnen verwerken. Bij zedenzaken is het namelijk van groot belang dat ze snel worden afgedaan, mede gelet op het bewijs. Na verloop van tijd wordt bewijs namelijk minder betrouwbaar, het geheugen van de mens is immers beperkt. Menig student weet zelf ook niet meer wat hij vorige week heeft gegeten.
De MeToo-beweging heeft veel in gang gezet. Zo durven slachtoffers zich sneller uit te spreken over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een goede zaak, maar de huidige strafwetgeving sluit niet aan op onze opvatting van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het nieuwe wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat het vervolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag makkelijker wordt. Dit is een stap in de goede richting. Wel moet er worden opgeschaald bij de zedenrecherche om de toename van aangiftes te kunnen verwerken. Laten wij echter niet uit het oog verliezen dat de aandacht uitgaat naar het vragen van toestemming. Voorkomen is immers in alle gevallen beter dan bestraffen. Spreek elkaar aan op fout gedrag en laten we de dialoog openhouden.
Ben je benieuwd naar andere artikelen van de Rechtswinkel Nijmegen-Oost? Deze lees je hier.