Hoewel jongeren zijn opgegroeid met technologie, hebben ze vaak moeite om informatie en nieuwsberichten op waarde te schatten. Communicatiewetenschapper Sanne Tamboer deed onderzoek naar deze groep en hoe hun nieuwsgeletterdheid kan worden verhoogd. ‘Het is belangrijk dat jongeren kritisch met informatie om kunnen gaan’.
Communicatiewetenschapper Tamboer begon haar onderzoek in 2018, toen onder het presidentschap van Donald Trump fake news een toenemend probleem werd. Tamboer vertelt dat dit probleem misschien zelfs wel breder te trekken is dan alleen het nepnieuws zelf. ‘Dat het moeilijk is om onderscheid te maken tussen echt nieuws en nepnieuws komt niet alleen door de geloofwaardige inhoud van het nieuwtje, maar ook door de enorme hoeveelheid informatie die er beschikbaar is.’ De onderzoeker besloot vervolgens haar onderzoek over het beoordelen van nieuwsberichten toe te spitsen op jonge adolescenten van tussen de 12 en 15 jaar. De reden hiervoor was dat zij ondanks hun kennis over de media toch niet zo goed bleken te zijn in het kritisch kijken naar ons. Dit bleek uit eerder onderzoek. ‘Uit gesprekken bleek dat veel jongeren de relevantie voor zichzelf niet inzagen om dit onderscheid te kunnen maken’, vertelt Tamboer. Ze denken dat dit pas van belang is als ze straks 18 zijn en mogen stemmen. Maar ook als je 13 bent is het niet zo handig om zomaar alles aan te nemen en daar je mening op te baseren.’ Door de jongeren vragen te stellen en een lessenreeks op te stellen, probeerde ze erachter te komen hoe de jonge doelgroep nieuws benadert, en of hun nieuwsgeletterdheid kan worden verbeterd.
Focusgroep en lessenreeks
Tamboer inventariseerde door middel van focusgroepen en vragenlijsten onder de doelgroep deze omgaat met nieuwsberichten. Ook onderzocht ze in welke mate de jongeren nieuwsberichten kunnen vinden en beoordelen. Dit wordt nieuwswijsheid genoemd. ‘Factoren als motivatie om een bericht te beoordelen en de vaardigheden om het te beoordelen, spelen hierin een grote rol’, vertelt Tamboer. ‘Maar ook sociale normen zijn van invloed op hoe kritisch jongeren naar nieuws kijken.’ Vervolgens ontwikkelde ze een lessenreeks voor in de onderbouw van het middelbaar onderwijs, waarin werd getest in hoeverre jongeren hun nieuwswijsheid toepassen. ‘Deze had helaas weinig succes.’ geeft de onderzoeker toe. ‘Het kan wel de basis zijn voor vervolgonderzoek.’
Self-efficacy
Hoewel het huidige onderzoek niet het resultaat gaf waar Tamboer op had gehoopt, blijft ze positief. ‘De echte toepassing van nieuwswijsheid is misschien niet gegroeid na het volgen van de lessen, maar de self-efficacy, vertrouwen van de jongeren dat ze hun nieuwswijsheid juist kunnen toepassen, wel. Ze denken dus wel meer nieuwswijsheid te hebben gekregen, ook al is dat in de werkelijkheid misschien niet zo.’ Daarnaast wijst ze op het belang dat de sociale omgeving speelt bij de doelgroep. ‘Ouders, maar ook leeftijdsgenoten en influencers vertellen de jongeren wat nieuws is. Deze leeftijdsgroep is volop in ontwikkeling en hierom is hun sociale omgeving erg van belang.’ Tamboer hoopt dat vervolgonderzoek zich meer kan gaan richten op de rol die de omgeving kan hebben in de bevordering van de nieuwswijsheid van jongeren.
Op dinsdag 20 juni promoveert Sanne Tamboer op haar proefschrift over nieuwsgeletterdheid onder jonge adolescenten.