Home Artikelen Op straat voor het klimaat

Klimaatbeweging Extinction Rebellion strijdt al bijna twee jaar met eigenzinnige acties voor een stevigere aanpak van het klimaatprobleem. Ontregelende protesten, zoals een blokkade van de Stadhouderskade in Amsterdam vorig jaar, zijn daarbij slechts het topje van de ijsberg. ANS ging mee de barricades op om te zien hoe de beweging moed houdt in tijden van corona.


Deze repotage verscheen eerder in de tweede editie van ANS 2020-2021.

Het is een frisse ochtend in september wanneer Jacqueline* voor station Nijmegen in het zonnetje staat. In haar handen heeft ze een groene vlag met daarop een zandloper, het symbool van Extinction Rebellion (XR), dat ook op haar trui en broek prijkt. Zoals het logo doet vermoeden, waarschuwt XR ervoor dat de tijd om klimaatverandering in te perken bijna voorbij is. De klimaatbeweging ontstond in Engeland in het najaar van 2018 en is inmiddels overgewaaid naar meer dan zestig landen, waaronder Nederland. Binnen ons land is de beweging onderverdeeld in lokale takken, zoals die van Arnhem-Nijmegen. Hier sloot Jacqueline zich bij aan tijdens haar studie aan de Radboud Universiteit. ‘Ik maak me veel zorgen over de toekomst van de planeet’, verklaart Jacqueline. ‘Ik bereik ook mensen door veganistisch te eten, maar dat voelt niet als genoeg. Bij XR kan ik een geluid laten horen dat daadwerkelijk mensen bereikt en effect kan hebben. Dat is een kans die ik niet laat liggen.

‘Ik word raar aangekeken als ik zeg dat ik me zorgen maak om het klimaat.’

Jacqueline reist vandaag samen met medestudent Nadine* naar Amsterdam, waar XR demonstreert tegen de invloed die grote bedrijven op de Zuidas hebben op het klimaatbeleid. Met een legale demonstratie en een illegale blokkade van een doorgaande weg probeert de beweging niet alleen die bedrijven en de politiek, maar ook het publiek aan te spreken. De organisatie eist namelijk dat de overheid eerlijk is over de omvang van het klimaatprobleem, zo snel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen tegengaat en burgers inspraak geeft in het klimaatbeleid. Bij de activiteiten van XR draait het niet alleen om die boodschap, maar ook om het gevoel dat sympathisanten van de beweging er niet alleen voor staan in de strijd voor een beter klimaatbeleid. Jacqueline en Nadine vertellen in de trein dat ze zich vandaag niet laten arresteren, maar vooral de saamhorigheid bij de acties willen ervaren. Vanwege de pandemie heeft XR zich sinds maart grotendeels moeten beperken tot online activiteiten, maar nu mengen ze zich ook weer fysiek in het publieke debat. Jacqueline is benieuwd hoe de strijd ervoor staat. ‘Voor mij was het activisme best wel verwaterd tijdens de coronaperiode, dus dit is een kickstart om de draad weer op te pakken.’

Legaal zonder kabaal

Vanuit station Amsterdam-Zuid lopen Jacqueline en Nadine het door wolkenkrabbers omringde Gustav Mahlerplein op. Gitaargetokkel vult de lucht en de aanwezigen keuvelen wat voordat de legale demonstratie hier om klokslag tien uur begint. Jacqueline en Nadine zoeken elk een plek op, aangeduid met anderhalvemeterstippen op de grond. ‘Dit gaat er wel iets rustiger aan toe dan vorig jaar’, grinnikt Jacqueline. Vanaf het podium introduceert de eerste spreker het programma en herinnert het volle plein aan de coronamaatregelen. De aanwezige aanhang van XR varieert van kleine kinderen die de hand van hun ouders vasthouden tot doorgewinterde demonstranten. De politie ziet erop toe dat dit bonte gezelschap zich aan de regels houdt. ‘Ik vind het moeilijk dat ik niet mag schreeuwen of zingen vanwege corona’, vertelt Jacqueline terwijl ze het plein rondkijkt. ‘Normaal gesproken voel ik me daardoor verbonden met de mensen om me heen.’

‘Deze weg loopt dood’ en ‘stop ecocide’

Dat Jacqueline en haar medestanders vandaag ondanks de beperkingen zijn samengekomen heeft alles te maken met de boodschap van XR, zo vertelt ze. ‘Normaal gesproken word ik raar aangekeken als ik zeg dat ik me zorgen maak om het klimaat, maar iedereen die hier staat, is net zo boos als ik.’ Op spandoeken en kartonnen bordjes zijn teksten te lezen als ‘Deze weg loopt dood’ en ‘Stop ecocide.’ De verschillende sprekers op het podium slaan dezelfde alarmerende toon aan. Ondanks de vele verwijzingen naar een apocalyptische toekomst geeft deze boodschap de demonstranten van XR juist moed. ‘Het kan je moedeloos maken om te horen dat het bijna te laat is om de aarde te redden, maar het is ook een drijfveer om in actie te komen’, legt een woordvoerder van XR aan de rand van het plein uit. ‘We moeten nu in actie komen en het is fijn om met andere mensen te zijn die dat op dezelfde manier ervaren.

Een voor allen, allen voor een

Jacqueline heeft inmiddels haar vlag uitgevouwen, die opgaat in een zee van kleurrijke zandlopervlaggen. Het merendeel daarvan is gemaakt door de arts circle van XR, een van de vele clubs binnen de beweging. ‘Je hoeft geen rasactivist te zijn om erbij te horen’, vertelt Jacqueline gepassioneerd. ‘Mensen die zich niet willen laten arresteren, kunnen ook op een andere manier iets bijdragen.’ Zo wil de beweging de drempel laag houden voor haar aanhangers. Deze houding is kenmerkend voor de aandacht die XR besteedt aan welzijn en gemeenschapsgevoel binnen de eigen gelederen. ‘Bij andere organisaties, zoals Occupy, voelde ik veel minder verbondenheid’, zegt Jacqueline terwijl ze met haar vlag wappert. Voor haar is XR meer dan de blokkades waar veel mensen de beweging van kennen. ‘Dit is echt een familie, we zorgen voor elkaar en doen naast de burgerlijke ongehoorzaamheid leuke dingen, zoals samen eten.’ Dit gemeenschapsgevoel zorgt er ook voor dat de aanhangers weten wat ze aan elkaar hebben, wat Jacqueline, Nadine en veel andere volgelingen van de beweging motiveert om zich juist voor XR in te zetten. Dat gevoel blijkt ook in tijden van social distancing niet te zijn weggeëbd.

Bewust ongehoorzaam

Rond elf uur ‘s ochtends is de legale demonstratie voorbij en worden de spandoeken weer opgerold. Voor Jacqueline en de anderen op het Mahlerplein is het even zoeken welk kruispunt hun medestanders intussen hebben bezet. Gelukkig voor hen draagt het rumoer van de blokkade ver tussen de glazen torens van de Zuidas. Eenmaal gearriveerd kijkt Jacqueline vol trots naar haar mededemonstranten, die met hun lichamen en spandoeken een barricade vormen buiten het hoofdkantoor van ABN AMRO, al dan niet vastgelijmd aan het asfalt. ‘Dit geeft een duidelijk signaal: er is energie, er is muziek, je hoort mensen schreeuwen’, zegt Jacqueline. Die energie heeft echter wel een prijs, want de blokkeerders nemen het minder nauw met de coronamaatregelen. Mensen zitten dichter bij elkaar en van achter de mondkapjes worden leuzen gejoeld. Jacqueline erkent dat het moeilijk is om de regels na te leven, maar heeft wel het idee dat iedereen hun best doet om verantwoord te blokkeren. ‘Met dit soort acties laten we echt horen dat de tijd van petities tekenen en over straat lopen met een bordje voorbij is’, roept ze boven de kakafonie van het protest uit.

Jacqueline weet uit eigen ervaring hoe heftig een arrestatie kan zijn.

De blokkade wordt al snel omringd door een vloot politiebusjes en agenten te paard. ‘Ik denk dat de politie mensen even stoom af laat blazen’, legt Jacqueline vanaf een veilige afstand uit. Met gestreken gezichten kijken agenten toe terwijl demonstranten rookbommen afsteken en lantaarnpalen bestickeren. Ondanks de strijdlustige houding van XR de afgelopen jaren verandert het klimaat echter nog altijd sneller dan het beleid. Toch lijken ze vandaag wel mensen aan het denken te hebben gezet. Nieuwsgierige werknemers van de Zuidas, die naast de blokkade hun bammetje naar binnen werken, reageren bijvoorbeeld overwegend sympathiek op de actie. ‘Ze hebben een punt, maar ik weet niet of dit de manier is.’ Sommige media schetsen daarentegen een minder sympathiek beeld en spreken zelfs van ‘klimaatgekkies’ of ‘klimaatdrammers’ die niets beters te doen hebben met hun leven. ‘Dat vind ik zo’n slecht beeld’, verzucht Jacqueline. ‘Iedereen die bij XR zit, is juist student, leraar, wetenschapper, dokter. Bovendien is het niet alsof je niet mag worden gehoord als je geen baan hebt.’ XR laat zich door de negatieve media-aandacht dan ook niet ontmoedigen. ‘We gaan gewoon door met het verkondigen van onze boodschap’, zegt de woordvoerder strijdlustig.

Nu of nooit

Na een klein uur maakt de politie aanstalten om de blokkade te beëindigen. De demonstranten krijgen ruim de tijd om het kruispunt te verlaten, want het meeste verkeer was al op tijd omgeleid. Eerst wordt een paar keer omgeroepen dat het kruispunt moet worden ontruimd. ‘Zo zorgt de politie dat iedereen die blijft zitten, weet dat wat ze doen niet mag en dat ze hen gaan arresteren’, legt Jacqueline uit. Dat schrikt de demonstranten op het kruispunt echter niet af. Integendeel: ze willen gearresteerd worden. Daarmee hoopt XR haar boodschap in de publiciteit te brengen. Ook al zit ze vandaag zelf niet in de blokkade, Jacqueline weet uit eigen ervaring hoe heftig een arrestatie kan zijn. ‘Door dit bewust te doen, laat je zien dat je zelfs dat voor het klimaat over hebt, want eigenlijk word je door de maatschappij bestempeld als crimineel.’

De sfeer bij de blokkade wordt serieuzer wanneer de Mobiele Eenheid eenmaal aankomt om de demonstranten af te voeren. Sommigen lopen met de agenten mee, anderen laten zich tillen. Vanaf de stoep klinkt luid applaus en gejoel van demonstranten. Het ziet er op het eerste gezicht uit als een arrestatie, maar vandaag wordt bijna iedereen bestuurlijk verplaatst. In plaats van een cel is de bestemming een onbekende locatie aan de andere kant van Amsterdam, waar ze worden afgezet. Degenen die wel worden gearresteerd mogen maximaal negen uur worden vastgehouden en kunnen een boete krijgen van 380 euro, maar dit is niet altijd hoe het in de praktijk gaat. Jacqueline zat zelf na de actie van vorig jaar bijvoorbeeld tien uur vast. Dat was heftig, maar ze zou het zo weer doen. ‘Ik ben bereid om een strafblad te krijgen en tijdelijk mijn vrijheid op te geven. Dat is hoe belangrijk dit voor me is.’

‘Dit is een cruciaal moment waarin je nog het verschil kan maken.’

Stukje bij beetje komt er een einde aan de blokkade. Omstanders beëindigen hun lunchpauze en gaan weer aan het werk. Deze actie is voorbij, maar dit was pas het startschot van een week vol activiteiten en de beweging heeft voor de komende maanden nog genoeg plannen. Hoe Jacqueline en Nadine daar de komende tijd aan gaan bijdragen, weten ze nog niet. Ze hebben beiden een druk leven en het coronavirus maakt demonstreren lastiger. Toch lonken de barricades, zeker nu ze hebben gezien dat er nog steeds zoveel gelijkgestemden zijn. ‘Dit is een cruciaal moment waarin je nog het verschil kan maken. Ik wil niet over twintig jaar terugkijken en zeggen dat ik niet genoeg heb gedaan.’

*Jacqueline en Nadine zijn gefingeerde namen. De echte namen zijn bij de redactie bekend.

1 Reactie

Extinction Rebellion Nederland in de media · Extinction Rebellion Nederland 30 december 2020 - 20:50

[…] 3 december 2020 – Algemeen Nijmeegs Studentenblad: Op straat voor het klimaat […]

Antwoord

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen