Geestdodende technologie, voortdurend kolonialisme en de waanzin van landsgrenzen: artiest Sef zag simpelweg geen andere mogelijkheid dan zich uit te spreken. Op zijn nieuwe album Ik zou voor veel kunnen sterven maar niet voor een vlag geeft hij woorden aan zijn onbehagen over de impact van ongelijkheid op mensenlevens. ‘Het is frustrerend om allemaal fucked up shit te zien zonder te weten wat te doen.’
In een grauw Amsterdam, waar opgestapelde vuilniszakken het straatbeeld vullen, komt Sef op zijn racefietsschoentjes het kantoor van platenlabel Top Notch binnenwandelen. In de ruimte hangen geen ingelijste platen van zijn monsterhits Tijdmachine, Bagagedrager en Broodje Bakpao. Zijn werk is alleen terug te zien op een foto van zijn album Excusez Moi, dat hij in 2017 uitbracht en minder bij het grote publiek aansloeg. Niet verwonderlijk: de artiest maakt geen muziek meer waar de grote radiostations happig op zijn. Zijn teksten moeten nu in de eerste plaats al zijn gedachten en gevoelens herbergen in plaats van hitwaardig zijn. ‘Het gaat erom dat ik iets kwijt moet in mijn muziek’, vertelt de rapper stellig.
Op zijn nieuwste album Ik zou voor veel kunnen sterven maar niet voor een vlag, dat met lyrische recensies is ontvangen, neemt hij de luisteraar mee in al zijn hersenspinsels van de afgelopen jaren. Op energieke en verfrissende beats, die bol staan van strijkers, deelt hij zijn gelaagde visie op de destructieve invloed van het huidige systeem waarin we leven en zijn eigen rol daarin. De rapper hekelt grenzen (‘Waarom zijn we zo geobsedeerd met die lijnen?’), exploitatie (‘Dat is het probleem!’), en ander onrecht. Hij droomt van een ontsnapping aan het leed dat mensen elkaar aandoen, al geeft hij goudeerlijk toe dat hij niet weet hoe die route moet worden uitgestippeld. Zijn frustratie over hedendaagse ongelijkheid, al dan niet veroorzaakt door het kapitalisme, moest er gewoon uit. Gezeten voor een vlaggenwand die de vele culturen binnen TopNotch verbeeldt, vertelt Sef op steeds vurigere wijze waarom hij geen andere mogelijkheid zag dan dit album maken.
Contrast in construct
Als zoon van een Marokkaanse vader en Nederlandse moeder zag Sef vanaf kinds af aan al dat er winnaars en verliezers in deze wereld zijn. ‘Omdat ik als Nederlander een bepaald papiertje heb gekregen bij mijn geboorte, mag ik overal heen zonder te worden beperkt. Dat mag niet iedereen’, zegt hij verontwaardigd. Zijn Marokkaanse oom moet door een hoop hoepels springen om bij hem in Nederland op bezoek te kunnen komen. Dat blijft vreemd voelen, legt Sef uit: alleen omdat zijn wieg in Nederland stond, verlenen grenzen hem privileges. ‘Terwijl ik me eigenlijk helemaal niet onder Nederlanders schaar. Als ik Max Verstappenfans zie, denk ik: ik ben echt niet een van jullie’, lacht hij. ‘Ik begeef me meer in een niemandsland.’
Landsgrenzen verdelen mensen onder degenen die lijden, en degenen die ervan profiteren.
Constructen als landsgrenzen verdelen mensen vooral onder degenen die lijden, en degenen die ervan profiteren, besefte hij de afgelopen jaren. ‘Grenzen bestaan om te bepalen wie er wel en wie er niet op een stukje grond mag komen. Hetzelfde geldt voor eigendom van bijvoorbeeld een stuk land: zodra je dat claimt, is het niet meer van de samenleving en kan jij er aan verdienen.’ Dit mechanisme herkende hij als de drijvende kracht achter de ongelijkheden die hij overal om zich heen zag. ‘Dat is wat kapitalisme is!’ roept hij. Als tekstschrijver moest hij hier iets mee. ‘Ik ging mezelf voeden met dit onderwerp door heel veel te lezen en na te denken. Daar schreef ik dan flarden van zinnetjes en ideeën van op.’
Koffie verkeerd
In de studio bundelde Sef zijn neergepende gevoelens en verwerkte hij ze tot nummers. ‘Dankzij de muziek kon ik mijn gevoel compleet uitleggen. Tijdens het maken van dit album ben ik het daardoor beter gaan begrijpen.’ Zijn gedachten en gevoelens kennen namelijk veel lagen en zijn daardoor een complex geheel, vertelt Sef. ‘De meeste dingen zijn duaal. Of ze hebben meer dan twee kanten en zijn eigenlijk triaal’, lacht hij. ‘In mijn teksten kan ik die lagen uitpluizen.’
Op Ik zou voor veel kunnen sterven maar niet voor een vlag geeft Sef ruimte voor elke laag van zijn gevoelens. ‘Nuance klinkt in het hedendaagse debat alsof iets wordt afgezwakt, maar eigenlijk betekent het gewoon dat ik een completer beeld geef.’ Hij is net een wetenschapper, redeneert de rapper verder: ‘Als je die om een conclusie vraagt, krijg je een lang verhaal vol met ja, maar, nee, maar, of weet ik niet, maar. Ik vind het interessant om in mijn muziek zulke genuanceerde conclusies over mijn gevoel te trekken.’
‘Nuance klinkt alsof iets wordt afgezwakt, maar eigenlijk geef ik gewoon een completer beeld.’
Dit is duidelijk te horen op het nummer Addis, waar een alledaags kopje koffie een rits aan gevoelens en gedachten losmaakt bij de rapper. ‘Daar hoor je me hardop denken. Ik vind het echt leip dat menselijk contact ervoor zorgt dat ik Ethiopische koffie kan drinken uit een Scandinavische mok’, vertelt hij. ‘Die interconnectedness vind ik mooi.’ Anderzijds voelt Sef, koffie nippend, dat uitbuiting ook een kant van het verhaal is. ‘De Ethiopische boer verdient niet eerlijk aan dat kopje koffie. De exploitatie die aan dat kopje is verbonden, is een probleem.’
Achter al die nuances ligt het gevaar op de loer dat het allemaal te serieus wordt, weet de artiest. ‘Dan wordt muziek monotoon en is het niet interessant. Ik wil daarom ook af en toe iets luchtigs zeggen als het voor de rest alleen maar serieus is. Een afslag nemen, waardoor je moet blijven luisteren’, zegt Sef met een lach op zijn gezicht. ‘Dat kan een lichter nummer zijn, qua klank of qua inhoud, maar kan ook in een nummer zelf zitten.’ Dit luchtige toontje is door het hele album heen te horen. Op Als Een Boom Valt, dat voorafgaat aan het zwaarmoedige betoog Kapitaal, rapt hij bijvoorbeeld: Of werd het sowieso wel tijd nu voor onze ondergong? Ik bedoelde ‘ondergang’, maar goed you understood allang. ‘Het is eigenlijk net als een palate cleanser in een restaurant’, grinnikt hij. ‘Daardoor wordt het weer spannend.’
De barricaden op
De kern van het album is en blijft Sefs onbegrensde onvrede over de status quo, benadrukt hij. Ondanks zijn nuances zijn de nummers doordrenkt met kritiek op het kapitalisme en andere systemen van maatschappelijke ongelijkheid. ‘Als je geen standpunt inneemt, ben je gewoon passief. Dat is voor mij onleefbaar geworden’, verklaart hij zijn protestmuziek. ‘Het is frustrerend om allemaal fucked up shit te zien maar niet weten wat te doen. Die frustratie moest ik kwijt. De essentie van het album is dan ook 100% expressie van mijn ontevredenheid’, stelt hij resoluut.
Het werkt bevestigend om zijn frustratie de wereld in te slingeren, vertelt de rapper. ‘Als iemand reflecteert op jouw expressie, voel je dat je niet de enige bent’, zegt hij bevlogen. ‘Als ik de enige zou zijn, zou ik me wel heel kut en eenzaam voelen. Dat is nu gelukkig niet zo. Het kwartje begint bij heel veel mensen te vallen. Er is momentum.’
‘Als je geen standpunt inneemt, ben je passief. Dat is voor mij onleefbaar geworden.’
Dat ziet hij niet alleen onder zijn luisteraars, maar ook bij de massale demonstraties waar hij de afgelopen jaren naartoe ging. ‘Ik heb helemaal geen zin om naar een demonstratie te gaan, het liefst heb je niks om tegen te demonstreren’, vertelt hij. ‘Als ik dan bij het Woonprotest of het antiracismeprotest op de Dam was, voelde het toch zinvol. Hey, shit, ik ben blij dat dit gebeurt, dat we ons erover uitspreken en ik heb geholpen om het plein te vullen.’
Onvrede uitspreken is de eerste stap naar een betere wereld, daar is Sef zeker van. Door het huidige systeem te verwerpen kan hij dromen over een wereld waarin er geen kapitalisme, uitbuiting en grenzen meer zijn. Hoe dat systeem moet worden ingericht, weet hij ook niet precies. ‘Het is fucking moeilijk en de problemen die moeten worden opgelost zijn heel groot. Dat gaat tegen alle odds en heel veel belangen in’, voert hij rede. Het enige dat voor Sef vaststaat, is dat er een mooiere wereld mogelijk is. ‘Ik weet zeker dat het kan. Heel veel grote ideeën waren eerst onmogelijk, zelfs kapitalisme.’
Dit artikel staat in ANS-krant 9.