Wanneer we denken aan succesvolle ondernemers die innovatieve technologieën ontwikkelen en inzetten, schieten namen als Elon Musk en Bill Gates al snel te binnen. Maar hoe zit het met zakenvrouwen in een door testosteron gedomineerde sector als tech? Stijn Keizers (24) onderzocht hoe vrouwelijke ondernemers omgaan met stereotyperingen binnen hun vakgebied.
Keizers rondde zijn master Innovatie en Ondernemerschap aan de Radboud Universiteit (RU) af met een scriptie over de obstakels en kansen voor vrouwen in de techsector. ‘Stereotypen interesseerden me altijd al, we krijgen er vrijwel elke dag mee te maken’, vertelt hij. Hoewel hij ooit een andere carrièrerichting voor ogen had – hij rondde eerst mbo en hbo toerisme af – gooide de coronacrisis roet in het eten. ‘Afgestudeerd zijn in een sector die op dat moment stillag, was niet ideaal’, lacht hij. Hij besloot een andere richting in te slaan en ging verder met een pre-master en master aan de RU, waar hij zijn passie voor ondernemerschap verder ontwikkelde.
Een vliegende start
‘Wanneer een mannelijke compagnon een idee of plan verwoordt, wordt het plan sneller aangenomen dan wanneer de vrouwelijke ondernemer iets voorstelt’, vertelt Keizers. Opvallend is dat ondanks deze achterstand vrouwen sneller accelereren. Volgens Keizers kan de snellere doorgroei in hun positie deels verklaard worden door de zichtbaarheid van vrouwelijke ondernemers. ‘In een sector waar mannen de norm zijn, valt een vrouw op’, vertelt Keizers. ‘Dat komt misschien omdat je toch wel de vreemde eend in de bijt bent, je krijgt meer aandacht, of mensen vinden het juist interessant en denken: wat doet zij hier dan?’ Voor zijn scriptie interviewde Keizers twaalf vrouwelijke ondernemers in de Nederlandse techsector. Hij ontdekte dat veel vrouwen bij de start van hun carrière een achterstand ervaren door negatieve stereotyperingen, maar wanneer ze eenmaal omarmd zijn in hun netwerk, sneller doorstromen. ‘Een van mijn respondenten verwoordde het treffend: “Je begint met een twee-nul achterstand, maar je acceleratiesnelheid is hoger.”’
Een veelvoorkomend stereotype volgens respondenten is de overlap tussen moederschap en ondernemen. Keizers licht toe: ‘Vrouwelijke ondernemers krijgen vragen zoals: “Kun je dit wel combineren? Wil je echt een gezin naast je onderneming?”’ Zijn scriptie belicht dat onder vrouwelijke ondernemers wederzijdse herkenning te vinden is van de uitdaging om een gezin te onderhouden en tegelijkertijd een bedrijf te runnen, maar ook dat dit ervoor zorgt dat vrouwen onterecht als minder flexibel of ondernemend worden bestempeld. Volgens de respondenten zijn vrouwelijke ondernemers daarnaast eerlijker in het overbrengen van informatie dan hun mannelijke collega’s. Mannen overdrijven hun prestaties net iets meer.
Buiten de theoretische kaders kleuren
Keizers koos bewust voor een onderzoeksmethode die zich richtte op persoonlijke ervaringen van de deelnemers in plaats van slechts theoretische kaders. ‘Een theorie kan wel zeggen dat iets op een bepaalde manier werkt, maar als iemand het anders ervaart, wie ben ik dan om dat in twijfel te trekken?’ vroeg hij zich af. Deze aanpak gaf hem veel vrijheid en leverde boeiende gesprekken op, vervolgt hij. ‘Ik kon niet tegen een respondent zeggen: “Ja, maar volgens de theorie zou jouw ervaring anders moeten zijn.”’
Keizers raadt anderen aan om vooral een onderzoeksmethode te kiezen die bij hen past, in plaats van zich blind te staren op het onderwerp: ‘Je kan iets nog zo interessant vinden, maar als je vervolgens statistische analyses moet doen terwijl je daar een hekel aan hebt, wordt het alsnog een ramp. Ik heb na mijn statistiekvakken besloten: SPSS ga ik nooit meer openen. En dat heb ik tot op de dag van vandaag niet gedaan.’
Mansplaining of feministisch onderzoek?
Dat hij als man onderzoek deed naar vrouwen in tech, riep hier en daar vragen op. ‘Het werd eigenlijk altijd wel even benoemd, bijvoorbeeld als een van de respondenten thuis tijdens het eten aan haar gezin vertelde dat ze de volgende dag een interview met mij had. Maar echt hinder heb ik er niet door ondervonden.’ Hij vond het belangrijk om hierbij altijd duidelijk te maken waarom hij dit onderzoek deed: ‘Stereotyperen kan natuurlijk erg negatief ervaren worden, dus ik wilde niet dat iemand zich ongemakkelijk zou voelen.’
Verandering teweegbrengen was niet per se het doel van zijn scriptie, maar in kaart brengen wat er speelt, is volgens Keizers minstens zo belangrijk. ‘Het zal altijd lastig blijven om te zeggen hoe erg je iets kunt generaliseren. Ik heb specifiek deze mensen gesproken, daar kan ik iets over vertellen, maar het is aan iemand anders om verder onderzoek te doen.’
Of hij zelf nog iets met dit thema gaat doen? Keizers lacht: ‘Ik weet niet of ik hier mijn levenswerk van maak, maar het blijft me fascineren. Wie weet start ik ooit nog een onderneming in de tech. Maar dan wel op mijn eigen manier – zonder SPSS.’
Dit artikel verscheen eerder in ANS-krant 4.