ChatGPT houdt het hoger onderwijs al maanden in zijn greep. De chatbot kan onder meer essays schrijven waardoor het wordt gezien als gevaar voor het onderwijs. Aan de andere kant zien wetenschappers juist kansen in deze kunstmatige intelligentie (AI) en de onderwijsvormen die het kan opleveren.
Eind 2022 werd de kunstmatige intelligentie ChatGPT in het leven geroepen door het Amerikaanse bedrijf OpenAI. Het is een chatbot die onder andere teksten kan schrijven aan de hand van vragen die de gebruiker stelt. Dit taalmodel beschikt over veel informatie en slaagt erin om coherente teksten te genereren met een overtuigende toon. Dit roept de angst op in het hoger onderwijs dat studenten hun essays vanaf nu laten schrijven door ChatGPT. Vera Blazevic, onderzoeker innovatiemanagement aan de Radboud Universiteit (RU), is vooral enthousiast over het nieuwe taalmodel. ‘Het is er nou eenmaal en het kan heel veel, dus waarom zouden we het niet inzetten?’, vraagt ze zich af. Volgens Blazevic is ChatGPT onder andere een nuttig hulpmiddel bij het schrijven en nakijken van teksten, en werkt het goed om op nieuwe ideeën te komen.
Desalniettemin erkent Blazevic ook de gevaren van de AI. De teksten die door ChatGPT worden geschreven staan namelijk bol van feitelijke onjuistheden. ‘Als studenten er niet kritisch naar kijken en alles aannemen wat erin staat, dan is het zeker gevaarlijk’, betoogt ze. ‘Daarom moeten we de studenten leren hoe ze het moeten gebruiken’, aldus de onderzoeker. Daarnaast ligt het gevaar op de loer dat studenten door het gebruik van het taalmodel niet zelf leren en daardoor de leerdoelen van cursussen niet halen. ‘Dan hebben we betere leerdoelen nodig’, stelt Nils Müller, projectmanager van het Living Lab ‘Learning for the future’ van de RU. ‘We willen studenten op het echte leven voorbereiden en AI is onderdeel van dit leven.’ Hij is kritisch op de terughoudendheid van universiteiten: ‘Doen alsof het niet bestaat dient de studenten niet. Als ChatGPT zo revolutionair is als mensen denken, dan moet juist goed worden gekeken hoe je het meeneemt in het onderwijs.’
Behulpzame buddy
ChatGPT kan op verschillende manieren bevorderlijk worden ingezet door zowel studenten en docenten. Zo dient de AI als een zoekmachine: ‘Je vult in wat je wil weten en krijgt allemaal nieuwe informatie waar je meer over kan opzoeken en waarmee je de zogenaamde prompts kan verbeteren’, vertelt Blazevic. ‘Het is soms zelfs nuttiger dan Google omdat je beter kan uitleggen wat je zoekt.’ Het taalmodel is daarnaast een goede brainstormpartner en het kan ideeën genereren waar een student inspiratie uit kan halen.
Het taalmodel kan dingen ook efficiënter maken zoals het schrijven van teksten. ‘Soms weet je wel wat je wil schrijven, maar worstel je met de formulering. ChatGPT kan je dan helpen’, legt de onderzoeker uit. Verder kan de chatbot teksten makkelijk samenvatten. Müller denkt dat ChatGPT bijvoorbeeld goed kan werken voor het samenvatten van aantekeningen van colleges. ‘Je kan de aantekeningen door ChatGPT laten structuren en er misschien learning cards van laten maken’, vertelt hij enthousiast. Ook docenten kunnen het volgens hem inzetten om bijvoorbeeld lesmateriaal te ontwerpen.
Naast het schrijven en samenvatten van teksten kan de chatbot ook teksten nakijken op structuur, grammatica en typefouten. ‘Je kan ChatGPT bepaalde criteria geven waarop het een tekst kan nakijken’, vertelt Müller. ‘ Ik heb van een aantal docenten gehoord dat ze aan het onderzoeken zijn of ze het kunnen gebruiken voor het nakijken van teksten. Voor grammatica en typefouten lijkt het in ieder geval goed te werken.’
Blazevic legt uit dat al deze functies van het taalmodel niet nieuw zijn. ‘Het kan wel meer dan de dingen die we al tot onze beschikking hebben. Doordat het de informatie die het heeft combineert, is het krachtiger dan andere tools.’
Overtuigende onzin
Blazevic en Müller moedigen studenten en docenten vooral aan om te experimenteren met ChatGPT, maar waarschuwen eveneens voor gevaren van de chatbot. ‘De antwoorden van ChatGPT zijn erg zelfverzekerd, maar het kan complete nonsens zijn’, vertelt Blazevic. De schrijfbot maakt namelijk associaties tussen woorden en zoekt naar dingen die zouden passen, maar niet per se waar zijn. ‘Het weet niet wat waarheid is’, zegt Müller. ChatGPT heeft geen bewustzijn waardoor het zichzelf niet controleert op die feitelijke onjuistheden. Het heeft ook geen toegang tot het internet waardoor de chatbot geen bronnen aangeeft. Dit zou in de toekomst kunnen veranderen, maar ChatGPT zal volgens Blazevic vanwege zijn gebrek aan bewustzijn nog steeds door kunnen gaan met het zelfverzekerd verkondigen van onzin. Daarom is het belangrijk om begrip te hebben van de stof om te kunnen beoordelen of een tekst juist is. ‘Het is een paradox. Je vraagt om iets te weten, maar je moet een expert zijn om het goed te kunnen beoordelen’, zegt de onderzoeker. Volgens de twee wetenschappers is het belangrijk om achteraf kritisch naar de tekst te kijken en het zonodig aan te passen. Het gevaar is echter dat studenten alles wat ChatGPT zegt voor waar aannemen en zo verkeerde dingen leren.
Het tweede gevaar van ChatGPT dat Blazevic en Müller zien, is dat studenten door het gebruik ervan niet de leerdoelen van cursussen halen. De mogelijkheid bestaat namelijk dat studenten opdrachten volledig door ChatGPT laten schrijven, wat niet alleen plagiaat is, maar waardoor ze ook geen nieuwe ideeën leren bedenken en ze zelf de stof niet leren. Volgens Blazevic is dit vooral een gevaar voor het bacheloronderwijs. ‘In je bachelor maak je vooral kennis met begrippen. De opdrachten die daarop zijn gebaseerd, kan ChatGPT goed maken zonder veel fouten’, vertelt ze. ‘Daar kan een student met behulp van AI zonder leren goed doorheen komen, maar daardoor is de basis waar je de jaren daarna op voortbouwt niet goed.’ Studenten leren dan ook niet om kritisch na te denken. In het masteronderwijs wordt meer gebruik gemaakt van toepassingen en specifieke casussen. ‘ChatGPT is niet goed in die applicaties en kritisch denken, dus daar vormt het geen gevaar’, aldus Blazevic.
Tot slot ziet Blazevic ook nog een heel ander probleem: het bedrijf achter ChatGPT is een commercieel bedrijf. ‘Alle data die je invult gaat naar dat bedrijf en daarnaast wordt al die nieuwe data onderdeel van de database.’ Daarom waarschuwt Blazevic dat je nooit persoonlijke gegevens moet invullen. Verder zal OpenAI volgens de onderzoeker in de toekomst een verdienmodel van de chatbot willen maken en is het niet goed om afhankelijk te zijn van slechts een model: ‘We moeten daarom ook kijken of er andere modellen zijn, maar op dit moment is ChatGPT de meest krachtige.’
Impactvolle interventie
Er zijn dus gevaren die op de loer liggen en dit heeft impact op het hoger onderwijs. De RU geeft op haar website aan op de hoogte te zijn hiervan en er aandacht voor te hebben. ‘De universiteit is nog bezig met het ontwikkelen van beleid’, benadrukt Blazevic. ‘Het onderwijssysteem is moeilijk te veranderen doordat er vaak te weinig geld en ruimte is voor innovatie’, vertelt Müller. ‘Ik snap ook wel dat de universiteit terughoudend is omdat de consequenties nog niet goed zijn in te schatten.’
Toch denken de onderzoeker en projectmanager dat de universiteit moet gaan inzetten op nieuwe onderwijsvormen om de gevaren van ChatGPT te ondervangen. Zo is het volgens hen verstandig om nieuwe leerdoelen te formuleren. ‘We moeten werken richting een onderwijssysteem waarin het toepassen van kennis belangrijker wordt zoals op specifieke cases, zodat studenten iets moeten toevoegen’, vertelt Blazevic. Müller bevestigt dit en ziet vooral waarde in het toepassen van kennis op bestaande maatschappelijke problemen zoals dat ook gebeurt in het Living Lab waar hij projectmanager van is. Doordat studenten iets moeten toevoegen, wordt het kritisch denken van hen bevorderd. Dat kan eveneens door ChatGPT in te zetten in het onderwijs. ‘Je kan studenten in een opdracht vragen om een antwoord te creëren met de chatbot en te vragen of ze kunnen aanwijzen wat niet goed is aan zijn antwoord’, legt Blazevic uit. Zo leren studenten te werken met ChatGPT, kunnen ze niet klakkeloos overnemen wat de chatbot zegt en leren ze kritisch nadenken.
Het inzetten in plaats van weren van ChatGPT is volgens Müller ook de juiste strategie omdat AI onderdeel is van de wereld. ‘Het onderwijs moet wel in verhouding staan met met de echte wereld’, stelt hij. Hij legt uit dat het waarschijnlijk is dat studenten AI later in hun werk moeten gebruiken. Als alle vormen van AI vervolgens verboden worden op de universiteit dan zijn studenten daar niet goed op voorbereid, bepleit hij. Dat de schrijfvaardigheid misschien zal verslechteren is volgens de projectmanager geen probleem: ‘Schriftelijke communicatie is momenteel een erg belangrijke vaardigheid maar misschien hebben we dat straks niet meer nodig en dan moeten we er wellicht niet te veel tijd in steken. Misschien is het klassieke essay niet langer relevant.’ Studenten moeten nog wel leren om ChatGPT goed te gebruiken. ‘Hoe beter de vragen, hoe beter het resultaat. Studenten moeten nog leren om die goede vragen te stellen’, vertelt Blazevic.
Al met al heeft ChatGPT voor veel ophef gezorgd in het hoger onderwijs. Die ophef is volgens de twee wetenschappers niet nodig. ‘Nu denkt iedereen dat ChatGPT alles gaat veranderen, zo zien we dat vaker met innovaties’, vertelt Müller. ‘Achteraf blijkt het dan voor sommige dingen te helpen en anderen niet.’ Dat geldt volgens de projectmanager en onderzoeker ook voor ChatGPT. Desalniettemin is het volgens hen wel belangrijk dat er goed wordt nagedacht over wat we met AI willen in het onderwijssysteem om het naar een hoger niveau te trekken. ‘Dit gaat niet de laatste AI worden en het gaat alleen maar beter worden’, concludeert Müller.