Home CultuurANS kijkt ANS Kijkt: Tenet (2020) – ★★★★

ANS Kijkt: Tenet (2020) – ★★★★

door Eva Graaff

Al vele jaren wordt Christopher Nolan door menigeen als een van de topregisseurs van onze tijd beschouwd, met bekende films als Dunkirk en Interstellar. Eind augustus trad zijn nieuwe film Tenet in Nederland in première. Warner Bros maakte bekend dat deze film na een maand nog steeds op nummer 1 stond in de Nederlandse bioscopen. Is het de hype waard?


Beeld: still uit de trailer.

Tenet, een sciencefiction actiefilm, sleurt de kijker mee in een serie van gebeurtenissen waartussen de samenhang onduidelijk lijkt, zoals een schietscène in een operazaal en een marteling van de hoofdpersoon. Deze hoofdpersoon wordt gespeeld door John David Washington, die alleen ‘The Protagonist’ wordt genoemd en wiens echte naam nooit duidelijk wordt. Hij is een internationale geheim agent, die een internationale wapendealer moet opsporen: Andrei Sator. Op deze missie ontmoet hij Neil, een andere geheim agent, die verdacht veel van zowel de missie als van hem af weet. Sator, de wapenhandelaar, is niet met standaard illegale wapens bezig: hij verzamelt delen van het algoritme -een wetenschappelijk toestel- waar de film om lijkt te draaien. De delen worden teruggestuurd in de tijd door mensen uit de toekomst en Sator krijgt bericht van hen waar deze delen dan aankomen. Het algoritme zal, wanneer het compleet en werkend is, het heden verwoesten en de toekomst een ‘nieuwe kans’ geven. Hoe cru dit ook lijkt, past de wens van een nieuwe start wel ergens in de huidige tijdgeest, vooral in verband met het klimaatprobleem.

Zeven landen

Tenet heeft veel indrukwekkende beelden. Dit komt omdat de film in wel zeven landen is gefilmd: van de Verenigde Staten tot in India. Er zijn bijvoorbeeld scènes in een windmolenpark, in een Italiaanse villa aan de kliffen van Ravello en op een boot aan de Amalfikust. De meest indrukwekkende locatie is in de woestijn, dichtbij Californië. Hier is de fictieve afgesloten Sovjet stad Stalk-12 volledig als set gebouwd, gebaseerd op echte afgesloten steden uit de Sovjettijd. Op deze set vinden de eindscènes plaats. Al deze verschillende locaties zorgen ervoor dat de toeschouwer gevoelsmatig in een volledig andere wereld komt. Vooral de fictieve stad creëert nieuwe beelden die de kijker niet gewend is uit het dagelijks leven, waaruit een soort onwennigheid ontstaat die past bij de sfeer die in de eindscènes wordt gecreëerd.

‘De slimme taalvondsten maken de film extra ingenieus en interessant.’

SATOR

Nolan heeft voor zijn film het SATOR-vierkant gebruikt. Dit is een Latijns vierkant van vijf woorden die van verschillende kanten steeds hetzelfde spellen. Deze woorden zijn allemaal gebruikt door Nolan en spelen een belangrijke rol in zijn film. De geschiedenis van het vierkant en de slimme taalvondsten zorgen voor een extra laag in Tenet, die de film extra ingenieus en interessant maakt. In de buitenste rijen van het vierkant valt bijvoorbeeld het woord ‘Sator’ te lezen. Dit is de naam van de antagonist en betekent ‘zaaier’. Dit karakter ‘zaait’ als het ware de toekomst.

Een ander woord uit het vierkant is ‘Arepo’. Dit is de achternaam van de man die twee Goya schilderijen heeft vervalst, waarmee Sator zijn vrouw Kat chanteert. Tenet is zowel de naam van de film als die van de organisatie waar de Protagonist voor werkt. Het is een palindroom, een woord wat van voren naar achter en van achter naar voren hetzelfde woord vormt. Dit staat in verband met het feit dat de karakters uitvogelen hoe zij vooruit en achteruit kunnen reizen in de tijd. De woorden ‘Opera’ en ‘Rotas’ spelen een kleinere rol: de eerste scène van de film bevindt zich in een operazaal en Rotas is het beveiligingsbedrijf van de ‘freeport’, waar handel in kunst plaatsvindt zonder belasting, die Neil en de Protagonist proberen te beroven. Naast dit alles laat de zin ‘Sator Arepo tenet opera rotas’ zich vertalen naar ‘de zaaier Arepo houdt de wielen bezig’. Of dit iets met de wielen van de tijd te maken heeft, mag de kijker zelf bepalen…

‘Doordat de kijker weinig te weten komt over de karakters, wordt het lastig om mee te leven.’

Andere verwachtingen

Het vaste publiek van Nolans films is inmiddels gewend geraakt aan de muziek van Hans Zimmer, maar met Tenet verrast de regisseur hen met muziek van componist Ludwig Göransson. Hoewel de muziek goed past bij de sfeer van de film, met veel luide klanken en elektronische geluiden die niet traditioneel instrumentaal zijn, zit er toch geen meesterwerk tussen zoals zo vaak bij Zimmer het geval is. Dit komt omdat hij meer vanuit emotie lijkt te werken, zoals in ‘Time’ uit Inception en ‘No Time For Caution’ uit Interstellar. Zijn nummers bereiken vaak een bombastisch punt op hetzelfde moment dat de film en de karakters hun climax bereiken.

Hiernaast is het niveau van medeleven dat de film opwekt ook aanzienlijk laag. Doordat de kijker weinig te weten komt over de karakters, wordt het ook lastig om met hen mee te leven. Alleen Kat wordt mishandeld door haar echtgenoot Sator en wekt daarmee emotie op bij het publiek. De rest van de karakters blijven vlak, zelfs als iemand zichzelf opoffert. Hierdoor mist de film een laag die bij films als Inception juist keihard binnenkwam.

‘Het is een genot om de ingewikkelde plotlijn te volgen.’

De Tijd

Doordat de tijdlijnen in deze film naast elkaar lopen, ziet de kijker de personages tegelijkertijd in de normale chronologische lijn en de personages in reverse. De mensen die gewoon in de vooruitlopende tijd leven, zoals wij in de realiteit ook doen, bewegen dus normaal. Maar de mensen die in een teruglopende tijdlijn zitten, bewegen alsof het beeld teruggespoeld wordt. Aangezien je hen ook weleens op hetzelfde moment in beeld ziet, konden de beelden van de karakters in reverse niet simpelweg omgekeerd worden, maar moesten de acteurs hun bewegingen omgekeerd maken. Dit vertelde John David Washington in een interview met Gizmodo Australia. Het is een van de meest indrukwekkende aspecten van de film, aangezien het hartstikke accuraat is gedaan en de fysiek van de acteurs echt lijkt geëdit. Het spelen met tijd is een aspect dat Christopher Nolan ook al heeft onderzocht in zijn films Memento en Inception.

De gebeurtenissen zijn soms logisch en voorspelbaar, maar er zijn ook momenten dat de verschillende tijdlijnen lastig te volgen zijn. Toch is het een knap staaltje schrijf- en regiewerk van Nolan en de 2 uur en 30 minuten zijn geen verspilde tijd. Het is een genot om alle verschillende locaties te zien, de ingewikkelde plotlijn te volgen en de slimme kleine details te ontdekken die zo typerend zijn voor Nolans werk. Toch gaan de natuurkundige aspecten soms ten koste van het medeleven dat de toeschouwer voelt. Nolans films zijn altijd van immens hoge kwaliteit, maar dit is niet zijn beste werk tot nu toe.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen