Rojo speelt zich af in het Argentinië van 1975, vlak voor het land omslaat tot een militaire dictatuur. De film toont de oplopende spanningen alvorens de staatsgreep plaatsvond en het daaruit resulterende onderlinge wantrouwen onder het volk van Argentinië.
Tekst: Jackie de Bree
De hoofdrolspeler Claudio (Darío Grandinetti) is een welbekend advocaat en tevens modelburger. Hij zit in een restaurant wanneer een gespannen vreemdeling zijn tafel opeist. Hij wil eten, en Claudio is daarentegen nog aan het wachten op zijn vrouw. Claudio draagt zijn plek over aan de man om hem vervolgens openlijk te vernederen, waarop hij zijn positie inneemt tegen de muur en voldaan een sigaret opsteekt. Kort daarna wordt de man vanwege zijn uitbarsting het restaurant uitgezet, waarna de ober de tafeltjes sussend bij langs loopt en de klanten verzekert dat er niks aan de hand is. Nadat Claudio en zijn vrouw uit het restaurant zijn vertrokken, worden ze verrast door diezelfde man. Hij en Claudio belanden in een gevecht, waarna de man zichzelf neerschiet. Claudio besluit het nog ademende lichaam, en daarmee de vrede in Argentinië, te begraven. Na het incident wordt Claudio op de hielen gezeten door een huichelachtige detective (Alfredo Castro), een oud televisiester.
Het incident speelt zich drie maanden voor de coup af. Regisseur Benjamín Naishtat laat hier zien hoe hoog de spanningen, al voor de moorddadige onderdrukking, opliepen. De film toont hoe de corruptie zich als een hardnekkige ziekte verweeft in de banaliteit van het dagelijkse leven. ‘Ik wilde mensen meenemen naar de maanden voor de staatsgreep van de militaire junta in Argentinië, naar de atmosfeer waarin het land gereed werd gemaakt voor genocide, waarin argwaan en angst als politieke wapens werden ingezet om geweld te normaliseren’, aldus de regisseur.
‘Memoria, verdad y justicia’
Rojo verwijst naar alle vermiste slachtoffers uit de vuile oorlog, Naishtat gebruikt hiervoor zijn eigen familiegeschiedenis. Zo was zijn grootmoeder vakbond juriste waardoor ze een bedreiging vormde voor het opkomende totalitaire regime. Op de avond dat zij werd opgepakt brandde, op onverklaarbare wijze, hun huis af. Zo doen zich in de film gelijke absurdistische gebeurtenissen voor. Volgens Naishtat moeten we het verleden omscheppen en opgraven om zo de waarheid aan het licht brengen, er moet een vorm van gerechtigheid worden geschapen. Memoria, verdad y justicia: Herinnering, waarheid en rechtvaardigheid.
De film begint dan ook met een kritische blik op het dubieuze volk van Argentinië, dat het hoognodige rechtschapenheid van die tijd in de weg heeft gestaan: het beeld van een, ogenschijnlijk, verlaten huis van een gearresteerd gezin stemt het publiek wat argwanend. Begeleid onder vrolijk gezang van vogels komen op klaarlichte dag verschillende mensen met handen vol spullen naar buiten lopen. Naishtat toont hier de verontrustende onverschilligheid van het beschaafde volk jegens hun landgenoten, die hoogstwaarschijnlijk zijn vervolgd vanwege hun non-comformistische denkbeelden.
Terreur op een schoteltje
Door de gehele film heerst een grimmige en bovenal verstikkende sfeer. Deze wordt teweeggebracht door meerdere, meesterlijk uitgewerkte, factoren. De brandende druk van het opkomende terreur wordt van het begin af aan neergeslagen tot een taboe; er wordt in het hechte, en enigszins benauwende, dorp geen enkel woord over gerept. Deze kille setting wordt onder andere gevormd door weke familie feestjes, waar onder het genot van bordspelletjes uitsluitend over taart, drankjes en de groeispurt van de kinderen wordt gepraat. Daarnaast presenteert het schijnbaar degelijke bestaan van Claudio en zijn familie zich verder in wekelijkse potjes tennis, gezellige avondjes uit en familiedagen naar een rodeo.
Deze zelfde ‘heilige’ schijn doet zich voor wanneer Claudio na enige tijd niets meer van een vriend verneemt besluit hij hem op te zoeken. Diens huis blijkt leeg te staan. De buurvrouw vertelt hem dat hij op vakantie is, hier voegt ze echter fluisterend aan toe dat de man enige radicale ideeën had. Claudio knikt haar slechts vriendelijk toe en mompelt dat zijn vriend vast en zeker over een tijdje terug zal zijn van zijn vrije dagen. Ook hier blijkt dat alle confronterende signalen van een moordlustige militaire onderdrukking de kop in werden gedrukt. Het lijkt wel alsof men slaapt met de gedachte dat schijn en stilte de oplossing zullen bieden voor een verzwegen probleem.
Naarmate de film vordert wordt echter het tegendeel bewezen: de verzwegen angsten van Claudio, in combinatie met de oplopende dreiging van zowel de terreur als de geslepen detective, doen de spanningen namelijk opborrelen: niet alleen Argentinië, ook Claudio verrot.
Aan het eind van de film wordt teruggeblikt op de hysterische man in het restaurant. Nadat deze werd toegesproken door Claudio liet hij zijn frustraties los over de aanwezigen in het restaurant; zij waren hoeren en nazi’s. Nadat je anderhalf uur getuige bent geweest van de verderfelijke gebeurtenissen en spanningen in het Argentinië van 1975, kan je je, als toeschouwer, vinden in de losgeslagen waanzin van de man. Het lijkt daarom ook onbegrijpelijk dat de inwoners zich voorheen, in zo’n absurde situatie, glimlachend achter hun stukje taart hebben verscholen. De opgedofte burgers sloten zo naïef hun ogen, opdat ze maar lang en gelukkig mogen leven. Naishtat laat ons echter inzien dat het juist de waanzinnige gek is die de waarheid recht aan doet.