In deze gure wintermaanden zijn films die ons de kou even doen vergeten altijd welkom. We proberen het met Whiplash, een dramafilm uit 2014. Whiplash laat het grote publiek zien dat een drumstel en wat jazzmuziek wel degelijk ingrediënten kunnen zijn voor een aangrijpend en bloedstollend verhaal. De grote recensenten der aarde (zoals die van The Guardian en Telegraph) strooiden al massaal met 4- of 5-sterrenbeoordelingen wanneer zij deze film van commentaar voorzagen. ANS zette een kop thee, omhulde zich met een warm dekentje en keek vol aandacht naar Whiplash.
Maximale potentie
De film draait om Andrew Neiman (Miles Teller), een 19-jarige aspirant drumlegende. Andrew heeft de eer om te mogen studeren aan het uitmuntende – doch fictionele – Shaffer Conservatory of Music, gelegen in New York City. Daar valt hij ten prooi aan Terence Fletcher (J.K. Simmons), een docent van het conservatorium wiens doel het is om de maximale potentie uit elk van zijn leerlingen te halen. Fletcher heeft zijn eigen jazzband op het conservatorium die binnen de school aan de top staat en waar dus alleen de allerbesten deel van uit mogen maken. Hij klinkt nu misschien als de ideale docent, maar hij blijkt je grootste nachtmerrie. Fletcher is niet bepaald de rust zelve; hij schreeuwt, scheldt zijn leerlingen zonder pardon uit, en is ook niet vies van een pedagogische tik hier en daar. Toch geeft de ambitieuze Andrew niet op. Drummen is zijn grote liefde, wat wel blijkt uit het feit dat hij zelfs verwond door een auto-ongeluk nog doordrumt. Hij moet en zal de beste worden. Fletcher neemt deze uitdaging maar al te graag aan en drijft Andrew tot het uiterste.
De keerzijde van de muziekwereld
Schrijver en regisseur Damien Chazelle (tevens schrijver van de nieuwste bioscoophit La La Land) heeft uitstekend werk afgeleverd. Whiplash is niet de standaard dramafilm en zeker niet de standaard muziekfilm. Geen clichés, romantiseringen van de werkelijkheid of sentimentele subplotten. Hierdoor voelt de film bloedeerlijk aan. De muziekwereld is voor velen een droomwereld en vaak wordt hier de nadruk op gelegd. Whiplash staat daarentegen voor de harde keerzijde van deze wereld: drummen tot je handen bloeden, wat geen excuus is om te stoppen. Dagelijks repeteren tot diep in de nacht, om de volgende ochtend weer verder te gaan. Kritiek ontvangen, ontelbare keren, en steeds de moed niet opgeven. Andrew doorstaat het allemaal. Toch blijft hij ontzettend vastberaden, hoe zwaar hij het ook heeft, wat bijna ontroerend is om te zien. Zijn doorzettingsvermogen geeft de harde film een positieve draai. Het camerawerk maakt het nog een stukje intenser: zo is tijdens de drumopvoeringen van Andrew elke bloed- en zweetdruppel te zien, zowel op Andrews lijf als op het drumstel. De opzwepende jazzmuziek, de cinematografische stijl en het sterke acteerwerk van de acteurs komen samen tot een meesterwerk van een film.
Intimiderend
‘You are a worthless, friendless, little faggot-lipped piece of shit, whose mommy left daddy when she figured he wasn’t Eugene O’Neill, and who is now weeping and slobbering all over my drum set like a fucking 9-year-old girl.’ Stel je voor dat een van je docenten dit, zomaar één van de tirades van Fletcher, op 10 centimeter afstand van je gezicht naar je zou schreeuwen. Met consumptie. Dat gevoel, maar dan ruim anderhalf uur lang, is het gevoel wat Whiplash de kijker geeft. De film is steengoed maar hierdoor ontzettend intimiderend. Niet weten wanneer Fletcher weer zal exploderen en welke vorm dat dit keer zal aannemen, zorgt voor een constant gevoel van dreiging tijdens het kijken van de film. Dit is waarschijnlijk precies het effect wat de regisseur teweeg wilde brengen, aangezien dit is hoe de personages zich voelen. Het kan de kijker echter wel met een naar gevoel achterlaten.
Magere subplotten
Hoewel de indruk nu wel gewekt is, draait de film niet volledig om een dyade bestaande uit Fletcher en Andrew. Voor de vader van Andrew is ook een rol weggelegd en er is zelfs een schattig bioscoopmeisje in het spel. Deze subplotten zijn helaas wat minder sterk uitgepakt. Het is jammer dat er weinig aandacht besteed is aan de band tussen Andrew en zijn vader, terwijl deze wel hecht is. Dit was een kans geweest voor de regisseur om Andrews sociale leven niet volledig om Fletcher te laten draaien, wat nu zo lijkt te zijn en wel weer lichtelijk onrealistisch aanvoelt. De vraag is daarbij nog maar in hoeverre de prille romance met het bioscoopmeisje relevant is geweest voor het verhaal.
Whiplash is een rauwe en eerlijke film, en hoewel het verbale geweld soms bijna eng wordt, is wegkijken geen optie. Je hoeft geen muziekliefhebber te zijn om ervan te kunnen genieten: het heeft de potentie heeft om iedereen met zich mee te kunnen slepen. Tijdens het kijken van Whiplash bestaat er niks anders meer dan de wereld van Andrew en Fletcher. De missie om de kou te vergeten, is dus zeker geslaagd.