Dave Eggers, tegenwoordig vooral bekend van The Circle (2013), weet in zijn romans op indrukwekkende wijze persoonlijke verhalen te combineren met grotere maatschappelijke kwesties. Op die manier confronteert hij lezers keer op keer met realiteiten die net voorbij het voorstellingsvermogen liggen, maar toch dichtbij genoeg zijn om binnen te komen. Zo ook in Zeitoun, dat het verhaal vertelt van de Syrisch-Amerikaanse Abdulrahman Zeitoun, die in de nasleep van de orkaan Katrina te maken krijgt met de ergste uitwassen van systematische xenofobie. Het resultaat is een roman die vandaag de dag minstens zo relevant en schrijnend is als toen het uitkwam.
Geschenk van boven
Als orkaan Katrina in het najaar van 2005 richting de Amerikaanse staat New Orleans trekt, maken de inwoners van de stad zich op voor een storm zoals er jaarlijks zoveel zijn. Naarmate de berichten ernstiger worden, besluiten steeds meer mensen om toch te vertrekken. Zo ook het gezin van Abdulrahman Zeitoun. Terwijl zijn gezin vertrekt, besluit Zeitoun echter om zelf in New Orleans te blijven, tegen alle bezwaren van zijn vrouw Kathy in. In eerste instantie vooral omdat hij denkt dat de storm wel meevalt en hij wil zorgen dat de verschillende projecten van hun aannemersbedrijfje stormklaar zijn. Zelfs nadat de stad onder water komt te staan door een overstroming besluit hij toch blijven. In een tweedehands kano peddelt hij rond, op zoek naar mensen en dieren die zijn hulp nodig hebben. Langzaam begint Zeitoun te geloven dat dit een soort goddelijke opdracht is en daarom besluit hij nog langer te blijven. Hier komt ook de grote rol die het islamitische geloof in Zeitouns leven speelt naar voren, een rode draad door de hele roman heen.
‘How could he explain to Kathy, to his brother Ahmad, that he was so thankful he had stayed in the city? He was certain he had been called to stay, that God knew he would be of service if he remained. His choice to stay in the city had been God’s will.’
Venijn in de staart
Zeitoun’s “missie” om mensen in de overstroomde stad te helpen gaat een tijdje goed, maar al snel kan zijn familie hem niet meer bereiken, terwijl hij wel toegang heeft tot een telefoon. Iedereen maakt zich grote zorgen gezien de verhalen in de media over moorden, overvallen en algehele anarchie in de stad. Ook de lezer blijft enige tijd in spanning, want pas na een pagina of veertig wordt het lot van Zeitoun duidelijk. Daardoor leeft de lezer mee met de wanhoop van Kathy en het geeft extra gewicht aan de uiteindelijke onthulling van wat er met Zeitoun is gebeurd. Eggers verwijst in de loop van de roman regelmatig naar de moslimachtergrond van Zeitoun en zijn familie en de problemen die dat soms met zich meebrengt in de Amerikaanse maatschappij. Maar pas tegen de climax wordt echt goed duidelijk wat het gevaar van The War on Terror en de daarmee gepaard gaande paranoia werkelijk kan zijn voor Amerikaanse burgers van buitenlandse komaf. Het is voor Zeitoun het begin van een strijd tegen een systeem waarin hij letterlijk en figuurlijk machteloos is.
Stranger than fiction
Wat het boek mogelijk extra bijzonder maakt, is dat het een waargebeurd verhaal is. Afgaande op de verantwoording en de uitgebreide bronnenlijst achterin het boek, heeft Dave Eggers veel onderzoek gedaan en daardoor heeft hij weinig aan het verhaal hoeven doen om een indrukwekkende roman neer zetten. Met behulp van foto’s wordt de lezer er bovendien regelmatig aan herinnerd dat het om feiten gaat. Toch is Eggers erin geslaagd een heel eigen roman neer te zetten, met gelaagde en overtuigende personages. Op die manier sleurt hij de lezer mee en weet het beklemmende gevoel van onrechtvaardigheid goed over te brengen. Hoe kon iemand als Zeitoun zo behandeld worden? De gevoelens die het verhaal oproept, staan in groot contrast met Zeitouns eigen reactie, die relatief kalm weet te blijven onder alles wat hem overkomt. Tegen alle verwachtingen in houdt hij het hoofd boven water onder de meest extreme omstandigheden.
In het laatste hoofdstuk maakt Eggers de balans op en wordt duidelijk hoezeer Zeitoun en zijn gezin te lijden hebben gehad van Katrina. Tegelijkertijd blijkt ook dat hij qua karakter nauwelijks is veranderd. Ondanks alles is hij onverminderd optimistisch over zijn toekomst en over het land waarin hij leeft, zijn ‘adopted country’, zoals hij het zelf noemt. Dat is anno 2018 misschien wel de belangrijkste les van deze roman. Hoe vijandig en wreed Amerikanen soms ook mogen zijn tegenover immigranten, er zullen altijd mensen zijn zoals Zeitoun die op hun eigen manier invulling geven aan de notie van de Amerikaanse droom.