Na Dimitri Verhulst, Esther Gerritsen en Herman Koch mocht de Vlaamse schrijver Griet Op de Beeck dit jaar in de pen klimmen om het jaarlijkse Boekenweekgeschenk te schrijven. Het resultaat is de novelle Gezien de feiten, waarin enorm veel gebeurt, maar echte zeggingskracht ontbreekt.
Haastige spoed
In Gezien de feiten walst Op de Beeck in rap tempo door het plot van haar novelle heen. De hoofdpersoon, de 71-jarige Olivia, realiseert zich kort na de begrafenis van haar overleden man Ludo dat ze eerder opluchting voelt dan rouw. Haar huwelijk ervoer ze als beklemmend, alsof ze nooit haar eigen ding heeft kunnen doen. Nu haar man onder de grond ligt kan ze na negenenveertig jaar eindelijk doen waar ze zelf zin in heeft. Daarom vertrekt ze zes weken naar een niet nader gespecificeerd land Afrika om daar les te geven. Al snel ontmoet ze de iets jongere Daniel, een charismatisch en knappe man met wie ze meteen een klik voelt. Ze ontwikkelen een relatie, waar haar dochter Roos fel op tegen is. Olivia gaat te snel door na het overlijden van Ludo en bovendien is Daniel ongetwijfeld uit op een verblijfsvergunning en op Olivia’s spaargeld, zo luidt het oordeel. Ondanks de grote tijdsprongen tussen de hoofdstukken veranderen de personages nauwelijks. Olivia blijft het hele boek door een verliefde puber en Roos is een racistische kenau zonder greintje nuance. Aan het eind van het boek wordt uit het niets een inreisverbod ingesteld als gevolg van klimaatverandering. Het thema van de Boekenweek, natuur, moest in dit sappige liefdesverhaal namelijk ook nog ergens terugkomen.
When words fail
Op de Beeck probeert veel. Haar boek is enerzijds een liefdesverhaal tussen twee mensen, maar richt zich anderzijds op maatschappelijke thema’s als klimaatverandering en de schending van mensenrechten. Helaas zijn beide kanten van het verhaal slecht uitgewerkt. Het liefdesverhaal is ronduit cliché en de manier waarop Olivia en Daniel met elkaar communiceren is pijnlijk om te lezen. Daniel hoeft enkel ‘I worry about you‘ te zeggen en Olivia meent direct dat ‘er nog nooit iemand zo oprecht bezorgd om haar was geweest’. Als de communicatie niet verloopt in zoetsappige uitspraken die thuishoren in een supermarktnovelle, is dat omdat personages de moeite niet eens nemen om hun zinnen af te maken (of überhaupt iets zinnigs te zeggen). Zinnen als ‘But it’s…‘, ‘This country…‘, ‘Sometimes I just…‘ gaan na een paar hoofdstukken behoorlijk de keel uithangen. Olivia meent dat ze nog nooit zo goed met iemand heeft kunnen praten als met Daniel, maar die bewering is behoorlijk nietszeggend, gezien de standaarden van communicatie blijkbaar gewoon heel laag liggen.
Het getuigt van pure laksheid dat Op de Beeck niet eens de moeite neemt om het land waar haar verhaal zich afspeelt te benoemen.
Op andere momenten is de manier waarop Op de Beeck het gevoelsleven van haar personages beschrijft gewoonweg niet genoeg om de lezer te overtuigen. ‘Ze spraken over het land, met al zijn problemen en schoonheid, over Mori en wat hem is overkomen, over de dingen waar ze blij van werden, en triest, over momenten waarop ze zichzelf onsterfelijk belachelijk hadden gemaakt, over de kinderen die ze waren geweest en hadden gekregen, en waren verloren, in zijn geval’, zo schrijft Op de Beeck bijvoorbeeld. Maar in welk land zijn ze dan precies? En welke problemen spelen daar? Wat is Mori, een van de kinderen die door Olivia wordt onderwezen, overkomen? Wat maakt hen blij en triest? Enkel benoemen dat iets zo is, is niet genoeg om het verhaal aannemelijk te maken voor de lezer. Het getuigt van pure laksheid dat Op de Beeck niet eens de moeite neemt om het land waar haar verhaal zich afspeelt te benoemen en de problemen die daar spelen uit te zoeken.
Excuus-engagement
Daarnaast is de maatschappelijke betrokkenheid in het verhaal eerder een weggemoffeld thema dat toevallig ook benoemd moest worden, dan een daadwerkelijke poging tot engagement. Als Mori plots een woede-uitbarsting krijgt, is dit vooral voordelig voor het liefdesverhaal. Olivia valt namelijk flauw en dit tragische voorval werkt als een katalysator voor haar relatie met Daniel. Wat Mori precies is overkomen waardoor hij regelmatig zulke uitbarstingen krijgt, is niet belangrijk en wordt enkel abstract benoemd. Zo passeren talloze namen van kinderen en inwoners van het land waar Olivia verblijft de revue, maar nooit met hun eigen verhaal. Alleen de uitwerking die hun tragiek op Olivia’s gevoelens heeft, telt. Klimaatverandering en regionale onrust zijn eerder een obstakel tussen haar en Daniel dan een probleem dat zich verder uitstrekt dan hun liefde.
Gezien de feiten is daarom, ondanks de vele gebeurtenissen die in slechts 94 pagina’s plaatsvinden, een nietszeggend werkje. De liefdesgeschiedenis van de hoofdpersonen is cliché en vervelend beschreven, de personages maken nauwelijks ontwikkelingen door en gedragen zich als pubers die nog meer stamelen, op hun lip bijten en naar adem happen dan Bella uit Twilight. Het engagement voelt als een lafhartige manier om het plot de schijn van gewichtigheid te geven. Gelukkig heeft het boekje nog een nevenfunctie: op zondag kan je er gratis mee reizen. Een schrale troost.