Murat Isiks bekendste roman Wees onzichtbaar (2017) wordt vandaag de dag nog steeds de hemel in geprezen. Door alle lof voor dit boek, zou je bijna vergeten hoe goed Isiks debuut Verloren grond (2012) is.
Vorig jaar won Murat Isik met zijn roman Wees onzichtbaar (2017) de Libris Literatuurprijs, misschien wel de belangrijkste literaire prijs in Nederland. Het is een roman die zijn debuut uit 2012 naar de achtergrond deed verdwijnen, terwijl ook dit boek, Verloren grond, bijzonder positief werd ontvangen. Parool beschreef dat je ‘vergeet dat je een debuut leest’ en het NRC beschreef Isik als ‘een nieuwe, welsprekende en meeslepende stem in de Nederlandse literatuur.’ Verloren grond vertelt het verhaal van een Koerdische familie die gedurende de jaren zestig door pech op een zwerftocht slaat en telkens opnieuw wordt geconfronteerd met een nieuwe modernere werkelijkheid.
Turkse zon
Het verhaal draait om hoofdpersoon Miran, die opgroeit in een dorp in Oost-Turkije. Zijn familie hoort bij de Zaza, een Koerdische minderheidsgroep. Jarenlang leven zij een gelukkig bestaan binnen de veilige grenzen van hun dorp en spreken zij hun eigen taal. Moeder Asme staat bekend als een vrouw met een vurige tong en vader Selim is een gevierd verhalenverteller en veehouder. Samen zorgen ze met liefde voor hun kinderen en is er altijd brood op de plank. Gedurende Mirans jeugd krijgt de Turkse Staat steeds meer invloed in het afgelegen dorp en daarmee ook op de familie. Zo wordt Mirans naam ‘verturkst’ naar Mehmet en moeten alle kinderen verplicht Turks leren. Als Miran dertien is, verhuist zijn broer Yusuf naar de grote stad, omdat hij daar moet studeren van zijn ouders. Als Yusuf na twee jaar terugkeert bij zijn familie, eindigt hun gelukkige bestaan sneller dan gedacht. Selim, inmiddels op leeftijd, verongelukt waardoor hij niet meer voor zijn vee kan zorgen. Met een sombere vader, stille broer en angstige moeder, probeer Miran wanhopig het gezin bij elkaar te houden. Als zijn vader het vee verkoopt, begint de familie een zwerftocht naar nieuw geluk.
Isik vertelt een verhaal dat niet dicht bij de gemiddelde Nijmeegse student staat. Toch is Verloren grond een toegankelijke roman. Tijdens het lezen vergeet je de buitenwereld in een mum van tijd en kan je de brandende zon in Oost-Turkije al bijna voelen. Met prachtige zinnen neemt de schrijver je mee naar het Koerdische Sobyan en vertelt hij over de gebeurtenissen van Mirans familie. Niet alleen hoofdpersonage Miran is aan het woord, ook vader Selim en moeder Asme komen sterk aan bod in de vele raamvertellingen. De schrijver geeft je zo een kijkje in perspectieven van verschillende gezinsleden waardoor je niet Turks of Koerdisch hoeft te zijn om de context van dit verhaal te begrijpen.
Niets nieuws onder de horizon
Verloren grond laat zien in welke mate de ‘nieuwe’ wereld met de oude botste in Turkije. Traditionele volken zoals de Zaza werden verplicht om modern te worden en zich te conformeren aan de Turkse Staat. Zo werd het Turks dus de nieuwe voertaal en beseften sommige Zaza al dat hun traditionele beroepen snel geen toekomst meer zouden hebben. In die zin leek Turkije in een rap tempo te moderniseren, maar tegelijkertijd was het nog niet modern genoeg om Selim te genezen van zijn ongeluk of om een dorp na een aardbeving weer op te bouwen. In deze paradox moet Marins familie een weg vinden naar een nieuw begin in een ‘nieuwe’ wereld.
Murat Isik verhaalt in zijn debuut Verloren grond een familiehistorie die voor velen van ons niet herkenbaar zal zijn. Het is echter geen unicum in de Nederlandse literatuur of in het oeuvre van Isik. Deze roman past namelijk feilloos tussen andere werken in de Nederlandse migrantenliteratuur zoals de boeken van Kader Abdolah en Abdelkader Benali. Net als andere romans snijdt Isik thema’s aan over thuisgevoel, locatie en culturele afkomst. Toch onderscheidt hij zich van andere schrijvers door zijn mooi zinnen en de vele raamvertellingen in zijn roman. Murat Isik is een naam om te onthouden en misschien is er over Verloren grond wel te zeggen, als wat Asme zei toen Miran geboren werd: ‘Jij zult wel leven! Jij zult oud en sterk worden en ons eeuwige voorspoed brengen!’