In hetzelfde jaar dat Nina Polak writer in residence is aan de Radboud Universiteit, komt haar langverwachte nieuwe roman Gebrek is een groot woord (2018) uit. Haar eerste werk We zullen niet te pletter slaan (2014) werd bejubeld en dus waren de verwachtingen hoog. Kan de jonge Polak naast haar kritische artikelen bij De Correspondent wederom een goed literair werk afleveren?
Tekst: Eva Vervoort
Foto: Guusje van den Ouweland
Kop of munt
De dertigjarige Nynke ‘Skip’ Nauta vaart al zeven jaar in verschillende zeilboten op zee wanneer in Cannes plots de familie Zeno voor haar neus staat, het gezin met wie ze onder een dak woonde voor ze besloot te vertrekken. Skip wordt uitgenodigd om weer bij hen in Amsterdam te komen wonen, en na enige huivering laat ze het lot beslissen: kop of munt. De volgende dag staat ze bij hen op de stoep. In het overbevolkte Amsterdam, overladen met toeristen, kan Skip niet ontsnappen aan haar oude liefde Borg en de problemen van Juda, de idealistische, geniale zoon van de Zeno’s. Ook blijft ze sporen van haar overleden moeder Nellie tegenkomen. Dat alles gebeurt met een lach en een traan. Het is alleen al heerlijk hoe Polak Amsterdam en haar waanzin weet te beschrijven. Hoe veel en hoe weinig een stad verandert in zeven jaar tijd.
Heldere taal
Verwacht geen poëtisch taalgebruik of ellenlange zinnen, behalve misschien in het overdreven slechte literaire probeersel van Borg, dat natuurlijk gaat over Skip. Nadat ze het stiekem heeft gelezen, concludeert ze het volgende: ‘De man kijkt op me neer en plaatst me tegelijkertijd op een voetstuk. Wat een trieste combinatie.’ Filosofische overpeinzingen worden afgewisseld met WhatsApp-conversaties tussen Juda en Skip, e-mails en pure dialogen. Dit lijkt te botsen, maar het voelt als een interessante afwisseling, een moment om even adem te halen na zinnen als deze:
‘Het tuinhuis waar Skip Nauta zich vrijwillig laat opsluiten om een achtergelaten leven de kans te geven zich weer eens strak om haar keel te wikkelen.’
Het veelal heldere taalgebruik van Polak maakt dat existentiële vraagstukken makkelijker lijken dan ze zijn. Voelt iemand die zeven jaar op zee heeft gezeten zich ooit nog ergens thuis? Wat is een thuis? En wanneer ben je thuis? De antwoorden op deze vragen worden niet alleen gezocht door Nynke Nauta, maar door een groot deel van generatie Y.
Veganistische hipsterwereldverbeteraar
Bijzonder is het personage Juda, een zeventienjarige whizzkid die na zijn eindexamen van plan is om naar Amerika te vertrekken. Juda geeft om de wereld en draagt daarom alleen eerlijke kleding, is veganistisch en komt in YouTube-filmpjes op voor vrouwenrechten. Het klinkt als een omschrijving van de gemiddelde Nijmegenaar, maar Juda slaat door in zijn idealen: hij zit nachtenlang op zijn kamer zijn zelfgeproduceerde game te spelen, wordt enorm dun en is veel ziek. Het is een schrijnend contrast met zijn ouders: twee succesvolle, rijke mensen uit Oud-Zuid die graag urenlang borrelen met wijn en een stuk worst. Skip lijkt de enige te zijn die hem kan bereiken, want van zijn ouders wil deze puberende jongen niets weten. Wat Polak met dit personage wil vertellen, is niet helemaal duidelijk. Het zou kritiek kunnen zijn op de huidige stroom aan zeurende activisten die veel zeggen, maar weinig waarmaken. Het zou daarentegen ook een aansporing aan hen kunnen zijn om juist iets waar te maken. Of misschien is het een compliment naar de Amsterdamse youngsters die begrijpen dat hun voorgangers de wereld kapot hebben gemaakt. Met de nodige dosis humor geeft de schrijfster rake klappen en interessante psychologische observaties.
Het boek doet direct denken aan ‘zeilmeisje Laura’, de omstreden zeilster die in haar eentje de wereld rondging. Ook bij dat verhaal ontstaan er rare gevoelens om je biezen te pakken en te vertrekken. Waar komt zo’n gevoel toch vandaan? Vervelend als er eindelijk weer wat rust is na een aantal existentiële vragen, want na het dichtslaan van dit boek ontstaat opnieuw verwarring en een gevoel om te vertrekken. Waarom is de mens toch zo gehecht aan hun stad, hun huis en hun familie? Polak stelt rake vragen met dit boek en daarom is het een aanrader. Hopelijk ontstaat er na het lezen van deze roman geen wanderlust of vluchtgedrag.