Vandaag werd bekend dat David Bowie, de helderste ster onder de sterren, is uitgedoofd. Vorige week vrijdag lanceerde hij nog het nieuwe album Blackstar op diens verjaardag. Pink Floyd maakte ooit een album over de donkere kant van de maan; dat ging over de duistere kant van het leven. Wat mij betreft gaat Blackstar voornamelijk over de donkere kant van het sterrenbestaan.
A Black Star
Als een enorme ster ineenstort onder diens eigen gewicht, laat deze een zwart gat achter. Een ‘Blackstar’ is een theoretisch alternatief voor het zwarte gat in de Sterrekunde. Het is niet de eerste keer dat Bowie speelt met de dubbelzinnige betekenis van sterren. Net als planeten worden gewone stervelingen aangetrokken tot sterren, maar zijn zij gedoemd om eindeloos om hen heen te dwalen. Bowie’s alter ego Ziggy Stardust bracht deze vergelijking al tot leven.
Is David Bowie een ster die is geïmplodeerd onder diens eigen roem en voortleeft als een Blackstar? Op het album refereren: ‘Dollar Days’ en ‘I Can’t Give Everything Away’ erg duidelijk aan de tol die het sterrendom van de zanger eist en de muzikale nalatenschap die hij wil achterlaten:
I’m dying to
Push their backs against the grain
And fool them all again and again
De iconische status die hij in de jaren 60 en 70 wist te bereiken rust als een zware last op zijn schouders. In het eerste gelijknamige nummer van het album blackstar ontkent hij bijvoorbeeld letterlijk een popster en filmster te zijn – David Bowie acteerde in meerdere grote films – en noemt hij zich een Blackstar.
In Blackstar maakt hij echter ook gebruik van zijn verleden. In I Can’t Give Everything Away is bijvoorbeeld de mondharmonica te horen van ‘A Career in a New Town’ van het album Low. Het tweede leven van ster David Bowie komt letterlijk terug in ‘Lazarus’, verwijzend naar het Bijbelse personage dat door Jezus opnieuw tot leven werd gewekt.
Profetisch
Bowie sloot zich bij het maken van het album maanden op om zich volledig op de muziek te kunnen focussen. In deze periode, zo is bekend geworden, leed hij aan leverkanker en heeft Bowie ingewijden laten weten dat hij wist niet meer lang te zullen leven. Kondigt Bowie op Blackstar zijn eigen dood aan? Flarden tekst uit het album lijken dit wel sterk te suggereren:
Look up here, I’m in heaven. I’ve got scars that can’t be seen. I’ve got drama, can’t be stolen. Everybody knows me now.
Zoals het Bowie betaamt, introduceert hij ook op Blackstar enkele alter ego’s die centraal staan in het album. Een geblinddoekte man met knoopjes in plaats van ogen, door de zanger zelf ‘button-eyes’ genoemd, en een duivelse profeet, spelen in prachtige clips van Blackstar en Lazarus de hoofdrol. Evenals in eerder werk, zitten deze vol met occulte en messianistische symboliek. De oosterse klanken, de religieuze teksten van het nummer Blackstar en het gebruik van symboliek dat verwijst naar het einde der tijden, doen denken aan de bepaalde aspecten van de Islamitische Staat. Het zou niet de eerste keer dat David Bowie paralellen trekt tussen de persoonlijkheidscultus van popsterren en die van fascistische en utopische ‘profeten’, zoals Abu Bakr al-Baghdadi. Ooit noemde Bowie Adolf Hitler de eerste rockster. Kondigt de onheilsprofeet de clip van Blackstar enkel het einde van de wereld aan, of vooral het einde van de popster zelf?
Gestorven ster
Samen met de meedogenloze, rusteloze breakbeats en de vervreemdende experimentele saxofoon-klanken, zorgen de obscure teksten op Blackstar voor een prachtige onheilspellende sfeer, waarover de breekbare stem van doemprofeet Bowie rondspookt. Ontsnappen is zinloos bij het stervende sterrendom van Bowie. Hij is uitgestraald en laat voor velen een zwart gat achter. Niemand weet wat er precies in een zwart gat afspeelt, dit mysterie houdt sterrenkundigen al decennia bezig. De raadselachtige Blackstar zal muziekcritci eveneens nog lang in zijn ban houden.