Wat als je bijna een jaar lang elke maand een nieuwe single uitgeeft en daar een album van maakt? Dit is wat Gorillaz hebben gedaan met hun nieuwe studioalbum Song Machine. Het resultaat is een diverse en energieke reflectie op deze rare tijden.
Voorheen boekte de band wereldwijd succes met albums als Plastic Beach en hits als Feel Good Inc. Sinds hun eerste album uitkwam in 2001 is de band een commercieel en muzikaal succes. De nieuwe plaat van de onorthodoxe band kwam afgelopen oktober uit en kenmerkt een compleet nieuwe manier van werken voor Gorillaz. Het is een album waar de focus ligt op de individuele singles in plaats van het geheel. Elk nummer is een op zichzelf staand concept, waardoor het album een heel diverse en experimentele luisterervaring is. Daarnaast werkt ook aan iedere track een andere gastartiest mee en zijn hier ook rare combinaties in te vinden, zoals de team-up van legende Elton John en rapper en zanger 6LACK. Door dit breed scala aan gastartiesten krijgt elk nummer een eigen, unieke sound.
Deze manier van werken is een duidelijk contrast met voorgaande projecten, waar duidelijk een nadruk lag op het bouwen van een narratief en instrumenteel geheel. Hoewel dit dus mist op Song Machine, is de positieve kant dat het album volstaat met unieke nummers, waarvan er maar een paar de plank misslaan.
Fantastische productie en dynamische structuur
Hoewel elk nummer duidelijk anders klinkt, zit er in de kwaliteit weinig schommeling. Song Machine heeft productie en songwriting van hoog niveau, waardoor bijna elk nummer als een hit klinkt. Het nummer Pac-Man heeft bijvoorbeeld als basis een catchy, videogame-achtige beat die op zichzelf al genoeg de luisteraar weet te pakken. Gorillaz bouwt deze beat vervolgens op vakkundige wijze af met zwevende instrumentatie en opbouwende ritmes. Deze elementen worden precies goed gemixt, waardoor het samen perfect in elkaar kan klikken om een instrumentaal veelstemmig geheel te creëren. Hierdoor krijgt het nummer een gelaagdheid die ervoor zorgt dat het interessant blijft, zelfs na meerdere keren luisteren.
Deze instrumentale diepgang, die op het hele album terugkomt, geeft de meeste nummers een intrigerende dynamiek. Er zijn consistente elementen maar door de opbouwende veelstemmigheid klinkt geen enkel deel als een herhaling. Als een nummer alleen begint met een simpele beat dan ontstaat er geleidelijk aan steeds meer diepgang, zonder deze basis te verliezen. Deze rijke en dynamische opbouw van nummers is representatief voor bijna het hele album. Alleen enkele tracks zoals Chalk Tablet Towers en Dead Butterflies hebben last van een structurele eentonigheid, waardoor ze in vergelijking redelijk saai klinken.
Melancholisch dansen
Tijdens het luisteren van meeste nummers is het echter lastig om een moment van verveling te vinden. er iets is dat dit album kenmerkt, dan is het hoeveelheid energie en leven die het heeft. Bijna elk nummer kent wel een dansbare beat en een refrein die die bij de tweede keer luisteren al mee te zingen is. Een perfect voorbeeld hiervan is Momentary Bliss, waar punk en hiphop samenkomen. Dit nummer heeft gitaren die zo van een punk-album kunnen komen, maar vooral Slowthais bijna geschreeuwde rapteksten zetten je aan het bewegen. Zelfs een iets langzamer en emotioneler nummer als Pink Phantom kent nog steeds een echo van dit gevoel met een diepe beat die voelt alsof het komt uit een afgeremd hiphopnummer.
Song Machine zit vol leven en energie, maar dat betekent niet gelijk dat het een eentonig vrolijk album is. De veelstemmigheid van nummers resulteert in een combinatie van energie en treurige gevoelens. De tweede single, Désolé, kent zwoele gitaren en een jazzy beat, maar ook zachte, daarboven zwevende bas die het toch een melancholisch laagje geeft. De vocals van Gorillaz zanger Damon Albarn klinken ook mistroostig als hij zingt over de spijt die hij voelt. Deze mix van melancholie en energie valt door het hele album te horen. In plaats van een wrang contrast voelt het echter meer als een organische mix. Een nummer dat op een langzame en melancholische manier begint, weet vaak op te bouwen naar een moment waar het omslaat en een meer hoopvolle, energieke noot eraan toevoegt. Wat Gorillaz op dit album goed laat zien is dat een nummer niet langzaam hoeft te zijn om ook contemplatief en een tikkeltje melancholisch te voelen. Hiermee doen ze niet alleen iets unieks en interessant, maar zorgt de band ook dat de luisterervaring emoties in je naar boven kan halen.
Sign of the times
Deze mix van melancholie en hoop zit ook op thematisch niveau diep ingebakken op Song Machine. Doordat het album per nummer werd gemaakt en uitgegeven, is een groot deel van de nummers ook tijdens de corona-uitbraak geproduceerd. Veel van de nummers gaan dan ook over dingen die herkenbaar zullen zijn voor luisteraars in coronatijd. In Dead Butterflies wordt gezongen over een emotionele afstand, in Chalk Tablet Towers over isolatie en middelengebruik en in Opium over liefde die iemand wil uiten zodra de quarantaine voorbij is. Door Damons zachte en poëtische gezang voelen deze teksten ook heel persoonlijk en kwetsbaar. Het is een gevoel dat niet zou misstaan bij het lezen van iemands dagboek van de lockdown. Meer dan hun vorige albums reflecteert het de tijd waarin we nu leven.
Door de gelijktonige vibe van melancholie en energie die ook in de instrumentatie zit, worden deze thema’s op perfecte manier ondersteund. Het resultaat is een prachtige samenkomst van muziek en tekst. Dit is vooral te horen op het treffend benoemde openingsnummer Strange Timez. Onder begeleiding van onheilspellende en chaotische instrumentalen zijn de teksten hier een poëtische reflectie op onze tijd, met verwijzingen naar de coronacrisis, Black Lives Matter en Belarus die tonen hoe chaotisch en zwaar de wereld kan overkomen. Zeker in het begin heeft dit melancholische element de overhand, maar uiteindelijk bouwt het op naar een bombastische post-punk beat die het nummer echt tot leven brengt. Als je het voor de eerste keer luistert is het een onverwachte transformatie, maar ook eentje die bevrijdend werkt en de toon voor het album zet. Juist in deze typerende transformatie ligt ook de thematische kracht van dit album: de Gorillaz weten beide in toon en tekst de tijdgeest te vangen, maar hier toch hoopvolle en dansbare tracks te maken.
Gouden combinatie
Hoewel Song Machine is opgebouwd uit losse delen is het toch een consistent goed en intrigerend album. Gorillaz weet de geest van onze tijd te vatten zonder dit te vertalen naar pure melancholiek. In plaats daarvan zet de band gelaagde nummers neer die deze contemplatieve en mistroostige toon moeiteloos weten te combineren met een energieke beat en catchy refreintjes. Samen creëert dit een prachtige luisterervaring die evenveel uitnodigt tot reflectie als onbeholpen door je kamer dansen.