Home Opinie & AchtergrondInterview Buiten de lijntjes

Buiten de lijntjes

door Redactie

Politiek cartoonist Tjeerd Royaards stuurt met zijn tekeningen krachtige boodschappen de wereld in. Dat gaat niet overal zo gemakkelijk als in Nederland. Buiten onze grenzen komen zijn collega’s regelmatig in de problemen door hun cartoons. ‘Mensen met macht weten heel goed dat cartoons veel impact kunnen hebben en zijn daar bang voor.’

Tekst: Eva Vervoort
Foto: Aaricia Kayzer
Illustratie: Tjeerd Royaards

Dit artikel verscheen eerder in de tweede editie van ANS.

Een politiek cartoonist vertelt via tekeningen wat er mis is met de wereld en wat er beter kan. Deze tekeningen lijken vaak onschuldig, maar voor sommige cartoonisten betekent het een enkeltje naar de gevangenis. Tjeerd Royaards ziet zichzelf en zijn collega’s als waakhonden van de democratie. Met zijn werk wil hij mensen aan het denken zetten. Cartoons verdienen volgens hem dan ook meer belangstelling en waardering dan ze nu krijgen. Samen met een Amerikaanse collega zette hij in 2010 The Cartoon Movement op, een online platform dat een podium biedt aan cartoonisten over de hele wereld. Zo’n driehonderd tekenaars uit tachtig verschillende landen hebben zich inmiddels aangesloten en samen zijn zij goed voor tienduizenden cartoons. Door de diversiteit biedt het platform verschillende perspectieven op bijvoorbeeld de acties van Donald Trump, digitalisering en milieuproblematiek. ‘Sinds de Arabische Lente zijn er ook veel Arabische vrouwen aangesloten bij het platform. Daar ben ik heel trots op.’ ANS nam de trein naar Amsterdam om daar te praten met de idealistische kunstenaar over angst, censuur en Trump.

Tjeerd groot

Waarom heb je The Cartoon Movement opgericht?
‘Ik wilde het vak een nieuwe impuls geven. We hebben het platform opgezet met het idee dat heel veel cartoonisten uit de wereld bijeen kunnen komen en hun werk mogen presenteren. We wilden ervoor zorgen dat de cartoonisten geld krijgen voor hun werk, want het is niet eenvoudig om iets te verdienen in dit vak. We zijn een publicatieplatform waarop elke dag cartoons van mensen over de hele wereld worden gepubliceerd. Daarnaast zijn we een agentschap met inmiddels vijftigduizend cartoons in onze database die we doorverkopen aan media, universiteiten en ngo’s. Daar betalen we de cartoonisten weer van. Sinds 2013 zijn we financieel onafhankelijk, dus dat is heel tof.’

Mogen de cartoonisten alles publiceren op de website?
‘We hebben een heel duidelijk niet-censuurbeleid. In zeven jaar is er een geval geweest waarbij ik heb getwijfeld dit aan te passen. Een strenggelovige, vrij conservatieve Rus had gesolliciteerd en dat vond ik heel gaaf, want zo iemand hadden we nog niet binnen ons platform. Blijkbaar had ik mijn onderzoek niet goed gedaan, want toen ik hem had aangenomen en hij cartoons kon uploaden op onze website, publiceerde hij een boel homofobe cartoons. Wat moet je dan? Censureren? Voor een cartoonplatform dat zich beroept op de vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en het belang daarvan, vond ik het heftig om het weg te halen. Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om zijn werk te laten staan en er een blog over te schrijven. Deze meningen bestaan toch wel en die verdwijnen niet door de cartoons te censureren. Dan kun je deze beter laten staan en erover discussiëren.’

Tjeerd cartoon grootZijn vrijwel alle cartoonisten dan links en progressief?
‘Dat weet ik vrij zeker. Ik ken veel cartoonisten en in Nederland kan ik er maar een noemen die een beetje rechts is. Die werkt voor GeenStijl. Ook wereldwijd zijn ze vaak links en progressief, met uitzondering van de VS, waar je een vrij grote groep rechts conservatieve cartoonisten vindt. Zelfs in die groep vind je bijna niemand die iets positiefs over Trump wil tekenen. Je moet eens proberen een cartoonist te vinden die Trump steunt. Dat is gewoon onmogelijk.’

In veel cartoons heb je zelf ook kritiek op Trump. Vind je het belangrijk om je politieke standpunt over hem uit te dragen?
‘Het is een heel leuk onderwerp en daarnaast is het bijna onmogelijk om een week niet over hem te tekenen. Zijn acties leveren zoveel stof tot satire. Ik heb laatst eens geteld hoeveel cartoons ik in totaal heb gemaakt over Obama binnen zijn ambtsperiode, dat waren er zo’n vijftien. Ik heb nu al rond de vijftig keer getekend over Trump in minder dan een jaar. Het maximale aantal onafgebroken dagen dat ik niet over Trump heb getekend, staat op veertien. Ik moet mezelf echt dwingen het niet te doen. Daarnaast is tekenen over Trump ook een kwestie van marktwerking. Ik verkoop mijn cartoons internationaal en Trump is een onderwerp waar veel vraag naar is.’

Teken je ook dingen in opdracht of geven je publicaties alleen jouw eigen mening weer?
‘Als politiek cartoonist teken ik altijd naar mijn eigen mening. Natuurlijk zijn er mensen die vragen of ik over iets specifieks wil tekenen, maar dat is dan altijd mijn eigen kijk op dat onderwerp. Ik zal nooit het idee van een ander uitwerken. Ik heb financieel de luxe dat ik dingen kan doen die ik leuk vind en waar ik achter sta. Een cartoon is in mijn ogen ook minder goed als je niet achter de inhoud staat. Je ziet dat de onderwerpen waar ik me het drukst over maak, de beste cartoons opleveren en de meeste reacties opwekken bij anderen. Vaak komt mijn emotie en gevoel van urgentie het sterkst naar voren in deze cartoons.’

Wat maakt een cartoon nog meer goed?
‘Ik geloof in less is more. Hoe simpeler, hoe beter je cartoon meestal is. Zelf ben ik fan van cartoons zonder woorden, die geen tekst nodig hebben om een punt te maken. Dan is er ook geen taalbarrière en kun je veel mensen bereiken.’

Ben je ooit bang na het publiceren van een kritische cartoon?
‘Dat valt wel mee. In Nederland hebben we ontzettend veel geluk. We staan sinds jaar en dag in de top drie van de World Press Freedom Index, dat betekent dat je niet bang hoeft te zijn dat de staat je oppakt wanneer je kritisch tekent. De enige keer waarvan ik weet dat dit wel gebeurde, was in 2006 bij Gregorius Nekschot. Hij werd aangeklaagd voor discriminatie en is toen om zes uur ‘s ochtends van zijn bed gelicht en gearresteerd. Daar is veel ophef over geweest. Ik denk zelf niet zoveel na over de gevolgen van wat ik teken, mijn vriendin doet dat wel. Zij was een van de eersten die mij belde na de aanslag op Charlie Hebdo en zei: “Goh, ons adres staat nog op je website, zou je dat er niet afhalen?” Twee maanden later was er in Nederland een evenement voor cartoonisten en daar was geen enkele vorm van beveiliging. Een jaar na de aanslag werd ik in Frankrijk onder politiebegeleiding naar een geheime locatie gebracht voor een conferentie. Dat was een groot contrast.’

‘In Nederland hebben we ontzettend veel geluk.’

Komen andere cartoonisten van The Cartoon Movement weleens in de problemen?Cartoon 2 groot
‘Helaas wel. De Maleisische cartoonist Zunar heeft al decennialang kritiek op de regering van zijn land en wordt daarom vervolgd. Vorig jaar heeft de regering een grote rechtszaak tegen hem aangespannen. Nu lopen er zo’n negen aanklachten op basis van opruiing. Maleisië beroept zich op wetten uit de koloniale tijd. Dat zijn allemaal draconische wetten, bijvoorbeeld dat je het volk niet mag aanzetten om in opstand te komen tegen de regering. Dit doet Zunar volgens de regering wel. Hij gaat 43 jaar lang de cel in voor zijn tekeningen als hij schuldig wordt bevonden aan alle aanklachten. Verder is er een Jordaanse cartoonist die laatst doodsbedreigingen van IS heeft ontvangen vanwege een redelijk onschuldige tekening van vrouwen in boerka’s en bikini’s op het strand. Het engste van het vak is misschien wel dat het onvoorspelbaar is waarmee je in de problemen kunt komen. Met The Cartoon Movement proberen we de cartoonisten ook te helpen als ze in de problemen komen. We houden een vinger aan de pols, kijken wat we kunnen doen en werken samen met persvrijheidorganisaties.’

Ben je dan ook extra dankbaar dat je in Nederland werkt?
‘Jazeker, ik kan het me niet voorstellen om in een land te wonen zonder persvrijheid. De cartoonisten die in de problemen komen, zijn ook gewoon mensen met een familie en kinderen. Door jouw werk kan niet alleen jou iets overkomen, maar ook de mensen om je heen. Dat vind ik heel heftig. Ik ben dankbaar dat ik nauwelijks ergens rekening mee hoef te houden. De cartoonisten die onderdrukt worden zijn veel moediger. Hun werk is in landen zonder persvrijheid urgenter. Ik kan wel iets over onderdrukking tekenen, maar zij zijn de gasten aan de frontlinie. In die zin is het werk voor hen veel relevanter dan wat ik doe. Ik ben blij dat ik The Cartoon Movement heb opgericht en hen een podium kan geven.’

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen