Özcan Akyol heeft een hotline met de politie vanwege extreme reacties op zijn columns en programma’s. Hij gaat er nuchter mee om. ‘Een beetje columnist wordt tegenwoordig uitgescholden en bedreigd.’
Tekst: Joep Dorna
Foto’s: Mark van Doorn
Dit artikel verscheen eerder in de zesde editie van ANS.
‘Waar mensen op straat mij van herkennen?’ Özcan Akyol lacht. ‘Dat weet ik eigenlijk nooit zo goed. Als columnist van het Algemeen Dagblad, schrijver, gast bij De Wereld Draait Door, documentairemaker of soms zelfs van mijn radioshow.’ De Deventenaar brak door als schrijver van de autobiografische roman Eus, maar is tegenwoordig vooral bekend als opiniemaker. Talkshows en televisiezenders zijn dol op zijn ongezouten mening over de maatschappij. ‘Ik probeer mijn mediaoptredens te doseren, maar voor sommige mensen is het altijd te veel.’
Kritiek is nooit ver weg als Akyol in de media verschijnt. Online is hij vaak boksbal voor meestal anonieme gebruikers die het niet eens zijn met zijn mening. Recent kreeg hij dierenrechtenextremisten op zijn dak nadat hij in zijn column kritiek uitte op activisten die inbraken bij boerderijen. ‘De berichten die ik daarop kreeg, waren ronduit extremistisch. Ik vind dat je met iedereen moet kunnen praten, maar met die extremisten valt online echt niet te communiceren. Mensen jutten elkaar op internet enorm op.’
Zelf probeert Akyol wel het gesprek aan te blijven gaan met personen die anders denken dan hijzelf. Zo is hij onlangs begonnen met de webserie Brieven met Eus, waarin hij langsgaat bij schrijvers van opvallende brieven uit de krant. ‘De kranten waar mijn columns in staan hebben allemaal een pagina voor ingezonden brieven. Dat zijn vaak best maffe brieven, soms racistisch of juist heel ontroerend. In Brieven met Eus zoek ik deze mensen op om te kijken wat ze heeft bewogen om deze brieven te schrijven.’ In de eerste aflevering gaat Akyol langs bij gepensioneerd chemicus Toon van der Wal, die een brief naar zijn regionale krant heeft gestuurd met het verzoek of Akyol ontslagen kan worden. De kwaliteit van Akyols column schiet danig tekort, beweert Van der Wal, waarover de columnist met hem in gesprek gaat.
Wat voor mensen kom je tegen in Brieven met Eus?
‘Ik ontmoet vooral ouderen die enorm vastgeroest zijn in hun denken over de maatschappij. De huidige generatie opa’s en oma’s heeft een heel sterk beeld van hoe Nederland eruit zou moeten zien, maar dat strookt helemaal niet met de veranderende maatschappij. Het is wel aandoenlijk om te zien hoe zij een beeld van Nederland koesteren dat helemaal niet meer bestaat.
‘Het beeld van die ouderen is vooral gebaseerd op vooroordelen. Tegelijkertijd zijn ze ook blind voor hun eigen tekortkomingen. Meneer Van der Wal beweerde bijvoorbeeld dat ik hoogstwaarschijnlijk uit een vrouwonvriendelijke cultuur kom. Slechts een paar tellen later noemde hij de krant waarop hij is geabonneerd een wijvenkrant omdat er steeds minder mannen in de krant zouden staan. “Wat is jouw beeld van vrouwen”, vraag ik me dan af.’
‘Ik krijg af en toe politiebegeleiding bij erge bedreigingen.’
Maak je je zorgen om de inhoud van krantenbrieven over de maatschappij?
‘Krantenbrieven zijn altijd al hard geweest. Ik maak me meer zorgen om sociale media, omdat iedere dorpsgek daar een podium heeft gekregen.’
Op verrassend onbewogen toon: ‘Een beetje columnist wordt tegenwoordig uitgescholden en bedreigd op sociale media. Ik krijg af en toe politiebegeleiding bij erge bedreigingen en ik heb ook een hotline met de politie. Ik kan me voorstellen dat beginnende columnisten erg van de dreigementen schrikken. Mensen zijn online totaal ontspoord. Ik heb wel het idee dat veel van die mensen gewoon gek zijn. Gestoorde lui die op een zolderkamer de held uithangen.’
Wat doet het met je als je een bedreigende reactie krijgt?
‘Over het algemeen doet het niks meer met me, ik ben na vijf jaar columns schrijven redelijk gehard. Maar laatst had iemand ergens foto’s van mijn twee kinderen gevonden. Daar zette hij bij: “Ik hoop dat je langzaam zal sterven en dat deze twee klootzakken daar getuige van zullen zijn”. Dat raakte me wel. Je hebt ook echt een zieke geest als je zoiets stuurt.’
Kan je via sociale media iets doen tegen zulke reacties?
‘Mensen die bijvoorbeeld via Twitter iets sturen zijn bijna niet op te sporen. Ik speel alle reacties door naar de politie en ze weten dat de berichten niet deugen, maar ze kunnen niks doen. Praktisch gezien kan het weken duren voordat Twitter een verzoek om informatie inwilligt. Daarnaast heb je, omdat Twitter Amerikaans is, bij die verzoeken ook nog te maken met de Amerikaanse definitie van freedom of speech, die toch wat ruimer is dan in Nederland. Er is dus op Twitter geen enkele rem op wat je mag zeggen, waardoor het een broedplaats wordt voor anonieme shit.’
Waarom denk je dat er op sociale media met zo’n harde toon wordt gesproken?
‘Ik denk dat de manier waarop er in de politiek wordt gepraat zeker meespeelt. Onlangs was er een debat tussen PVV-kamerlid Machiel De Graaf en DENK-kamerlid Selçuk Öztürk. Die gingen in de Tweede Kamer enorm tekeer. De een betichtte de ander van fraude, waarop de ander zei: “Ik zal je blijven najagen”. Erg dreigende taal. Als het in dat circus al wordt toegestaan om op zo’n manier met elkaar om te gaan, is het niet gek dat mensen op internet ook zo praten. Die taal zie ik ook terug in de reacties die ik ontvang op mijn columns. Politici hebben het recht niet om te klagen dat de maatschappij verhuftert, want daar doen ze zelf net zo hard aan mee.’
Waarom doen ze dat?
‘Iedereen noemt harde taal onbeschaafd, maar je scoort er wel mee. Mensen zien graag tegenstellingen en conflict. DENK zette bijvoorbeeld na de confrontatie met De Graaf meteen een filmpje online. Dat kreeg meer dan 2.000 likes. Ze proberen dus zelfs een slaatje te slaan uit wangedrag. ‘Ik denk dat er te veel mensen in de media en politiek zijn die er een belang bij hebben om tegenstellingen te cultiveren. Heb je ooit een politicus horen zeggen: “Ik wil dat de energietarieven omhoog gaan”? Dat zegt niemand, want iedereen wil lagere energiekosten. Over energie ontstaat vervolgens in de Tweede Kamer een enorm debat, waarin partijen doen alsof andere partijen dat niet voor elkaar willen krijgen. Het zijn allemaal schijndiscussies in de politiek, het gaat helemaal nergens over.’
Merk je op straat zelf eigenlijk iets van deze polarisatie?
‘Ondanks alle reacties online heb ik zelf op straat nooit echte problemen gehad. Er wordt weleens iets nageroepen, maar ik heb mijn uiterlijk mee. Ik zie er niet uit als iemand met wie je ruzie gaat zoeken. Als pensionado kan je me vanaf een veilige zolderkamer wel uitschelden, maar als diegene me in de stad tegenkomt, weet ik zeker dat hij me niet gaat uitschelden.’
Denk je dat de polarisatie in de politiek gevolgen gaat hebben voor de maatschappij?
‘In de samenleving zie je op het moment wel dat groepen steeds vaker met elkaar botsen, maar ik betwijfel of dit in de toekomst tot iets gaat leiden. In Nederland kwamen de gele hesjes bijvoorbeeld amper van de grond, omdat de problemen waarover ze spraken nauwelijks worden gevoeld. Weet je, heel veel mensen in Nederland vergeten dat wij het hier verdomd goed hebben. In sommige landen hebben ze geen eten, als je het zo bekijkt hebben we in Nederland geen problemen. Misschien is dat wel het grootste probleem in ons land: we verzinnen allerlei dingen om ruzie over te maken, terwijl er helemaal geen fundamentele problemen zijn.’