LSD, salvia en paddo’s gebruiken om angststoornissen en depressies op te lossen; volgens neuropsycholoog Marc Lewis kan dit binnen tien jaar werkelijkheid zijn. De ideeën van deze wetenschapper en ex-drugsverslaafde zijn lang niet zo gek als ze klinken.
Tekst: Vera Crienen en Wisse de Jonge
Foto’s: Ted van Aanholt
Dit artikel verscheen eerder in het zevende nummer van ANS
Marc Lewis, schrijver van Memoirs of an addicted brain, was vijf jaar lang drugsverslaafd. Hij groeide op in het gouden tijdperk van drugs. ‘Tijdens de jaren zeventig gebruikte iedereen LSD, dus ik ook’. Lewis ging over op zwaardere drugs en raakte verslaafd aan opiaten. Het was zelfs zo erg dat hij stiekem morfine meenam uit het laboratorium van de universiteit waar hij studeerde. Na een aantal vruchteloze pogingen kickte Lewis uiteindelijk af en hij is nu al meer dan dertig jaar clean. Tegenwoordig is hij hoogleraar Neurowetenschappen aan de Radboud Universiteit en doet hij onderzoek naar verslaving. Lewis denkt dat drugs kunnen helpen om van angsten af te komen. In de ‘culture pub’, zoals Lewis het Cultuurcafé noemt, vertelt de Canadese neuropsycholoog over de therapeutische werking van drugs bij angststoornissen en depressies.
Wat heeft je gemotiveerd om onderzoek te doen naar verslaving?
‘Zeven jaar geleden zei mijn vrouw dat ik over mijn eigen verslaving moest gaan schrijven. In mijn studententijd raakte ik ernstig verslaafd aan verschillende soorten drugs. Uit deze periode heb ik een hele stapel dagboeken. Na het doorpluizen hiervan realiseerde ik me hoe slecht ik er door mijn verslaving aan toe was. Mijn dagboeken vormden uiteindelijk de belangrijkste motivatie voor mijn onderzoek naar drugsverslaving. Door mijn vroegere ervaringen begrijp ik wat verslaafden doormaken. Ik ging in gesprek met experts op het gebied van verslaving, zoals ex-verslaafden, neurowetenschappers en gedragswetenschappers.’
Waarom begon je met het gebruiken van drugs?
‘Vanaf mijn vijftiende heb ik twee jaar op een kostschool gezeten. Die ervaring was verschrikkelijk. Ik had heimwee en voelde me eenzaam en ellendig. Op de school heerste een machocultuur waar ik me totaal niet in thuisvoelde. Alle mensen om me heen waren assholes en de docenten waren ook niet bepaald aardig. Toen ik na twee jaar eindelijk van die school ging, was ik een emotioneel wrak en raakte ik in een depressie.
‘Ik begon met cannabis, maar ging al snel over op geestverruimde drugs zoals LSD.’
‘Na de kostschool verhuisde ik naar Berkeley in Californië om te studeren. Californië was een totaal andere wereld. Ik ging van een vreselijke jongenskostschool vol pestkoppen naar een zonnig oord vol mooie meisjes. Iedereen gebruikte daar drugs. Het duurde niet lang voordat ik ook aan de drugs ging. Ik begon met cannabis, maar ging al snel over op geestverruimende drugs zoals LSD. Voor ik het wist, zat ik aan de cocaïne en heroïne.’
Wat is een drugsverslaving volgens jou?
‘Een verslaving is geen ziekte die je oploopt, maar een fase. Vaak zijn de drugs die je gebruikt na een bepaalde periode niet meer zo spannend. Drugsgebruik is een aangeleerde gewoonte die ook is af te leren. Je komt van slechte gewoontes af door ze te vervangen door andere gewoontes. Ik ging bijvoorbeeld mijn verslaving vervangen door mezelf verdiepen in psychologie.’
In je boek schrijf je over je eigen angsten en depressies. Hoe staan die in verband met drugsverslaving?
‘Veel mensen zien verslaving als het tegenovergestelde van zelfcontrole. Ik denk echter dat het te maken heeft met een gebrek aan connectie. Iedereen heeft behoefte aan verbinding met andere mensen, bijvoorbeeld met vrienden of familie, en elk mens wil graag betrokken zijn bij de maatschappij. 
Dat geeft zin aan je bestaan. Gebrek aan verbinding met de wereld om je heen kan leiden tot een depressie of angststoornis.
‘Veel verslaafden kampen hiermee. Deze problemen worden vaak veroorzaakt door een trauma of door nare ervaringen die ze oplopen tijdens de kindertijd of adolescentie. Als je in deze periode de connectie met de buitenwereld verliest, bieden drugs een oplossing. Deze oplossing kan variëren van het drinken van alcohol tot het gebruik van door dokters voorgeschroven antidepressiva. Drugs leiden echter bij overmatig gebruik juist tot meer angst en depressie. Door het herhaaldelijk nemen van drugs vergeet je de normale manier om jezelf beter te voelen. Zo beland je in een schijnbaar eindeloze cyclus van nare gevoelens en meer drugsgebruik.’
‘Gebrek aan verbinding met de wereld om je heen kan leiden tot een depressie of angststoornis.’
Veel mensen gebruiken drugs op een recreatieve wijze, zoals tieners die xtc nemen op een feestje of rijke mensen die uit verveling coke gaan snuiven. Kun je ook verslaafd raken zonder angststoornis of depressie?
‘Sommige mensen beginnen met het gebruiken van recreatieve drugs, zoals wiet en xtc, omdat ze zich vervelen. Wiet en xtc zijn echter niet erg verslavend en verveling is geen sterke drijfveer voor verslaving. In tegenstelling tot verslaafden stoppen recreatieve drugsgebruikers wanneer ze merken dat ze door de drugs angstig of depressief worden. Ik denk dat er bij verslaafden altijd sprake is van een bepaalde angst of depressie. Wanneer je je goed voelt over jezelf en binding voelt met je omgeving is het niet waarschijnlijk dat je verslaafd raakt.’
Veroorzaken sommige angsten vaker verslavingen dan andere?
‘Ja, ik geloof dat sommige fobieën, zoals een spinnenfobie of een hondenfobie, minder snel leiden tot verslaving. Dit soort angsten zijn te specifiek. Wanneer de angst algemener is en je deze vaker voelt, dus niet alleen wanneer je een spin ziet, is de kans groter dat het verslavingsgedrag in de hand werkt. Ik denk dat verslaving vooral wordt veroorzaakt door sociale angststoornissen. Mensen met sociale angsten beginnen bijvoorbeeld met alcohol drinken om losser te worden. Door de alcohol maken ze zich minder druk om hoe ze overkomen op andere mensen.’
‘LSD verandert de samenstelling van je hersenen, waardoor je verbanden legt die je anders nooit zou ontdekken.’
In een artikel in de Volkskrant zeg je dat drugs ook helpen tegen angststoornissen. Kun je dat toelichten?
‘LSD en andere psychedelische drugs hebben therapeutische eigenschappen en kunnen mensen met depressies en existentiële angsten helpen. Voor mensen met een terminale ziekte die een existentiële angst voor de dood ervaren, kunnen deze drugs bijvoorbeeld erg waardevol zijn. 
Ook voor verslaafden werken deze drugs therapeutisch.’
Hoe werkt dat dan?
‘Je zou het eens moeten proberen. Ze noemen LSD niet voor niets een geestverruimend middel. Mensen zien de wereld vaak maar vanuit één perspectief. Psychedelica verruimen de geest en laten je dingen vanuit verschillende invalshoeken zien. Doordat LSD of paddo’s de chemische samenstelling van je hersens veranderen, leg je verbanden die je anders nooit zou ontdekken. Delen van de hersenen die normaal niet met elkaar communiceren, raken verbonden. Daardoor verandert je perceptie van de wereld.
‘Wanneer mensen bijvoorbeeld bang zijn voor de dood, focussen ze zich alleen op de dood en hun angst daarvoor. Met drugs als LSD ervaren ze het grotere plaatje en dat hun plaats daarbinnen niet het belangrijkst is. Dat kan een heleboel rust geven. Bewustzijnsverruimende drugs zijn daarom leerzaam. Ik denk dat het geen probleem is als mensen hiermee gaan experimenteren. Dit is makkelijker dan twintig jaar lang mediteren, waarmee je hetzelfde resultaat bereikt.’
Zouden psychedelische drugs onderdeel moeten uitmaken van een officiële behandeling?
‘Ja, ik denk dat psychedelische drugs binnen tien jaar een belangrijke rol gaan spelen bij de behandeling van veel psychologische problemen. Op dit moment kun je niet naar een kliniek gaan en psychedelica krijgen. Zelfs als dat wel zou kunnen, is een witte kamer niet de goede plek om psychedelische drugs te gebruiken.. Het is veel leuker om met je vrienden het bos in te gaan.’