Als minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zette Lilianne Ploumen zich onder andere in voor vrouwenrechten. Ook als Tweede Kamerlid wil ze dit blijven doen. ‘Vrouwen zijn vaak vals bescheiden. Ze mogen zich best wat meer laten horen.’
Tekst: Wout Zerner
Foto’s: Kelley van Evert
Dit artikel verscheen eerder in de zevende editie van ANS.
De gangen van de Tweede Kamer staan vol met verhuisdozen. De nieuwe Kamerindeling na de verkiezingen leidt tot een volksverhuizing in de achterkamertjes van het Binnenhof. Lilianne Ploumen, demissionair minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, beleeft ook hectische tijden. ‘Ik heb het in tegenstelling tot sommige andere demissionaire ministers nog heel druk’, vertelt ze. ‘De buitenlandse handel staat immers niet stil.’ Daarnaast is de aandacht voor Ploumen als persoon sinds januari snel gestegen, toen ze het initiatief nam voor het project She Decides. Dit leverde haar veel positieve reacties uit binnen- en buitenland op. In het programma van Arjen Lubach werd ze zelfs omgedoopt tot Superploumen.
Deze superheldenstatus betekent echter niet dat Ploumen onverwoestbaar is. Bij een ongeluk met een fietser liep ze een blessure aan haar schouderband op. ‘Het is vervelend, maar ik heb lekkere chocolaatjes gekregen van een lieve D66-collega. Jullie moeten het ongeluk wel in het interview zetten. Anders denkt iedereen als ze de foto zien: “Wat is daar gebeurd?”’
Naast haar taken als demissionair minister is Ploumen ondertussen ook geïnstalleerd als Tweede Kamerlid. Als num- mer tien op de kieslijst van de Partij van de Arbeid (PvdA) dreigde ze, door het tegenvallende resultaat van haar partij, geen zetel in de Tweede Kamer te bemachtigen. Dankzij meer dan 20.000 voorkeursstemmen is ze uiteindelijk toch verzekerd van een plekje in de blauwe fauteuils. ‘Volksvertegenwoordiger zijn is sowieso al een hele eer. Als zoveel mensen op jou hebben gestemd, ben je verplicht de stem van de kiezer te laten horen.’ ANS sprak met Ploumen over haar periode als minister, de strijd voor vrouwenrechten en haar nieuwe rol in de politiek.
Superploumen in de tram
Wegens de teleurstellende verkiezingsuitslag van de PvdA moet Ploumen het ministerschap achter zich laten. ‘Ik vond het geweldig om minister te zijn’, zegt ze enthousiast. ‘Wanneer ik het nieuws kijk, denk ik vaak: “Daar zou iemand iets aan moeten doen.” Het is fijn dat ik als minister ook veel kan bewerkstelligen, maar je kan natuurlijk niet alles oplossen. Ik heb bijvoorbeeld de burgeroorlog in Soedan niet veroorzaakt en ik kan deze ook niet oplossen, maar ik kan wel iets doen om de mensen daar te helpen. Dat geeft een goed gevoel.’
Ploumen ondernam, via She Decides, meteen actie toen president Donald Trump van de Verenigde Staten een maatregel nam waarmee hij subsidie voor bepaalde goede doelen stopzette. Organisaties die wereldwijd vrouwen met anticonceptie en abortus helpen, ontvangen door de maat- regel geen subsidies meer. ‘Trump kondigde de subsidie- stop in het weekend aan en daarna ging het snel. Maandag heb ik op mijn departement aangekondigd dat we hieraan iets moesten doen. Mijn ambtenaren stelden voor om eerst te gaan overleggen met andere landen, maar ik vond dat we meteen in actie moesten komen. De organisaties hebben immers onmiddellijk last van een financieringsstop.’ Het initiatief van Ploumen maakte veel los. Al snel spraken verschillende landen hun steun uit voor het initiatief, waardoor inmiddels al 181 miljoen euro is opgehaald. ‘Mijn functie als minister van Ontwikkelingssamenwerking heeft mij geholpen bij het opzetten van het project; ik ken het reilen en zeilen van de politiek. Daarnaast heb ik in de loop der tijd veel contacten opgebouwd in landen als Ghana en Ethiopië waardoor je de ministers in deze landen sneller bereikt. Die regeringen zijn overigens zeer bereid om te helpen. Ze beseffen zich namelijk dat de vrouwen en meisjes in hun landen de dupe van de financieringsstop zijn.’
‘Met zoveel stemmen ben je verplicht de stem van de kiezer te laten horen.’
Het initiatief van Ploumen werd door veel mensen positief ontvangen. ‘Niet alleen in Nederland, maar ook internationaal hoor ik van veel mensen dat ze blij zijn met de aandacht voor vrouwenrechten. De belangstelling voor het project en mij als initiatiefnemer zie ik als een bevestiging dat veel mensen het thema belangrijk vinden.’ Ook in de media was er veel aandacht voor het project van Ploumen. In het programma Zondag met Lubach werd de minister omgedoopt tot Superploumen. Als dit ter sprake komt, begint ze meteen te stralen. ‘Dat was superleuk!’, zegt ze enthousiast. ‘Ik zat in mijn joggingbroek op de bank tv te kijken, toen mijn man opeens zei: “Hé, dit gaat over jou.” Later zijn bij een demonstratie ook nog spandoeken met een afbeelding van Superploumen gebruikt. Een van die doeken hangt op mijn kamer in het departement.’ De plotselinge bekendheid van Ploumen zorgde ook voor meer aanspraak op weg naar haar werk. ‘Eerst kon ik ongestoord in de tram zitten, maar dat is voorbij. Mensen komen nu vaak naar mij toe met de vraag of ik Superploumen ben.’
De stem van Limburg
Het is niet verwonderlijk dat Ploumen initiatief nam voor She Decides. Vrouwenrechten zijn altijd een belangrijk onderwerp voor haar geweest. ‘Zolang ik mij kan herinneren ben ik met vrouwenrechten bezig geweest. Dat komt vooral doordat ik in het Maastricht van de jaren zestig veel ongelijkheid tussen jongens en meisjes zag. Toen is mijn interesse in het onderwerp ontstaan. Ik vind namelijk dat je je stem moet laten horen als onrecht jezelf aangaat en je daar iets aan kan veranderen. Je kan altijd iets doen, of je nu minister, Tweede Kamerlid of student bent.’
Als Tweede Kamerlid ziet Ploumen daarom nog genoeg kansen om invloed uit te oefenen op het beleid. ‘Ik zit nu niet meer zelf achter het bordje “Nederland”, maar ik kan er nog wel voor zorgen dat degene achter dat bordje het juiste zegt. Daarvoor heb ik wel zoveel mogelijk steun nodig.’ Deze hulp hoeft niet alleen vanuit haar eigen partij te komen. ‘Ik ben al druk bezig om partij-overschrijdend steun te zoeken. Zo heb ik met de meeste Limburgse Kamerleden al een groep opgericht om ook de stem van Limburg in de Tweede Kamer te laten horen.’ Terwijl Ploumen triomfantelijk naar haar tablet wijst zegt ze: ‘We hebben zelfs al een groepsapp.’
Valse bescheidenheid
‘Vandaag de dag is er in Nederland niet altijd sprake van gelijke rechten voor vrouwen en mannen’, vindt Ploumen. In de Tweede Kamer zitten bijvoorbeeld nog altijd meer mannen dan vrouwen. ‘Ik ben heel blij dat er op de kieslijst van mijn partij altijd een gelijke verdeling is tussen de geslachten, omdat er in de wereld ook een gelijke verdeling is. Ik zou het fijn vinden als andere partijen dat ook zouden doen en ik weet dat veel vrouwen in de Kamer het met mij eens zijn.’ Vrouwen kunnen ook zelf iets doen, vindt Ploumen. ‘Ze zijn vaak vals bescheiden, maar ik vind dat je moet staan voor wat je doet. Vrouwen mogen zich best wat meer laten horen. In 2018 zijn de gemeenteraadsverkiezingen en ik hoop dan ook dat veel vrouwen zich dan zullen aanmelden om de gemeenteraad in te gaan.’
De ongelijkheid is ook terug te vinden op de werkvloer. ‘Vrouwen verdienen vaak minder dan mannen voor dezelfde werkzaamheden’, vertelt Ploumen. De oorzaken van deze verschillen zijn nog altijd niet helemaal duidelijk. Dat is een deel van het probleem, benadrukt ze. ‘Een deel van de salarisverschillen is te verklaren: vrouwen werken parttime of hebben minder werkervaring. Een ander deel van de verschillen is moeilijker te verantwoorden. Dit ontstaat doordat vrouwen minder bluffen in onderhandelingen en werkgevers niet zo op salarisverschillen bedacht zijn.’ Ploumen werkt daarom aan een wetsvoorstel om ongelijke beloning strafbaar te stellen. Op dit moment moeten vrouwen bij ongelijke beloning zelf het bewijs aandragen. Deze bewijslast wil Ploumen verschuiven naar de werkgever. ‘Ik vind het niet fair dat een vrouw in Nederland zelf achter de ongelijke beloning aan moet. Ze moet eerst aan collega’s gaan vragen hoeveel ze verdienen. Dat vinden Nederlanders al heel ongemakkelijk. Als een vrouw dan de gegevens heeft verzameld moet ze naar haar baas stappen. Daar moet je heel dapper voor zijn.’ Het wetsvoorstel is in de maak, alleen is er nog een hobbel in de weg. ‘Formeel mag ik nog niet het woord voeren in de Kamer’, legt Ploumen uit. ‘Ik stem wel en ga naar de fractievergadering, maar door mijn demissionaire ministerpost kan ik pas het woord voeren als er een nieuw kabinet is. Dat betekent echter niet dat ik niks kan doen.’ Lachend voegt ze toe: ‘Wanneer ik wel mijn zegje mag doen in de Tweede Kamer, kan ik door mijn voorbereiding direct in actie komen.’