Ieder plein, rotonde, muur of gevel in Nijmegen staat er vol mee: kunst. In ‘Uit de kunst’ worden verschillende van deze Nijmeegse pareltjes onder de loep genomen. Deze keer: de Muze voor Huize Heyendael.
Tekst: Annemarie Segeren
Foto’s: Melis Ulubas
Het beeld van de Muze die voor Huize Heyendael staat, werd juli 2015 flink toegetakeld. Haar hoofd en linkerhand werden afgehakt en de daders lieten ze naast haar op de grond liggen. 
Gelukkig kon het Universitair Vastgoed Bedrijf haar ledematen weer snel vastplakken. Nu laat de Muze weer aan iedere voorbijganger haar belangrijke boodschap zien. Als symbool voor de kunsten laat zij zien dat kunst voor mensen heel belangrijk is.
Vlaming op de vlucht
De Antwerpse beeldhouwer Egidius Everaerts (1877-1949) is de maker van de Muze. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie voor de Schone Kunsten van Antwerpen en opende in deze stad in 1910 zijn eigen atelier. In 1914 vertrok hij naar Nijmegen, omdat hij van het bestuur van de Kunstvereeniging Nijmegen de opdracht kreeg om sculpturen en ornamenten te maken voor het nieuwe Concertgebouw de Vereeniging. In datzelfde jaar werd hij door Charles Estourgie (1884-1950), een van de belangrijkste architecten in Nijmegen, gevraagd om enkele sculpturen te maken voor Huize Heyendael. Estourgie ontwierp dit landhuis voor de rijke margarinefabrikant Frans Jurgens (1869-1941).
Het kasteeltje van Heyendael, zoals het huis ook werd genoemd, werd vanaf 1914 door Jurgens, zijn vrouw, hun drie zoons en hun dochter bewoond. Everaerts maakte enkele ornamenten aan de gevel en ontwierp twee grote sculpturen voor in de tuin. Dit waren de Muze en een beeld van Mercurius, de Romeinse god van de handel.
‘Een granaat trof Everaerts’ atelier in Antwerpen. Om deze reden besloot hij om niet terug te gaan, maar in Nijmegen te blijven wonen.’
Everaerts in Nijmegen
Terwijl Everaerts in Nijmegen zijn beelden maakte, woedde in België de Eerste Wereldoorlog. Een granaat trof Everaerts’ atelier in Antwerpen. Om deze reden besloot hij om niet terug te gaan, maar in Nijmegen te blijven wonen. Everaerts maakte hier vele grafmonumenten, geveldecoraties, altaarreliëfs en vrijstaande beelden. Ook zijn Nijmeegse atelier aan de Sint Annastraat kreeg het zwaar te verduren. In 1940 sloeg er een enorme brand uit, die vele beelden van Everaerts verwoestte. Gelukkig kun je nog beelden van hem door heel Nijmegen bewonderen. Dit zijn bijvoorbeeld de ornamenten aan de buitenkant van Concertgebouw de Vereeniging en de vier heilige Jezuïeten die op de gevel van het oude Canisius College aan de Berg en Dalseweg 81 prijken.
‘De Muze van Everaerts houdt een schrijfstift en wastafeltje vast, waarop ‘Kunst Veredelt’ staat geschreven.’
Godin van de kunsten
Terug naar de Muze voor Huize Heyendael; voor dit beeld heeft Everaerts goed gelet op de Griekse mythe van de negen muzen. Zij waren godinnen van de kunst en wetenschap, met ieder een eigen specialisme. De Muze van Everaerts houdt een schrijfstift en wastafeltje vast, waarop ‘Kunst Veredelt’ staat geschreven. Door die voorwerpen kan zij gezien worden als Kalliope, de belangrijkste van de negen godinnen. Kalliope stond voor de epische dichtkunst, filosofie, retoriek en wetenschappen in het algemeen. In de loop der tijd werd de muze gezien als inspiratiebron voor kunstenaars. Ook lieten opdrachtgevers haar graag afbeelden om hun liefde voor kunst te laten zien.
In de tuin van het kasteel
De Muze staat samen met de Mercurius in de voortuin van Huize Heyendael, dat voor de komst van de Katholieke Universiteit Nijmegen omringd was 
door enkele hectaren land. Een meterslange oprijlaan liep van de toegangspoort aan de oostkant naar de entree van het landhuis, die zich aan de noordkant van de woning bevindt. Aan weerszijden van de tuindeur staan de beelden van Everaerts. Gasten van de familie Jurgens konden ze dus goed zien. De tekst op het wastafeltje van de Muze is daarentegen alleen voor bezoekers op te merken die even de tijd nemen om naar het beeld toe te lopen en het te bekijken. De oplettende bezoeker van de familie Jurgens zou dan ook zijn opgevallen dat de Muze wel erg veel lijkt op de dochter van Jurgens. Ook de Mercurius is trouwens het portret van een van de kinderen. Wie de tijd nam en de interesse toonde om de kunstwerken beter te bekijken, ontdekte dus meer dingen die je in eerste instantie niet verwachtte.
‘Belangstelling tonen in kunst verruimt je kijk op jezelf en de wereld om je heen.’
Kunst veredelt
De boodschap van de Muze is nog steeds relevant. Deze is zichtbaar voor iedereen die zich ervoor openstelt. De tekst op het wastafeltje laat je namelijk nadenken over wat kunst nou eigenlijk met je doet. Het is belangrijke verrijking in je leven. Kunst maken of bekijken, prikkelt je verbeelding, laat je ontspannen of nadenken. Het zorgt ervoor dat je eens anders kijkt naar het alledaagse leven. Belangstelling tonen in kunst verruimt je kijk op jezelf en de wereld om je heen. Kunst maakt je een beter mens.