Bij ‘Stoffelijk overschot’ krijgen dode filosofen weer een stem. Met behulp van hun ideeën worden maatschappelijke kwesties kritisch onder de filosofische loep genomen. Deze keer: kijkt ANS door de ogen van schrijver en filosoof Aldous Huxley naar de ervaring van een psychedelische trip.
Tekst: Auke van der Veen
Afgelopen maand bracht de Britse krant The Guardian onderzoeksresultaten in het nieuws waar neurowetenschappers volgens het artikel al meer dan een halve eeuw op zaten te wachten. De bevindingen waren gebaseerd op de ervaringen van 20 vrijwilligers die zich hadden laten injecteren met 75 microgram van de ‘beruchte’ psychedelische drug LSD. Na het analyseren van scans werd bekend hoe het brein van Lennon en McCartney er van binnen uitzag toen ze ‘Lucy in the Sky with Diamonds’ schreven: als een verenigd geheel waarbij breinnetwerken die zorgen voor zicht, aandacht, beweging en gehoor volop met elkaar in verbinding staan. Nu weten we waarom een tripper soms kan horen hoe een trillerende sinaasappel ruikt. Andere netwerken zijn tijdens de trip trouwens juist minder verbonden, waardoor gebruikers zich minder zichzelf voelen – hun ego is tijdelijk ‘dood’ – en meer één met de wereld om zich heen.
Iets meer dan 50 jaar voor het LSD-onderzoek was de befaamde Britse schrijver en filosoof Aldous Huxley – van de dystopishe roman Brave New World – zijn tijd reeds ver vooruit. Hij was gefascineerd door het effect van psychedelica op de hersenen en bracht op basis van eigen ervaring een boekje uit over een mescalinetrip, vergelijkbaar met een reisje on acid: The Doors of Perception (1954). Met dit soort drugs achter de kiezen wordt het brein, zo beschrijft hij in geuren in kleuren, vervormd tot een Mind at Large.
Trippen met een grote geest
Huxley’s ervaringen komen redelijk overeen met die van de Britse testpersonen anno 2016. Anderhalf uur na inname van een stukje gedroogde peyote-cactus, wordt een vaas met bloemen een ‘miracle, moment by moment, of naked existence.’ Huxley observeert niet alleen maar een paar groene steeltjes met wat kleurige uiteinden, maar ziet een bibberende, met intense kleuren levend organisch geheel. Later wordt het ‘bekijken’ van een tuinstoel voor de intellectueel zo intens, dat hij bijna bang is gek te worden. Hij beschrijft dat hij naast deze waarnemingen tijdens de hele trip zijn ego niet meer ervaart en één is met de wereld om hem heen, gevuld met objecten die simpelweg ‘zijn’. Huxley was compleet overweldigd: deze wereld van eenheid beleven voelde voor hem veel belangrijker dan stilstaan bij dagelijkse zaken.
‘Later wordt het ‘bekijken’ van een tuinstoel voor de intellectueel zo intens, dat hij bijna bang is gek te worden.’
Hij verklaart zijn belevingen in The Doors of Perception met het concept Mind at Large. Dit is volgens de denker de staat van het menselijk bewustzijn waarbij een filter voor de realiteit ontbreekt, waardoor alle impressies en beelden die er in de observeerbare wereld zijn in één keer binnenkomen. Dat de mens zonder drugs niet constant wordt overspoeld door alle mogelijke ervaringen om hem heen, wijt Huxley aan twee dingen: het brein houdt dit tegen omdat de beleving anders ondragelijk zou zijn, en onze opvoeding weerhoudt ons ervan. Psychedelica zijn middelen die het filter deels verwijderen, zodat de poorten van perceptie op een kier komen te staan en de gebruiker deels wordt blootgesteld aan de Mind at Large.
Transcend yourself
Huxley geniet in zijn boekje eindeloos van de Mind at Large-excursie: zonder werkelijkheidsfilter is de totale overweldiging van eenheid uiterst fascinerend en gewoonweg mind-blowing. Hij benadrukt echter wel dat ondanks alle fijnheid de normale staat van het menselijke bewustzijn de norm moet blijven. Het is een overtuiging die hij baseert op het gedachtegoed de Britse filosoof C.D. Broad, die hij bij dit punt citeert in zijn boekje: ‘The suggestion is that the function of the brain and nervous system is in the main eliminitive and productive… The function of the brain and nervous system is to protect us from being overwhelmend and confused by this mass of largely useless and irrelevant knowledge.’ Wanneer je constant tript, wordt je ook constant overspoeld met percepties die het normale leven onmogelijk maken.
‘Wanneer je constant tript, wordt je ook constant overspoeld met percepties die het normale leven onmogelijk maken.’
Dit nadeel van te veel percepties bij constant gebruik moet volgens Huxley de psychelicus in spe niet tegenhouden. Zijn eindoordeel over het gebruik van dit soort middelen is namelijk door en door positief: door tijdelijk met een Mind at Large te leven, kan de tripper zichzelf overtuigen, oftewel ‘transcenderen’. Over hoe dit er in de praktijk precies uitziet, blijft Huxley helaas liever in het vage. Hij maakt in ieder geval wel duidelijk dat je na het nemen van psychedelica nooit meer dezelfde zal zijn – op een aangename manier: ‘He will be wiser but less cocksure, happier but less self-satisfied, humbler in acknowledging his ignorance yet better equipped to understand the relationship of words to things, of systematic reasoning to the unfathomable Mystery which it tries, forever vainly, to comprehend.’
Een open deur?
The Doors of Perception werd uiteindelijk nooit zo succesvol als Huxley’s überbekende Brave New World, maar vond vooral in de wilde flower power-tijd van een aantal jaar later zat aanhang. Niet voor niets noemde Jim Morrison’s zijn band in 1965 The Doors. Huxley zelf stopte na zijn eerste ervaring nooit met het gebruiken van psychedelica. LSD probeerde hij een jaar na de publicatie van The Doors of Perception uit. Hij was nog meer verliefd dan bij zijn ontmoeting met mescaline, blijkt uit een brief aan psychiater Humphry Osmond – overigens de uitvinder van het woord ‘psychedelisch’: ‘[I experienced] the direct, total awareness, from the inside, so to say, of Love as the primary and fundamental cosmic fact.’ Op zijn sterfbed kreeg hij op verzoek 100 miligram LSD in zijn bloed gespoten. Zou één met de wereld hetzelfde zijn als één met de hemel?
‘Op zijn sterfbed kreeg Hixley op verzoek 100 miligram LSD in zijn bloed gespoten.’
De trippers uit het onderzoek van dit jaar hebben er nog niet achter hoeven komen hoe de hemel is on acid. Waar ze wel achter zijn gekomen, is hoe hoe hun brein onder invloed een eenheid vormt. Ze zouden het boekje van Huxley eens moeten lezen. De Mind at Large is letterlijk terug te zien op de scans, en bestaat nu ook officieel volgens de wetenschap; Huxley was zijn tijd ver vooruit. Wat dankzij deze resutalten de toekomst zal bieden op het gebied van psychedelica-onderzoek, blijft helaas nog net zo vaag als de ideeën van deze denker over ‘transcendentie’. De deuren van perceptie staan in ieder geval op een iets grotere kier.