Langs de smalle stegen van het Vlaamse Kwartier in het centrum van Nijmegen is het geen geheim: hier kan menig passant harddrugs inslaan en omwonenden zijn de dupe van overlast. Wat kan er aan de harddrugs-overlast rondom de Vlaamsegas worden gedaan?
Niemand loopt na tien uur ’s avonds nog graag in de straten rondom de Vlaamsegas, zoals de Van Welderenstraat en de Tweede Walstraat. Vreemde figuren fluiten vrouwen na en groeperen zich rondom auto’s langs de weg. ‘Je ziet mensen rondhangen, van wie je weet dat ze dingen doen die niet deugen’, vertelt Wim Hendriks, politiemedewerker en operationeel expert van de wijk. Vooral omwonenden ervaren overlast. ‘Als zij de deur uitgaan, staan er groepjes mensen voor hun neus’, vertelt hij. ‘Dat is voor hen nogal intimiderend, vooral als ze een grote mond terugkrijgen wanneer ze er iets van zeggen.’ Ook ondernemers gevestigd in de buurt, genaamd het Vlaams Kwartier, zouden klandizie mislopen om dezelfde redenen.
De afgelopen maanden is er veel aandacht voor de beruchte buurt, waar wordt geprobeerd om de overlast wegens hard-drugsdealers terug te dringen. Zo zijn enorme muurschilderingen aangebracht en recentelijk ook plantenbakken geplaatst. Volgens de politie Nijmegen is de overlast al wel wat meer verdeeld over het centrum, maar de wijk heeft nog steeds een slecht imago. Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen sprak zich al in januari 2019 stellig uit over de wijk. De vijf coffeeshops in de buurt zouden plaats moeten maken voor woningen en winkels zodat de wijk zich los kan maken van het slechte imago. Hoewel Bruls hiermee impliceert dat coffeeshops een deel van het probleem in de wijk zijn, is het nog maar de vraag of dit wel juist is. Waarom is er overlast in de Vlaamsegas en hoe kan het worden tegengegaan?
Smalle stegen, dealtjes plegen
Carin Brunenberg, Juridisch adviseur veiligheid van de gemeente, vertelt dat de aanwezigheid van harddrugsdealers in de Vlaamsegas vooral aan de fysieke omgeving ligt. ‘Het gebied ligt aan de rand van het centrum, heeft een verloederde uitstraling en smalle straatjes. Bovendien staan er veel leegstaande slooppanden waardoor er weinig sociale controle van bewoners is’, vertelt ze. Hendriks voegt daar aan toe dat er ook andere soort overlast wordt ervaren vanwege de ligging en structuur van het gebied: ‘Niet alleen drugshandel is een factor, maar ook drugs- en alcoholgebruik, een toename aan verwarde personen, dag- en nachtopvang MFC Iriszorg in de buurt en horeca vormen een probleem.’ Daarom heeft de ge-meente ervoor gekozen om het gehele gebied om te gooien. Op de plaats waar de verloederde panden staan, moet een gemengd gebied van winkels, start-upbedrijven en woningen komen. Zodoende kan de sociale controle toenemen en de overlast afnemen, aldus de gemeente.
‘Het is een mythe dat een coffeeshop ook harddrugs-criminaliteit aantrekt.’
Het is een voorwaarde dat er ook minder coffeeshops zijn indien er nieuwe eigenaren van de nieuwbouw komen, stelt Brunenberg: ‘Met de coffeeshops zelf is niets mis, maar een conglomeraat aan coffeeshops zorgt ervoor dat mensen niet snel in de wijk willen wonen.’ Stan Esmeijer, directeur van coffeeshop de Kronkel, gevestigd in de Vlaamsegas, stelt dat hij zich welwillend opstelt tegenover de herinrichting. Op dit moment ziet hij dit echter niet zitten omdat dit in combinatie met het wietexperiment waaraan zijn coffeeshop deelneemt, te veel onzekerheid zou opleveren.Wel noemt hij dat het niet de fout is van coffeeshophouders dat het Vlaams Kwartier is verpauperd. Hij stelt dat het een mythe is dat coffeeshops ook harddrugscriminaliteit aantrekken. Dit wordt bevestigd door Brunenberg: ’Daar is onderzoek naar gedaan, waaruit bleek dat er geen rechtstreeks verband is tussen coffeeshops en harddrugsdealers op straat.’ Volgens Esmeijer is nalatigheid van de politie de oorzaak van de drugsoverlast: ‘De politie heeft het al sinds de jaren tachtig laten verpauperen door het niet op hun agenda te zetten. Hierdoor is een gedoogzone gecreëerd voor harddrugsdealers. Wel is het fijn dat het de afgelopen jaren alsnog op de agenda is gezet, maar het probleem is iets wat je nu niet even op kunt lossen door meer politie-inzet.’
Kat-en-muisspel
Politiemedewerker Hendriks geeft inderdaad toe dat de Vlaamsegas al sinds de jaren 80 een probleem is. Daarom heeft de politie de afgelopen twee jaar druk op de straat gezet. Dat betekent in de praktijk dat er veel toezichthouders aanwezig zijn en camera’s langs de weg nietsvermoedende criminelen in de gaten houden. ‘De overlast is nu meer verdeeld over het centrumgebied, en we constateren dat de situatie rondom het Vlaams Kwartier is verbeterd. We krijgen een stuk minder meldingen binnen’, vertelt Hendriks. De harddrugsdealers in kwestie zijn echter niet dom: zij hebben op den duur door dat ze meer in de gaten worden gehouden. Hendriks vertelt dat het een lastige situatie is: ‘Als je veel druk op het Vlaams Kwartier zet, verplaatst de criminaliteit zich bijvoorbeeld naar de Bloemerstraat.’ Het is als een waterbed waar op een plek wordt gedrukt en het water zich simpelweg naar de rest van het bed verplaatst: zodra de cri-minelen van een plaats zijn weggejaagd, duiken deze ergens anders op.
Het heeft dus weinig nut om alleen repressief op te treden op één plek. Volgens Hendriks heeft het daarom de voor-keur dat de criminaliteit zich uitspreidt. ‘Iedere straat in het centrum heeft recht op zijn pakkie overlast, zeg ik altijd maar. Het hoort ook bij een centrumgebied’, vertelt hij. ‘Als je de overlast over het centrum verdeelt maak je het beheersbaar’, vertelt hij. Hendriks doelt erop dat het voornamelijk zaak is dat het niet één straat is die last van de harddrugsdealers heeft. Vele handen maken zwaar werk licht, is het idee: de hoeveelheid criminaliteit in Nijmegen blijft zodoende gelijk, maar wordt tegelijkertijd wel verdeeld over meerdere wijken. Hij vertelt dat de uitspreiding kan worden bewerkstelligd door het probleem bij de wortels aan te pakken, waardoor het zich uitdunt. ‘Hiervoor waren we alleen brandjes aan het blussen, terwijl we het probleem eigenlijk structureel willen aan-pakken’, licht hij toe. Hoe die overlast zich hierdoor precies uitspreidt en niet alleen verplaatst, blijft toch vaag. Hendriks stelt hierop dat criminaliteit in zijn geheel moeilijk te verslaan is en politie-inzet altijd nodig zal zijn, maar dat dit wel slim moet worden gedaan: ‘Door analyses uit te voeren, proberen we onze capaciteit zo efficiënt mogelijk in te zetten.’ Het slim verdelen van de capaciteit zou het in principe makkelijker moeten maken om het probleem bij de wortels aan te pakken.
‘Drugsgebruikers blijven altijd zoeken naar een illegale markt voor harddrugs.’
Verdwijnen, verspreiden of verchaost?
Hendriks wil het probleem door spreiding zoveel moge lijk terugdringen, maar hij denkt niet dat criminaliteit ooit helemaal uit het centrum kan verdwijnen. Politie en gemeente zitten hier op dezelfde pagina: ‘Het beleid is inderdaad om de harddrugscriminaliteit te verdunnen, daardoor is het beter te doen’, vertelt Brunenberg. ‘Maar de criminaliteit zal altijd ergens in Nijmegen zijn. Dat hopen we natuurlijk niet maar je moet realistisch zijn: er is een markt voor.’ Ze vertelt dat drugsgebruikers altijd zullen blijven zoeken naar een illegale markt voor harddrugs. Zelfs als politie optimistisch is dat harddrugscriminaliteit bij de wortels kan worden aangepakt. De herstructurering en de politie-inzet kunnen dit onmogelijk als sneeuw onder de zon doen verdwijnen.
Wel stelt Brunenberg dat het redelijk voorspelbaar is op welke plaatsen die illegale markt zal plaatsvinden: ‘Het zal een gebied zijn dat fysiek lijkt op het Vlaams Kwartier: smalle steegjes met ruimte om je te verschuilen’, stelt ze. ‘Daarvan bestaan er in Nijmegen rondom het centrum en de ringstraten erg veel. Er zijn opties genoeg.’ Het probleem van de hard-drugsoverlast is dus nooit opgelost, maar zal het getergde Vlaams Kwartier in de toekomst minder achtervolgen.
De bewoners van de Vlaamsegas en omliggende straten kunnen straks misschien weer veiliger en gemoedelijk de straat op. Alles duidt erop dat ze in plaats van drugsoverlast straks geluidsoverlast van bouwwerkzaamheden om de hoek krijgen. Crimineeltjes niet gevreesd: de keuze voor andere prieeltjes is reuze, zoals Brunenberg al stelde. Waarschijnlijk zijn het straks de bewoners van een andere ringstraat die de criminelen voor de deur krijgen. Die straten staan in de spreekwoordelijke wachtlijst voor een verloedering, drugscriminaliteit en uiteindelijk misschien wel een herinrichting van de totale wijk. Dan zal er wellicht weer een andere wijk zijn waar de drugshandelaren terecht kunnen.