Omringd door dj’s als Tiësto en Martin Garrix, prijkt de relatief onbekende Nijmeegse band Antillectual in de top 5 Nederlandse artiesten met de meeste optredens in het buitenland. Hoe komt het politiek geëngageerde punktrio aan al deze internationale gigs en wat is de boodschap die de band wil verspreiden?
Nijmegenaren Willem Heijmans, Ben Joosten en Riekus van Montfort zijn ‘gewone’ parttimers by day en vormen de politiek geëngageerde punkband Antillectual by night. Waar de band eerder weinig publieke aandacht genoot in Nederland, kwam het trio in januari terecht in het oog van een mediastorm. De bandleden zaten in de bus terug van een optreden in Duitsland toen ze een interviewverzoek kregen van het NOS Journaal. Een dag later dacht zanger Heijmans na het belletje bij dageraad rustig terug naar bed te kunnen gaan, maar zijn telefoon bleef van ‘s ochtends tot ‘s avonds rinkelen. Onder andere NPO1, Radio 2, Hart van Nederland en EditieNL stonden te popelen om de band te spreken. De reden: Antillectual staat in de top 5 Nederlandse artiesten met de meeste buitenlandse optredens in 2023.
De band is met 88 buitenlandse optredens op plek vijf beland in de zogenoemde exportlijst, vlak onder dj’s als Afrojack en Martin Garrix. Antillectual is het buitenbeentje van het stel: het is de enige band, de leden hebben parttime banen naast muziek en ze hebben een stuk minder luisteraars dan de rest. Ze hebben daarnaast een sterke politieke mening en schromen niet die uit te dragen. Hoe kwamen de Nijmegenaren op dezelfde lijst terecht als dj’s met miljoenen luisteraars en wat is de boodschap die ze tot in verre uithoeken willen verspreiden? ANS sprak zanger Heijmans en bassist Joosten.
Doe-het-zelvers
Volgens Antillectual is er één sleutelwoord binnen de punkscene: Do It Yourself (DIY). ‘Het is punk-eigen om zelf de regie te nemen. De muziekindustrie zal je waarschijnlijk niet opmerken, dus je regelt zelf je optredens’, legt Heijmans uit. ‘Kleine podia staan vaak open voor kleine bands die willen optreden.’ Zo begon Antillectual op de planken van de Nijmeegse bar De Onderbroek. ‘Nederland is echter maar klein en er is veel buitenland. Het voelde dus al snel als een logische stap om de grens over te gaan’, vertelt de zanger. Zodoende belden de bandleden kleine Duitse podia. Toen zij eenmaal hapten, werd het steeds makkelijker om buitenlandse optredens te organiseren. ‘Als je ergens een keer geweest bent, word je snel opnieuw uitgenodigd. Je kunt daarnaast optredens uitwisselen als je met andere bands bevriend raakt’, aldus Joosten.
De bandleden vertellen over hun uitbreiding naar het buitenland met een opvallende nonchalance. Het blijkt te komen doordat hun avontuur al ruim twintig jaar geleden startte: de band werd opgericht in 2001 en bestaat na een aantal wisselingen sinds 2021 in de huidige formatie. ‘We staan al zo’n vijftien jaar in de exportlijst’, vertelt Heijmans. ‘Dit is echter de eerste keer dat we niet alleen in de top 10 staan, maar ook in de top 5.’ Na twintig jaar staat de teller van optredens op meer dan duizend, geven de bandleden bescheiden aan. Heijmans: ‘We zijn blij met de notering, maar we waren sowieso al enorm trots op en gelukkig met de avonturen die we mogen meemaken. Dat de media het zo oppikten, is een leuke bijkomstigheid.’ De notering maakt hun succes volgens Joosten tastbaarder voor mensen buiten de punkscene. ‘Nu ziet mijn familie ook dat we best een serieuze band zijn.’
Een warm bad
Volgens de band is de effectiviteit van hun DIY-insteek te danken aan de verwelkomende aard van de punkcultuur. Aan de doodgewoon ogende veertigers valt niet gelijk te merken dat het punkers zijn, maar als ze vertellen over hun genre, lichten hun ogen op en krullen hun mondhoeken omhoog. De zanger en bassist prijzen de punkcultuur als ‘knuffelscene’. ‘Punkliefhebbers zijn inclusief en gastvrij’, vertelt Joosten enthousiast. De band sliep in hun vroege jaren bijvoorbeeld regelmatig bij mensen thuis na een optreden. ‘Andere undergroundstromingen zullen ook verwelkomend zijn, maar ik heb wel het idee dat het uniek is aan punk dat de DIY-gedachte en het gemeenschapsgevoel echt kernwaarden zijn’, legt Heijmans gepassioneerd uit. ‘Je wordt warm ontvangen, ook als je nog klein en onbekend bent.’
De punkscene heeft echter ook een keerzijde: hij is te klein om de bandleden een fulltime baan te bieden. ‘Naar aanleiding van de exportlijst kopte de Telegraaf: “Onbekende band blijkt grootverdiener”, maar dat slaat nergens op’, begint Heijmans. ‘Meest spelend en meest verdienend zijn helaas twee compleet verschillende dingen.’ Hij legt uit dat punk per definitie een tegenreactie is op wat mainstream is, waardoor het nooit op de radio zal worden gedraaid. ‘Het is een niche genre en voor het merendeel van de mensen is het te hard.’ Optreden is zodoende geen verdienmodel, maar een luxe. ‘We gaan binnenkort naar Frankrijk, Spanje en Portugal en de voorbereidingen daarvoor kosten veel tijd’, schetst Heijmans. ‘Ik kan daarom minder werkklussen doen. Dat betekent dat ik goedkoop moet leven en goed vooruit moet plannen.’ De bandleden zijn er niet rouwig om. ‘Punk gaat niet om het geld, maar om de liefde voor de muziek en de boodschap’, besluiten ze.
Anti-onrecht
Wat die boodschap dan precies inhoudt, dat blijkt niet in één woord te vangen. ‘Antillectual is antikapitalistisch, antiautoritair, klimaatactivistisch, feministisch en pro LHBTIQ+-rechten’, sommen Heijmans en Joosten samen op. ‘We kijken naar machtsverhoudingen en onderdrukking’, zegt Heijmans. ‘We willen mensen daar bewust van maken en opkomen voor mensen die dat niet voor zichzelf kunnen doen.’ Joosten schiet nog een waarde te binnen: ‘Antifascistisch zijn we ook. Eerder was dat vooral bij Duitse optredens een ding, maar na de laatste politieke ontwikkelingen in Nederland vinden we het hier ook steeds belangrijker.’ Om dit kracht bij te zetten, strooit hij een handvol stickers op tafel. Ze hebben de vorm van een verbodsbord, waarop het hoofd van Geert Wilders is doorgestreept. Boven zijn hoofd staat ‘NOT MY PRIME MINISTER‘. ‘Ik heb onderweg hiernaartoe nog een paar van deze opgeplakt.’
Joosten geeft aan dat de overtuigingen van de band een zwaarwegende reden voor hem waren om zich in 2021 bij de band te voegen. ‘Ik werd onder andere erg aangetrokken door het nummer Fever, dat over klimaatverandering gaat’, illustreert hij. ‘Ik zet me daar graag voor in, door bijvoorbeeld plantaardig te eten en over klimaatwetenschap te lezen en praten.’ Ook Heijmans zegt het politieke aspect van de band belangrijk te vinden. ‘Muziek mag over meer gaan dan alleen de innerlijke leefwereld van mensen of romantiek. Ik wil het hebben over dingen die ertoe doen in de wereld, of waarvan wij denken en vinden dat ze ertoe doen.’
Een feest der eensgezindheid
Hoe bevlogen de mannen ook zijn in hun politieke engagement, ze blijven realistisch over de impact ervan. ‘We weten dat 95 procent van ons publiek het al volledig met ons eens is’, zegt Heijmans. ‘We kunnen die andere 5 procent misschien overtuigen of mensen met nieuwe ideeën in aanraking brengen. Het is voor ons echter ook heel belangrijk om mensen bevestiging te geven in wat ze al vinden.’ Hij legt uit hoe muziek houvast kan geven aan mensen die gelijkgestemden missen in hun omgeving. ‘Onze muziek kan hen de bevestiging geven dat ze niet alleen zijn in hun denkbeelden en hen motiveren om bij hun principes te blijven.’ Het hoort volgens hem bij het gemeenschapsgevoel binnen de punkscene. ‘Via muziek kun je in contact komen met mensen waarmee je waarden deelt, ook als ze niet dichtbij wonen.’
Het gemeenschapsgevoel, de DIY-instelling en het politieke engagement: de mannen van Antillectual voelen zich volledig op hun plek binnen de punkwereld. De mediahype zal volgens de bandleden niet voor een grote doorbraak zorgen. ‘Nederland wordt niet plotseling een punkrock-minnend land’, stelt Heijmans. Dat maakt de bandleden niet minder trots op hun rijke podiumhistorie. ‘Dat we de top 5 hebben behaald zonder ooit opgepikt te worden door de Nederlandse muziekindustrie, kun je eigenlijk wel zien als een statement’, zegt Heijmans trots. Hij concludeert: ‘Als er geen label of boekingsagent is die optredens voor je regelt, dan moet je het gewoon zelf doen.’
Dit artikel verscheen eerder in ANS-krant 6.