Deze week is het 38 jaar geleden dat in Nijmegen de Piersonrellen plaatsvonden. Krakers en andere Nijmegenaren verzetten zich in 1981 tegen de bouw van een parkeergarage in het centrum. Die actie liep uit op een gewelddadige confrontatie met de marechaussee en ME. ANS ging op pad met oud-kraker Rob Berends om de week opnieuw te beleven.
Tekst: Noor de Kort en Dennis van der Pligt
Foto’s: depierson.nl en Noor de Kort
De telefoon gaat, Rob Berends neemt op. Een ander lid van de Nijmeegse kraakbeweging vertelt dat er een actie op handen is. Of Berends naar de Arksteestraat wil komen voor verdere instructies en zich een beetje onopvallend wil gedragen. Het is zondagavond 15 februari 1981.
In een kraakpand aan de Arksteestraat wordt duidelijk wat de honderdvijftig aanwezige krakers te doen staat: op drie plekken rond de Piersonstraat moeten barricades worden gebouwd. In groepjes vertrekken zij richting de Piersonstraat. Scheikundestudent Berends komt met een groepje in een naastgelegen straat, de Karrengas, terecht.
‘Het moet hier ergens geweest zijn’, zegt Berends (61), terwijl hij met zijn arm een op en neer gaande beweging over de Karrengas maakt. De oud-kraker woont nog steeds Nijmegen, waar hij tegenwoordig werkt voor het artiestenboekingsbureau Paperclip Agency. Al sinds de jaren ’80 is hij geen lid meer van de kraakbeweging. ‘Ik had mijn diensttijd erop zitten’, zegt hij lachend. ‘Dat waren wel tropenjaren.’
Vandaag heeft Berends zich in een lange, zwarte jas gehuld, want net als in de nacht van 15 op 16 februari 1981 is de temperatuur net boven nul. Toch lijkt hij weinig last te hebben van de kou: Berends is gedurende de wandeling rondom de Piersonstraat continu aan het woord. ‘Je moet me bijsturen hoor, want ik kan hier weken over vertellen’, zegt hij glunderend.
Carte blanche
De aanleiding voor de krakersactie in 1981 is het besluit van de Nijmeegse gemeenteraad om een parkeergarage te bouwen in de Piersonstraat, waarvoor veertien woningen tegen de vlakte moeten. Bewoners van de Piersonbuurt – “echte Nimweegse mensen” – willen niet dat hun huizen verdwijnen. ‘Ze wilden gewoon bij elkaar blijven wonen’, legt Berends uit. In 1980 komt de sloop steeds dichterbij. De bewoners van de Piersonstraat hebben dan al jarenlang vele gerechtelijke procedures doorlopen, en verloren. Berends vertelt dat kunstenaar Jos Sloot destijds een leegstaand pand in de Karrengas kraakte en goede contacten had opgebouwd in de wijk. ‘Toen de buurt in 1980 niet meer wist wat te doen tegen de komst van de parkeergarage, zei Jos: “Ik ken wel een paar mensen in de kraakbeweging, misschien kunnen zij helpen.” De buurtbewoners waren enthousiast en gaven Jos en een aantal andere krakers carte blanche; ze mochten doen wat ze wilden.’
De krakers komen in 1980 al in actie, vertelt Berends. De oorspronkelijke bewoners van de Piersonstraat verlaten hun huizen om hun huissleutel aan iemand uit de kraakbeweging te geven. ‘Een bed, een stoel en een tafel waren toen nog genoeg’, zegt Berends. ‘Dan was het pand “bewoond” en mocht het niet zomaar worden ontruimd.’ Uiteindelijk worden alle woningen die gepland staan voor de sloop op deze manier gekraakt.
Bouten, staaldraad en beddenspiralen
Na een maandenlange voorbereiding bouwen krakers in de nacht van 15 op 16 februari 1981 in de Piersonstraat, Karrengas en Zeigelhof barricades rond de gekraakte panden. ‘Die nacht was het heel erg koud, dus het was prettig om flink aan de slag te zijn’, zegt Berends. Het enige voorwerp dat nog herinnert aan de barricades van toen, is een bout in de muur. ‘Tussen die bouten werd staaldraad gespannen. Daar zetten we beddenspiralen tegenaan, en toen zijn we zand gaan graven en ophopen.’ Toch stelden de barricades niet veel voor. ‘In een halve nacht maak je niet zo veel.’
Berends en zijn medekrakers krijgen die nacht amper tegenstand van de politie. Terwijl zij draden spannen en zand scheppen, organiseren honderd krakers op een andere plek in het centrum een afleidingsdemonstratie. ‘Alle agenten gingen met autootjes achter die demonstratie bij de C&A op de Grote Markt aan. Ondertussen waren wij hier’, zegt Berends hard lachend. ‘De gemeente schrok de volgende dag zo van de omvang van onze actie, dat ze besloot om niets te doen. Er moest landelijke hulp bijkomen.’
In eerste instantie kunnen de krakers op weinig steun van de Nijmeegse bevolking rekenen. ‘Jongetjes gooiden eieren en tomaten, maar ook stenen, naar ons’, zegt Berends. Agenten hebben op dat moment nog de opdracht om de krakers te beschermen. Zelf spuiten de krakers water richting de jongens. ‘Het bevroor meteen, dus ze gleden uit en gingen op hun bek.’ Volgens de oud-kraker begrepen veel Nijmegenaren op dat moment nog niet wat het doel van de krakersactie was. Daarom organiseerde de kraakbeweging in de daaropvolgende dagen met docenten en de Katholieke Werkende Jongeren (KWJ) voorlichtingsacties.
‘Op woensdag sloeg het om’, vervolgt hij. ‘Een aantal jochies dat stenen had gegooid, kwam achter de blokkade kijken. “Wat doen jullie? Kunnen we ook wat doen?”‘ Andere Nijmeegse bewegingen, zoals de antikernenergiebeweging, de vrouwenbeweging en milieubeweging, gaan zich vanaf dan met de actie bemoeien. Zij protesteren tegen de komst van de parkeergarage en willen iedere vorm van geweld voorkomen. Berends wijst op het wegdek richting de Eerste Walstraat. ‘Zij zaten hier met honderden mensen op de grond in de kou, net als in de Piersonstraat en de Zeigelhof. Op deze manier creëerden ze een fysieke barrière tussen die gooiende jochies en ons.’
Zielig hobbyspul
Berends is in de week van 16 februari niet constant op het Piersonplein te vinden. Af en toe slaapt hij op zijn studentenkamer, gaat naar zijn bijbaantje in een platenzaak en in het weekend bezoekt hij zijn ouders in Eerbeek. Op zondagavond 22 februari komt hij terug in Nijmegen. De nacht verloopt voor de krakers aanvankelijk zoals de nachten daarvoor. Om warm te blijven drinken ze veel koffie en eten ze soep. ‘Café De Plak, Moeke Nas en andere cafetaria’s zorgden de hele week voor eten en drinken.’
In de vroege ochtend van maandag 23 februari is de relatieve rust voorbij: de marechaussee begint met een actie. Eerst zijn de zitblokkades aan de beurt. ‘Die mensen hebben het meeste geweld over zich heen gekregen’, zegt Berends stellig. ‘Ze zijn echt finaal in elkaar geslagen. Marechaussees draaiden hun wapenstok om, zodat met de dikkere kant kon worden gemept. Dat is tegen de dienstinstructie. Mensen zijn echt kapotgeslagen.’ Terwijl Berends over de acties tegen de zitblokkades vertelt, is hij nog steeds zichtbaar ontdaan en gefrustreerd. ‘Ik zat met mijn broer op een afdakje naast het Piersonplein. We schrokken enorm van het geweld dat er juist tegen de vreedzame blokkades werd gebruikt. We zagen het gebeuren en dachten: “Straks zijn wij aan de beurt. Ze gaan ons gewoon kapotschieten.”‘
Gedurende de actie van de marechaussee hangt boven de Piersonbuurt al enige tijd een helikopter. Plots vallen er strooibiljetten uit het toestel. Op de vraag wat er op de biljetten stond, steekt Berends triomfantelijk zijn vinger in de lucht en zoekt in zijn zwarte aktetas. Uit de tas komen drie boeken tevoorschijn. Berends zet zijn leesbril op en bladert er een door. ‘Hier’, wijst hij op een afbeelding van het strooibiljet. In CapsLock verzoekt burgemeester Frans Hermsen de krakers om de barricades te verlaten.
De krakers hebben hier weinig boodschap aan: ze blijven zitten. ‘Over de daken zagen wij agenten aankomen’, vertelt Berends. ‘Ze waren met heel veel. Met karabijnen schoten ze traangas naar ons. Sommigen van ons hadden katapulten, waarmee ze stalen kogels of bouten terug schoten. Dat was gewoon zielig hobbyspul waarmee je nog geen konijn raakt. Een steen zou natuurlijk wel effect hebben, maar de afstand was hiervoor te groot.’
‘Boven ons hing ondertussen de helikopter om het traangas geconcentreerd te houden. Ik merkte dat ik gedesoriënteerd raakte, dat ik me langzamerhand minder bewust was van wat er gebeurde en dat ik minder controle had over mijn gedachtegang. Daardoor werd ik angstig. Mijn ogen en keel gingen prikken en mijn huid raakte geïrriteerd. Ik wist niet of ik zou gaan neerploffen. Ik moest weg. Langs de Piersonstraat ben ik weggelopen, met mijn helm aan mijn broekriem hangend.’
Van sloop tot bouw
Terwijl Berends het Piersonplein op maandagochtend 23 februari achter zich laat, komt een tank hem tegemoet. Het is een van de vijf exemplaren die op dat moment door de Nijmeegse binnenstad rijden om barricades op te ruimen. ‘Hier kwamen die tanks doorheen’, wijst de oud-kraker op een steegje tussen de In de Betouwstraat en de Eerste Walstraat. Op de plek waar ooit een huis moet hebben gestaan, zijn nu fietsenrekken. ‘Je vraagt je af hoe een tank hier in godsnaam doorheen kan’, zegt Berends, ‘maar die dingen kunnen bijna stilstaand een scherpe bocht maken.’
Wanneer de tanks op 23 februari het steegje door zijn, draaien ze de Piersonstraat en de Karrengas in. De zitblokkades zijn verjaagd. De krakers druipen af en het opruimen van de barricades kan beginnen. ‘Dat was een fluitje van een cent voor die tanks’, zegt Berends
nuchter. Na het wegvegen begint de marechaussee rond het middaguur direct met het slopen van de panden. Dakpannen komen naar beneden. Later volgt de rest van de huizen. Toch kwam er nooit een parkeergarage in de Piersonstraat: de gemeente draaide het besluit tot de bouw terug. ‘Door het verzet heeft de bevolking uiteindelijk gewonnen’, zegt Berends trots. Op de plek waar de parkeergarage aanvankelijk zou komen, werden nieuwbouwhuizen neergezet. Op een andere plek in het centrum, onder Plein ’44, is sinds 2013 wel een parkeergarage, maar daar kunnen alleen buurtbewoners hun auto kwijt.
Berends wil graag laten zien hoe de Piersonstraat er nu bij ligt. Vanaf de Eerste Walstraat loopt hij de rustige straat in. ‘De parkeergarage zou daar komen’, zegt hij, wijzend naar een rij huizen aan de kant van de Bloemerstraat. ‘Dat hier nieuwbouw staat, is geweldig. Het is nu een volksbuurt, in plaats van een wijk die wordt gedomineerd door een parkeergarage.’ Opnieuw gebaart hij trots naar de nieuwbouw. ‘Er staan hier meer woningen dan er voor de acties ooit stonden. Dat is winst.’