In maart bestaat ANS 30 jaar. Om dit te vieren, interviewden we drie prominente oud-ANS’ers. Deze week is het de beurt aan Mark Retera, tekenaar van de beroemde antiheld Dirkjan.
Tekst: Wisse de Jonge
Foto’s: Tijs Sikma
In 2004 werd het stripfiguur Dirkjan boven bekende Nijmeegse alumni als A. F. Th. van der Heijden en Dries van Agt verkozen tot Grootste Radboudiaan. Mark Retera (1964) is de tekenaar van deze studentikoze antiheld. Zelf was Retera ook student aan de Radboud Universiteit, waar hij cognitiewetenschappen studeerde. In zijn strips belandt de eeuwige student Dirkjan samen met zijn dikke vriend Bert van de ene in de andere onnozele situatie. In een ver verleden tekende Retera drie jaar lang voor ANS Dirkjanstripjes over het studentenleven in Nijmegen. In 1989 verscheen de sullige, bebrilde slungel voor het eerst in het blad. Zowel Retera als zijn creatie Dirkjan zijn al meer dan twintig jaar student af, maar de stripreeks is nog lang niet klaar. ‘Ik blijf gewoon net zo lang doorgaan tot het niet meer lukt. Ik hoop tot mijn zeventigste.’ 
Retera werkt dagelijks in zijn atelier in Nijmegen. Dankzij de goedlopende reeks van Dirkjanstrips heeft hij van zijn hobby zijn werk kunnen maken. Zijn andere hobby’s zijn makkelijk op te maken uit zijn atelier. Naast een tekentafel vind je in zijn werkplaats ook een ingebouwde klimwand en een schildersezel. Retera’s rustige, nonchalante en wat verstrooide houding verraadt misschien ook een eeuwige student in hem.
Hoe ben je bij ANS terechtgekomen? 
‘Ik denk dat ik daar gewoon een keer binnen ben gelopen met de vraag of ik een strip voor ze kon tekenen. ANS was toen nog gevestigd in de Thomas van Aquinostraat. Ik liep er iedere dag wel een keer langs. Ik koos ervoor om strips over Dirkjan te tekenen. Dat was een beetje een gok. Ik had hem voorheen al een of twee keer getekend voor het psychologieblad Critic.’
Op basis waarvan heb je Dirkjan verzonnen?
‘Dirkjan zelf is niet op een bestaand persoon gebaseerd. Het was gewoon een frommeltje, afgeleid van bewoners van de studentenflat in de Jacob Canisstraat. Daar kwam ik zelf ook vaak. Dirkjan moet een bijfiguur in een studentengang voorstellen. Hij woont er wel, maar hij hoort er niet echt bij. Er zitten ook wat eigenschappen van mezelf in van vroeger. Die kleren waren bijvoorbeeld in mijn tijd mode.
‘Bert heb ik ook gebaseerd op iemand uit de studentengang van de Jacob Canisstraat. Daar woonde een ganggenoot die ’s ochtends met krassen op zijn rug iets uit de koelkast pakte nadat zijn vriendin op bezoek was geweest. Dat heb ik Bert ook een keer laten doen in de strip. Die jongen was verder eigenlijk heel beschaafd. Hij is ook nooit dik geweest.’
Strip in de maak.
‘Ik teken nog wel voor een paar kranten in het noorden en die houden niet van grofheid. Daarvoor heb ik een speciale voorraad met brave strips.’
Hoe ging het verder met Dirkjan na de tijd bij ANS?
‘Dirkjan heeft na ANS nog een tijdje in het Amsterdamse studentenblad SUM gestaan. Daar werden de strips een beetje grover en er kwam toen ook meer bloot in voor. Later verscheen Dirkjan in Sjors en Sjimmie. Dat blad was heel braaf en daar was grofheid niet gebruikelijk. Ik moest daarom in die periode meerdere malen Dirkjan aanpassen. Nu kan ik doen wat ik wil. Ik teken nog wel voor een paar kranten in het noorden en die houden niet van die grofheid. Daarvoor heb ik een speciale voorraad met brave strips.’
Hoe lang duurt het om een stripje te tekenen?
‘Ik maak er hooguit één per dag. Als dat lukt, is het al veel. Ik maak ongeveer vier of vijf grappen per week. Het bedenken van de grappen is het meeste werk. Tegenwoordig doe ik dat meestal samen met andere tekenaars. We proberen er dan vijf te bedenken en daar doen we bijna de hele dag over. Daarna ben ik de rest van de week bezig met het uitwerken van de grappen.’
‘Als je naar verkoopcijfers kijkt, vormen strips nog geen procent van de totale boekenmarkt.’
Je bent een striptekenaar van een van de bekendste personages in striptekenend Nederland. Hoe is het gesteld met strips in Nederland? Zijn strips nog populair?
‘Als je naar verkoopcijfers kijkt, vormen strips nog geen procent van de totale boekenmarkt. Ik mag van geluk spreken dat mijn strip zo goed loopt. Ik denk dat ik, samen met Jean-Marc van Tol van Fokke & Sukke, die ene procent ben. Dat is jammer. Nog steeds worden er heel goede strips gemaakt, maar er is geen markt voor. Het internet eist tegenwoordig gigantisch veel aandacht op van de consument. Ook willen mensen niet veel moeite meer doen om een leuk stripje te lezen, laat staan geld uitgeven. Wie nu striptekenaar wil worden, geef ik weinig kans.’
Heb je het idee dat je met je strips ook naar het internet moet ‘verplaatsen’?
‘Dat is nog niet aan de orde. De albums lopen goed en met de papieren kranten waar Dirkjan in verschijnt gaat het helemaal niet zo slecht. Hier en daar is er zelfs sprake van groei. Dirkjan is overal zichtbaar en hij houdt zichzelf een beetje in stand. Als ik zou moeten verhuizen naar het internet, vind ik dat niet zo’n ramp. Dat moet dan maar.’
Hoe lang wil je nog doorgaan met DirkJan?
‘Voorlopig blijf ik vasthouden aan Dirkjan. Ik vind het nog steeds leuk en ik kan er alle kanten mee op. Het is een universum dat je heel makkelijk uitbreidt. Ik blijf gewoon net zo lang doorgaan tot het niet meer lukt. Ik hoop tot mijn zeventigste. Dat is voor striptekenaars een soort van ideaal, maar je moet het fysiek blijven kunnen. Jan Kruis van Jan Jans en de Kinderen is nog helder, maar hij heeft artrose. Anderen zijn fysiek nog helemaal tip top, maar hebben te veel gezopen en kunnen geen grappen meer bedenken. Eric Schreurs, bekend van Joop Klepzeiker, was fantastisch in de jaren tachtig, maar je ziet nu niks meer van hem. Ik hoop dat hij nog een keer terugkomt, maar ik verwacht het niet. Je moet maar het geluk hebben dat je én nog helder bent én nog kan tekenen.’
Dirkjanstripjes uit drie ANS’en van 1990.