Cabaretier Peter Pannekoek maakt grove grappen over monogamie, verkrachtingen en zijn diepste angsten. Het liefst laat hij zijn publiek andersdenkend achter. ‘Ik probeer opnieuw de denkbeelden van mensen te framen.’
Tekst: Auke van der Veen
Foto’s: Ted van Aanholt
Dit artikel verscheen eerder in de introductie-ANS
‘Sorry voor de restanten van gisteren’, zegt Peter Pannekoek met een nerveuze lach, wijzend naar de grote hoeveelheid lege bierblikjes en sigarettenpeuken die zijn woning ontsieren. De cabaretier noemt een ruime, studentikoze zolderkamer in het centrum van Amsterdam zijn thuis. De Xbox in een knusse zithoek lijkt net te zijn uitgeschakeld. Kleurrijke schilderijen versieren de schuine muren. ‘Ik ben een beetje brak, maar dat valt niet zo op, toch?’
Beroepsgrappenmaker Pannekoek is vooral bekend van het actualiteitenprogramma De Wereld Draait Door (DWDD). Twee jaar lang heeft hij met zijn weekafsluiting veel kijkers laten proesten. Bij de afgelopen zomerstop besloot hij hier een punt achter te zetten en zich definitief te focussen op grappen maken in het theater. In 2006 won hij – na al talloze open podia te hebben getrotseerd – het Amsterdams Kleinkunst Festival Comedy Concours, dat het begin van zijn carrière inluidde. Hij werd een van de vaste comedians van de Comedytrain, schreef voor televisieprogramma’s als Koefnoen en had een column op onder andere Radio 538. Pas nu heeft de cabaretier weer alle tijd om zich rustig thuis voor te bereiden op zijn in 2015 gestarte show Zacht van binnen.
Pannekoek gaat aan zijn keukentafel zitten. Terwijl hij de ene na de andere peuk opsteekt, vertelt de cabaretier van de hak op de tak springend en met een intense blik waarom hij graag heilige huisjes omver schopt. ‘Ik doe meestal alleen maar lollig, maar eigenlijk wil ik het liefst denkkaders doorbreken.’
Ben je altijd al de leukste thuis geweest?
‘Ik was vroeger nooit de klasclown. Het is een misvatting dat cabaretiers buiten hun opvoeringen altijd heel funny en op aandacht gericht zijn. Op verjaardagen loont het nooit om naast een cabaretier te staan, want we zijn allemaal een stelletje autisten. We hebben in ons echte leven een afstandelijkheid en contactgestoordheid die we nodig hebben om mensen te kunnen observeren voor ons werk. Zonder die distantie kun je eigenlijk nooit een goede grap over anderen maken. Ik ben trouwens wel een van de leukste en meest sociale cabaretiers. Serieus, ik ben een van de normaalsten.’
‘Letterlijk het enige wat mij soms tegenhoudt om vreemd te gaan, is dat ik bang ben om mijn vriendin te kwetsen.’
Wat zijn voor jou de ingrediënten van een goede grap?
‘Onderwerpen die gevoelig liggen bij mensen, daar houd ik van. Wc’s voor transgenders op de universiteit zijn bijvoorbeeld best belachelijk en daardoor erg grappig. Vooral wanneer die gevoeligheid voor mij hypocriet aanvoelt, houd ik me niet in. Als je in de westerse wereld de profeet Mohammed mag afbeelden, waarom zou je dan niet de Holocaust mogen ontkennen? Hoe erg dit ook klinkt; het gaat mij bij dit soort idiote voorbeelden om de rare gedachtegang. Als je die goed blootlegt, kan je echt lachen.’
Zit achter dit bespotten van gevoeligheden een bepaalde gedachte?
‘Ik wil verwarring schoppen, opnieuw de denkbeelden van mensen framen. Over heel veel dingen zal iedereen het eens zijn, maar die dingen zijn juist niet interessant om grappen over te maken. De PVV komt bij mij bijvoorbeeld niet zo vaak voorbij, want de meeste mensen zullen dan toch met mij op een lijn zitten. Ik heb het in mijn show wel over monogamie, iets waar ik zelf niet in geloof. Bij monogamie is er onmiddellijk de afspraak dat de relatie uit twee personen bestaat, terwijl ik vind dat je daar een apart gesprek met je potentiële partner over zou moeten voeren. Letterlijk het enige wat mij soms tegenhoudt om vreemd te gaan, is dat ik bang ben mijn vriendin te kwetsen. Dit geldt denk ik voor bijna alle mannen. Monogamie is een vastgeroest denkpatroon in de maatschappij waar ik graag tegenaan schop.
‘Ik pleitte tijdens een uitzending van DWDD ook ooit voor de legalisering van xtc, terwijl het Amsterdam Dance Event aan de gang was. Ik had het in de uitzending over mijn ervaringen met mislukte deals met een drugsdealer, wat waarschijnlijk niemand in het publiek had meegemaakt. Iedereen was verward en hopelijk heb ik daardoor de kijkers anders laten nadenken. Op festivals word ik nog weleens over dit item aangesproken. Dat komt natuurlijk ook doordat iedereen daar aan de xtc zit.’
‘Als een op de drie mannen met seksueel geweld te maken zou hebben, zou het leger erbij worden gehaald.’
Je wilt kaders doorbreken. Ben je een moraalridder?
‘Op sommige gebieden ben ik zeker moralistisch. Bij DWDD heb ik meerdere keren grappen gemaakt over de verkrachtingen in Keulen tijdens afgelopen jaarwisseling. Ik haalde dat onderwerp aan, omdat ik het zo hypocriet vind dat wij vluchtelingen nodig hebben om verkrachting van vrouwen aan te kaarten. Eén op de drie vrouwen krijgt ooit te maken met seksueel geweld. Dat zou elke dag het gesprek van de dag moeten zijn. Persoonlijk denk ik dat er bijna niets aan wordt gedaan, omdat wij mannen er geen last van hebben. Als een op de drie mannen met seksueel geweld te maken zou hebben, zou het leger erbij worden gehaald.’
Je noemt meerdere keren je grappen bij DWDD, waarbij de focus ligt op het nieuws. Hoe belangrijk is actualiteit voor je?
‘Niet. De grote reden om bij DWDD aan de slag te gaan was – om het goor te zeggen – dat het publiek mij zou leren kennen. Daardoor komen mensen nu naar het theater om naar mijn grappen te luisteren.
‘Begrijp me niet verkeerd. Ik ben fan van het nieuws, maar ik hoop dat mijn voorstelling meer gaat over een tijdsgeest dan over actualiteit. Actualiteit is op een gegeven moment niet meer relevant en verdwijnt dan. Ik richt me liever op universelere thema’s.’
Op wat voor thema richt je je nu?
‘Mijn show gaat over angst; dat is een lekker herkenbaar onderwerp. Ik ben zelf een superbange, laffe jongen. Ik deins achteruit voor heel veel dingen. Ik ben bijvoorbeeld bang mijn rijbewijs te halen, want als ik een auto bestuur, denk ik dat andere weggebruikers mij opzettelijk dood gaan rijden. Kleine honden vind ik ook griezelig. Een nog grotere angst van me is dat ik bang ben dat een zwerver mijn huis inneemt, wanneer ik ’s avonds laat het vuilnis buitenzet.
‘Ik ben zelf een superbange, laffe jongen.’
‘De boodschap achter dit thema van mijn voorstelling is dat mensen allemaal onzinnige, voor iedereen herkenbare bangigheden verzinnen om hun echte angsten niet onder ogen te zien. Ik vind het interessant dat personen met verlatingsangst bindingsangst ontwikkelen. Als je je nooit bindt, kun je namelijk ook niet worden verlaten. Een ander voorbeeld is de enge man in mijn kast waar ik vroeger bang voor was. Ik verzon namelijk een monster voor onder mijn bed waar de enge man bang voor was. De angst voor terroristen is ook apart; dat is in feite vrees voor de dood. Al onze angsten hebben op deze manier te maken met andere shit.’
Zijn jouw angsten wel allemaal echt?
‘Ik lieg over fucking veel shit. Ik ken mijn eigen verhaal al, dus ik vertel tijdens mijn voorstelling liever iets wat ik zelf ook nog niet heb gehoord. Dat vind ik helemaal niet erg, want ik houd van een goed verhaal. Ik heb er een hekel aan als iemand mij een slecht verhaal vertelt. Maak het dan een beetje mooier, zodat wij iets hebben om over te lullen. Met mijn leugens om bestwil kan ik het publiek prikkelen en kaders doorbreken. Veel mensen vinden dit soort uitspraken weird en sturen dan boze mails. Ik lieg echter alleen over triviale dingen zoals kleine angsten, nooit over de essentie van wat ik vind.’
Ga je in de toekomst nog meer kaders doorbreken?
‘Je moet als cabaretier nooit denken dat je de wereld kunt veranderen. Dat doel mag je wel hebben, maar het gaat nooit gebeuren. Ik ben allang blij als ik de mensen in mijn publiek een beetje uit hun vastgeroeste gedachten krijg.
‘Verder ben ik gewoon van plan leuke voorstellingen te maken en volle zalen te trekken. Elke voorstelling laten gaan over één emotie, dat vind ik wel grappig. Eigenlijk ben ik ook heel emotioneel. Ik heb een zachtheid in me die je niet zou verwachten. Bah, dat klinkt echt supergoor.’