Home Opinie & AchtergrondOpeningsartikel Go fund yourself

Go fund yourself

door Redactie

Nederlandse wetenschappers maken steeds vaker gebruik van crowdfunding om hun onderzoeken te financieren. Is dit een positieve ontwikkeling of komt hierdoor de kwaliteit van onderzoek onder druk te staan?

Tekst: Auke van der Veen
Illustratie:
Carmen Groenefelt

Dit artikel verscheen eerder in het derde nummer van ANS

Een revolutie is gaande in de wereld wat betreft de financiering van nieuwe projecten. Uit het niets kan een kleine ondernemer dankzij crowdfunding een kapitaal bij elkaar vergaren om zijn droom te verwezenlijken. Individuele burgers kunnen bij crowdfunding – vrijwel altijd online – direct een klein bedrag steken in een onderneming of prijzig project waar zij toekomst in zien. Wereldwijd is deze financieringsmethode een opkomende trend met crowdfundingwebsites zoals Kickstarter.

Ook universiteiten hebben crowdfunding ontdekt. Dankzij crowdfunding kunnen onderzoekers in theorie, zonder omslachtige onderzoeksaanvragen, in razend tempo veel geld ophalen voor projecten die tot de verbeelding van een grote groep mensen spreken.Crowdfunding voor wetenschap De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), die door de overheid is opgericht om onderzoeken te bekostigen, wordt hierbij in bijna alle gevallen gepasseerd. Tegenstanders beargumenten daarom dat deze democratisering van wetenschapsfinanciering de kwaliteit van onderzoek niet kan garanderen. Is crowdfunding een geschikte manier om in de toekomst de wetenschap te financieren?

Tel uit je winst
Met behulp van crowdfunding kunnen wetenschappers in potentie erg gemakkelijk en snel geld voor hun onderzoek verkrijgen. Wetenschappers aan de Rijksuniversiteit Groningen sprokkelden vorig jaar in slechts een aantal maanden tijd 20.000 euro bij elkaar om te achterhalen wie de schrijvers waren van de Dode Zeerollen, een verzameling eeuwenoude, bijbelse handschriften. In maart bereikten sterrenkundingen aan de Universiteit Leiden in twee maanden hetzelfde streefbedrag om een speciale zonnenkijkertelescoop te bouwen.

‘Uiteindelijk wist Oosterman in slechts twee maanden tijd 130 procent van de beoogde 25.000 euro op te halen.’

Sinds februari heeft de Radboud Universiteit (RU) haar eigen crowdfundplatform. Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde, behaalde al succes met crowdfunding. Hij haalde geld op voor het middeleeuwse gebedenboek van hertogin Maria van Gelre. ‘Aangezien dit de grootste Gelderse kunstschat van rond het jaar 1400 is, was het naar mijn idee belangrijk om het boek te restaureren, te onderzoeken en uiteindelijk tentoon te stellen’, licht Oosterman toe. Uiteindelijk wist hij in slechts twee maanden tijd 130 procent van de beoogde 25.000 euro op te halen.

Hedwig Roeling, vanuit de Dienst Marketing en Communicate van de RU betrokken bij het crowdfundplatform, wijst erop dat het voor onderzoekers vaak lastig is om op de gangbare manier financiering te krijgen. Aanvraagtrajecten duren lang en de uitkomst is vaak onzeker. Als de uitkomst wel positief is, komt er weer een andere kink in de kabel. Oosterman ondervond dit bij een ander onderzoek. ‘Mijn onderzoeksvoorstel werd als excellent beoordeeld, maar NWO had onvoldoende middelen om het te honoreren.’ Crowdfunding kan in zulke gevallen dus de ideale oplossing zijn.
Een ander voordeel van crowdfunding is dat de samenleving betrokken wordt bij wetenschap. Oosterman noemt dit de voornaamste toegevoegde waarde van de methode. ‘Als onderzoeker enthousiasmeer je het publiek voor je onderzoek en ben je open over je opzet en aanpak. Op die manier kun je aan iedereen laten zien wat wetenschap oplevert en waarom wetenschap relevant en boeiend is.’

Domme democratisering?
Crowdfunding democratiseert de wetenschap: door een onderzoek wel of niet financieel te steunen, heeft een grote groep mensen invloed op het doorgaan van een onderzoek. Deze mensen hoeven niet per se verstand van wetenschap te hebben. Op deze manier lijkt het gevaar te bestaan dat een wetenschapper die graag snel wat extra geld in het laatje wil brengen, gemakkelijk veel kan binnenhalen met een sexy, populair onderzoekvoorstel dat in de praktijk nutteloos of onhaalbaar is. De vraag is of kwaliteit binnen de wetenschap nog kan worden gegarandeerd als iedereen geld kan geven aan onderzoek dat hen wel leuk lijkt.

‘Toch is het de vraag of op deze manier de kwaliteit van onderzoek volledig wordt gewaarborgd.’

De NWO wijst erop dat een ander eventueel nadeel van crowdfunding in de wetenschap is, dat er geen kwaliteitsgarantie van peer-reviews is. ‘Crowdfunding is een fantastisch principe, omdat door de methode meer geld beschikbaar komt voor de wetenschap. Toch is het de vraag of op deze manier de kwaliteit van onderzoek volledig wordt gewaarborgd. NWO werkt bij de beoordeling van onderzoeksaanvragen met een systeem van peerreview. Hierbij kijken collegawetenschappers onder andere naar de kwaliteit en relevantie van het onderzoek.’ Bij crowdfunding is een dergelijke controle van specialisten niet noodzakelijkerwijs aanwezig.

Geen man overboord
Moeten we bang zijn dat de wetenschap door crowdfunding zal vulgariseren? Dat lijkt wel mee te vallen. Roeling beargumenteert dat het publiek nooit een grote invloed zal kunnen uitoefenen op het doorgaan van een onderzoek. ‘Je kunt niet zeggen dat het publiek het heft in handen heeft, omdat de onderzoeker het initiatief neemt om te gaan crowdfunden.’ De wetenschapper is de baas over zijn eigen onderzoek. Als specialist binnen zijn of haar vakgebied, weet deze wat belangrijk is voor zijn of haar onderzoek. Kwaliteitsgaranties hoeven bij crowdfunding bovendien niet te ontbreken. Oosterman vertelt dat hij ook bij zijn project te maken had met kwaliteitscontroles. Omdat hij verbonden is aan de RU, moest zijn onderzoeksvoorstel eerst door de faculteit worden goedgekeurd. Oosterman benadrukt de betrouwbaarheid van deze kwaliteitscontroles. ‘Mijn publicaties worden gepeerreviewd. Daarnaast wordt mijn onderzoek jaarlijks door mijn onderzoeksinstituut getoetst en regelmatig aan inspectie onderworpen.’ De kwaliteitsgarantie komt misschien niet van NWO, maar is niet per definitie afwezig bij crowdfunding in de wetenschap. Niet zomaar elk onderzoek dat leuk klinkt, kan via crowdfunding worden opgezet.

Crowdfunding heeft de wetenschap veel te bieden. In een razend tempo kan een onderzoek op gang worden gebracht, terwijl bijvoorbeeld het traject van een NWO-aanvraag lang duurt en vaak niets oplevert. De samenleving raakt door middel van crowdfunding bovendien meer betrokken bij de wetenschap. Daarnaast wordt huidig onderzoek dat via deze weg wordt gefinancierd, regelmatig aan inspectie onderworpen en gepeerreviewd. Bij crowdfunding blijft de wetenschapper bovendien zelf de baas, waardoor de kwaliteit van het onderzoek wordt gewaarborgd. 

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen