Tenenkrommende taalfouten, waardeloos gespelde werkwoorden en slordige tekststructuren. Het taalniveau van veel studenten is beroerd. Universiteiten proberen het niveau op te krikken met taaltoetsen, maar het probleem moet worden opgelost in het voortgezet onderwijs.
Tekst: Vera Crienen
Illustratie: Eireen Westland
Dit artikel verscheen eerder in de tweede editie van ANS.
De Nederlandse taalvaardigheid van veel studenten op de universiteit is gebrekkig. Essays, werkstukken en zelfs scripties zitten vol slechte spelling en rare zinsconstructies. Veel studenten beheersen spelling en grammatica onvoldoende. Dit probleem is ook op de Radboud Universiteit (RU) niet nieuw. Universiteitsblad Vox hield in 2011 een taaltoets Nederlands onder studenten, waarbij driekwart van de deelnemers zakte.
Om hen een kompas te bieden in de woeste zeeën van de Nederlandse taal voeren universiteiten taaltoetsen of extra taalcursussen in. Ook op de RU hebben de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FdR) en de Faculteit der Letteren (FdL) een taaltoets ingevoerd. Dat de universiteiten het probleem erkennen en zoeken naar oplossingen is een goede zaak, maar het probleem zou moeten worden opgelost op middelbare scholen. Studenten moeten hier de basistaalvaardigheden van het Nederlands goed leren, zodat er op de universiteit meer ruimte is voor het eigen maken van academische vaardigheden.
‘In de bovenbouw van de middelbare school verdwijnt spelling en zinsbouw uit het curriculum van het vak Nederlands.’
Het leerlijntje strak houden
Op de middelbare school wordt te weinig aandacht besteed aan correct Nederlands schrijven. Volgens Anna Bosman, hoogleraar Dynamiek van Leren en Ontwikkeling aan de RU, ligt dat aan de vorm van het eindexamen Nederlands. ‘Nu is er vooral aandacht voor begrijpend lezen. Het schrijven van een correct en coherent verhaal wordt niet getoetst.’ Toch zegt het ministerie van Onderwijs dat het behalen van het eindexamen een goede beheersing van de Nederlandse taal betekent.
Volgens Wilbert Spooren, hoogleraar Taalbeheersing van het Nederlands aan de RU, is er in de onderbouw van het voortgezet onderwijs juist veel aandacht voor taalvaardigheden als spelling en eenvoudige zinsbouw. ‘Aan het einde van de derde klas van de middelbare school zijn de meeste leerlingen uitstekend in staat om correct Nederlands te schrijven. In de bovenbouw verdwijnt spelling en zinsbouw echter uit het curriculum. De aandacht verschuift dan van foutloos schrijven naar begrijpend lezen. Dit heeft als effect dat taalverzorging minder belangrijk wordt geacht door leerlingen.’
Taalvaardigheden moet je je leven lang blijven oefenen. Dat gaat in fases; je begint met spelling en zinsopbouw en gaat verder met verbanden beschrijven en bronnen over- zien. Op de middelbare school wordt deze leerlijn echter onderbroken. Tijdens de gehele middelbare schoolpe- riode zou er aandacht voor taalverzorging moeten zijn. Op die manier hoeft de universiteit de studenten niet na een pauze weer te herinneren aan het belang van correct Nederlands schrijven.
Duidelijke taal
Wanneer er veel taalfouten in scripties of essays staan, hebben docenten bij het nakijken minder aandacht voor de inhoud van het stuk. Het corrigeren van spel- en taalfouten kost tijd en leidt af van de inhoud. Bosman merkt dat grote groepen studenten niet in staat zijn om goede zinnen te schrijven en daardoor geen heldere boodschap over kunnen brengen. ‘De spelling is bij velen echt verschrikkelijk.’
‘De spelling is bij veel studenten echt verschrikkelijk.’
‘Op de RU is al veel aandacht voor taalvaardigheden, want correct Nederlands kunnen schrijven is belangrijk voor een academicus’, vervolgt Bosman. ‘We proberen eerste- en tweedejaars studenten de basisvaardigheden bij te brengen, maar eigenlijk wil je ze leren een goed wetenschappelijk stuk te schrijven. We zouden graag willen dat de techniek om een stuk te schrijven, zoals correct spellen en formuleren, op de universiteit al aanwezig is.’ Spelling en grammatica zijn basisvaardigheden en geen zaken voor het Wetenschappelijk Onderwijs. Op de universiteit moet aandacht worden besteed aan academische vaardigheden zoals verbanden beschrijven, conclusies trekken en bronnen overzien.
Ti taal tovermiddel
De universiteit is niet de plek is om studenten basisvaardigheden van de Nederlandse taal bij te brengen. Daarnaast is een taaltoets op de universiteit geen echte oplossing voor de belabberde taalvaardigheden van studenten. Op de RU bestaat er op de FdL en de FdR een taaltoets voor stude ten. Spooren vertelt dat het invoeren van de taaltoets op de FdL past bij de landelijke tendens. ‘Onder docenten aan universiteiten bestaat er een algemeen onbehagen over het feit dat het niveau van taalbeheersing en taalverzorging van de studenten die binnenkomen vaak te wensen overlaat.’ De taaltoets is per opleiding gekoppeld aan een vak waarbij wetenschappelijk schrijven wordt geleerd. Een onvoldoende voor de taaltoets betekent ook een onvoldoende voor het vak. Spooren gelooft echter niet dat de taaltoets het tovermiddel is om taalvaardigheden te bewerkstelligen. ‘Het effect dat ik er wel van verwacht, is dat taalverzorging en correct taalgebruik weer belangrijk worden gevonden door studenten.’
Ook Bosman denkt dat de taaltoetsen aan de universiteit geen oplossing zijn voor het gebrekkige taalniveau van studenten. ‘Een taaltoets heeft weinig zin. Dit is een probleem van jarenlange achterstand. Dat krijg je niet binnen een half jaar weggepoetst.’
De muiterij op ’t kofschip moet worden neergeslagen, maar niet door de universiteit. In het voortgezet onderwijs bestaat een onderbreking van de leerlijn van Nederlandse taal. Deze lijn moet weer worden hersteld, zodat de studenten zich op de universiteit kunnen richten op complexere problemen die komen kijken bij het schrijven van academische teksten. Door de aandacht voor taalverzorging niet halverwege de middelbare schoolperiode overboord te gooien, hoeven universiteiten niet achter een jarenlange achterstand aan te hollen. De taaltoets op de universiteit zal dan weer verleden tijd worden en ’t kofschip zal een juiste koers varen.
Voor de overige artikelen van deze ANS, klik hier.